«ء…بىر تۇندە كوممۋنيستەر اسكەرى اياق استىنان قازاقتارعا شابۋىل جاسادى. بىراق قازاقتار ۇيىقتار الدىندا ءاردايىم جانىنا مىلتىعىن قويىپ جاتاتىن. قارۋلارى مەن كيىمدەرىن الا جۇگىرىپ، ماڭىنداعى توبەشىكتەرگە تاڭ اتقانشا دەيىن جاسىرىندى. قىتاي كوممۋنيستەرى ۇلىستارىن باسىپ الىپ كۇتىپ وتىردى. تاڭ اتا قازاقتار قارسى شابۋىلعا شىعىپ، جاۋدى ءوز اۋىلىنان قۋىپ شىقتى. جاۋدىڭ ارتىنان قالعان كوپ دۇنيەگە ولجالى بولدى. ونىڭ ىشىندە ەكى مينااتقىش تا بار.
كوممۋنيستەردىڭ شابۋىلىن سول ماڭداعى ۇندىلەردىڭ شەكارا باسشىلارى دا كوردى. ەگەر كاشميرگە وتكىزبەسە قازاقتاردىڭ جاعدايى مۇشكىل بولاتىنىن سەزگەندەي. شەكاراشىلار قازاقتار قارۋلارىن تاستاپ كەتسە، شەكارادان وتكىزۋ تۋرالى ءوتىنىشتى قاراۋعا ۋادە بەردى. دەگەنمەن، بارلىق شارالار تەك دەليدىڭ كەلىسىمىن العاننان كەيىن عانا ىستەلىنەتىنىن تاعى دا ەسكەرىپ كەتتى.
جاعدايدىڭ وسىنشاما كۇردەلىنگەنىنەن كۇيىنگەن قازاقتار ۇلىستارىنا قايتا كەلدى. قىتاي كوممۋنيستەر اسكەرى بىرنەشە ساعاتتان كەيىن قايتا شابۋىل باستادى. بۇل ۇرىس تاعى دا ۇندىلەردىڭ كوز الدىندا ءوتتى. ۇرىستىڭ باسىندا قىتاي كوممۋنيستەرى ون ءبىر قازاقتى ۇستاپ الىپ، باسىن شاۋىپ ولتىرەدى. بۇل ون ءبىر قازاقتىڭ اراسىندا قۇراندى باستان اياق بىلەتىن مۇحامەد قاري دا بار بولاتىن.
بۇل ەڭ سوڭعى ۇرىس ەدى. ءۇندى جاقتىڭ باس كومانديرى ءوز كوزىمەن وسى سۇمدىقتى كورىپ، بۇدان ءارى قازاقتاردى كاشميرگە ءوتۋى سوزىلا بەرەتىن بولسا، ءىس ناشارعا باراتىنىن ءتۇسىندى. اسىرەسە ون ءبىر قازاقتىڭ باسى جەردە دومالاپ جاتقانىن كورىپ تىپتەن شوشىدى. شىنىمەندە، قازاقتاردىڭ ايتۋى بويىنشا بۇل جاعدايدى بارلىق ءۇندى اسكەرلەرى كورگەن. تۇتقىندارعا جاسالعان قياناتتارىن ولار (ۇندىلەر) باسقالارعا دالەلدەي الادى دەدى.
وسىلايشا شەكارا اشىلىپ، كوممۋنيستەردەن زورلىق كورگەن قازاقتار قاۋىپسىز جەرگە كەلدى. كوممۋنيستەرگە قارسى سوعىسقان ون سەگىز جىلدىڭ ىشىندە ۇرىستاردان، اشتىقتان، تەرروردان قانشا ادام قازا بولعانى ەشقاشان اشىق ايتىلمايدى. بىراق مەنىڭ ويىمشا، ولاردىڭ سانى ءجۇز مىڭنان از بولماۋى كەرەك.
امان قالعاندارى 1951 جىلدىڭ 10 قازان كۇنى شەكارادان ءوتتى. ولارعا مال-مۇلكىنەن قالعان بارلىق كەرەك-جاراعىن الىپ وتۋگە رۇقسات ەتتى. باسىندا ۋادەلەسكەندەي بارلىق اسكەري قارۋ-جاراق سول جەردە قالدىرىلدى. ولاردىڭ اراسىندا شىڭعىس حاننىڭ ءوزى سىيعا تارتىپ، اتا-باباسىنان امانات رەتىندە جەتكەن الىبەك باتىردىڭ قىلىشى دا كەتتى.
گودفري لياس
«Kazak Exodus» ەڭبەگىنەن. لوندون. 1956 جىل.
اۋدارعان رۇستەم نۇركەن.
Namys.kz
پىكىر قالدىرۋ