|  |  | 

Ezutartar Köz qaras

Amangeldi Aytalı: Quanış Swltanovtı sıylaymın da, ayaymın da

Öz bileuşilerin betine basıp sınauğa qwqı joq halıqtardıñ, maqtauğa da qwqı joq. Qwldardıñ maqtauı eşteñeni de bildirmeydi

Deputattardıñ elordağa Nwrswltan Nazarbaevtıñ esimin bereyik degen wsınısına filosofiya ğılımdarınıñ doktorı, professor, eks-deputat Amangeldi Aytalı öz pikirin bildirdi dep habarlaydı NUR.KZ.

«El bileuşilerin maqtauğa da, sınauğa da negiz jetip artıladı. Qazaqstan parlamentiniñ Täuelsizdiktiñ 25-jılına baylanıstı Deklaraciyasın birlesken otırısta qabıldağanın körgende, 18-şi ğasırdağı francuz filosofı Klod Gel'veciydiñ köregen sözderi esime tüsti: «Öz bileuşilerin betine basıp sınauğa qwqı joq halıqtardıñ, maqtauğa da qwqı joq. Qwldardıñ maqtauı eşteñeni de bildirmeydi».

Bizdiñ osı parlament prezidentti sınap körgen emes, onı demek onı maqtauğa da hwqı joq. Sebebi ädil sın bardı bar dep, joqtı joq dep saralap bağa beredi.

Kartinki po zaprosu quanış swltanov

Quanış Swltanov

Men Quanış Swltanovtı sıylaymın da, ayaymın da. Ol Dinmwhamed Qonaevtı taqta otırğanda maqtap, taqtan tüskende Kolbinge wnaymın dep sınağandardıñ biri. Qazaqstan Kompartiyası Ortalıq komitetiniñ Vİİİ (1987j.) plenumında is pen sözdiñ alşaqtığın, sayasi senimniñ tömendigi, sayasi täkäparlıq, menmendik, qwr madaq biliktiñ bedelin tüsiretindigin ayta kelip, Quanış Swltanov bılay degen edi: «Osı twsta meniñ oyıma mınaday swraq oraladı: birinşi basşılıqtıñ atağın aspanğa kötergen kim? Köptegen belgili basşılar, özderi Ortalıq komitettiñ müşeleri, jıldan jılğa üdete tüsti, äueli «qwrmettiden» bastap, sonan soñ ne sebepti «asa qwrmettige», odan keyin «körnekti qayratkerge» aynaldırdı? Halıqtıñ arasında qanday pikir tuğızdı, jastarğa qanday ülgi körsetti?». («Socialistik Qazaqstan», 17mart, 1987jıl.)

Al prezidentti jarısa maqtağan deputattar bügin jastarğa qanday ülgi körsetip otır?

«Qwldardıñ maqtağanı eşteñeni de bildirmeydi» degen osı emes pe? Qazaqstandıqtar Nwrswltan Äbişwlınıñ eñbegine şın bağasın beredi, biraq jaramsaqtardıñ maqtauın halıq qabıldamaydı. Prezident te qabıldamas deymin. Maqtau psihologiyalıq şeginen şıqqanda madaqtağan twlğağa da jağımsız pikir tudıradı, maqtatıp otır degendey oy qaldıradı, aynalıp kelgende bedeline de köleñke tüsiredi. Osıdan tabınusız mädeniet bolmaydı, al mädenietsiz tabınu qauip degen söz şıqqan.

Qazirgi jastar aqparattıq zamannıñ jastarı, özimizdi özgemen salıstırıp bağalaydı, arzan sözde aldanbaydı. Tarihi twlğanıñ bedelin bağalau men oğan tabınudıñ arasın ayıra bilu sayasi mädenieti bizge jetpey jatır», – deydi professor.

Eske sala keteyik, Astanağa Nazarbaevtıñ atın beru turalı wsınıs köpşilik arasında qızu talqılanuda. Bekbolat Tileuhan bastağan mäjilis deputattarı bwl wsınıstı qoldap otır. Elbasınıñ özi de osığan qatıstı pikirin aytqan bolatın.

Related Articles

  • Qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı?

    Qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı?

    Zhalgas Yertay         Qazaqstan biligi memlekettik tildi damıtu üşin qatañ şeşimderge barğısı kelmeydi deyik. Biraq qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı? Sonı oylanıp köreyik. Qazaq tilin damıtu jayın aytqan kezde Qazaqstan biligi qoğamdı ekige böledi. Biri – tildi damıtudıñ radikal şeşimderin wstanadı, ekinşi jağı – qazirgi status-kvonı saqtağısı keledi, yağni eşteñe özgertpey-aq qoyayıq deydi. Biraq eki joldı da tañdamay, ortasımen jürudi wsınıp körsek qaytedi!? Batıl qadamdarğa barayıq, biraq ol radikal jol bolmasın. Qazaq tilin küşpen emes, ortanı damıtu arqılı küşeytsek boladı. YAğni adamdar tildi üyrenip äure bolmay-aq, halıq jay ğana qazaq tili ayasında ömir sürudi üyrensin. Negizgi oy osı. Biz osı uaqıtqa deyin adamdar ortanı

  • Eldes Orda, tarihşı: «Türkistan» atauın qoldanu – aymaqtağı jwmsaq küş poziciyasın nığaytu täsili

    Eldes Orda, tarihşı: «Türkistan» atauın qoldanu – aymaqtağı jwmsaq küş poziciyasın nığaytu täsili

    Foto aşıq derekközderden alında Ötken aptada Türkiyanıñ wlttıq bilim ministrligi mektep bağdarlamasına «Türkistan» degen termindi engizgen edi. Şetel basılımdarınıñ jazuınşa, bwl atau endi «Ortalıq Aziya» wğımınıñ ornına qoldanılmaq. Bilim ministri YUsuf Tekin jaña atau türki äleminiñ birligin qamtamasız etuge bağıttalğanın aytadı. Onıñ sözinşe, ükimet oqu bağdarlamasınan imperiyalıq mağınası bar geografiyalıq ataulardı alıp tastamaqşı. Eñ qızığı, «Türkistan» aumağına Qazaqstannan bölek, Qırğızstan, Özbekstan, Türkimenstan men Täjikstan jatadı eken. Sonday-aq keybir basılımdar bwl terminniñ Qıtaydıñ batısında ornalasqan Şıñjan ölkesine qatısı barın da atap ötti.  Keybir ğalımdar «Ortalıq Aziya» termini kolonializmnen qalğanın jii atap jür. HH ğasırdağı älemdik akademiyalıq ğılımdı sol kezdegi iri imperiyalar qalıptastırğandıqtan, büginde mwnday terminder men ataular halıq sanasına äbden siñip

  • ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA

    ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA

    Mämi bi Jwrtbaywlınıñ şejiresinde aytıluınşa Kerey wlısınıñ arğı tegi – Şep, Sep, Baylau, Qoylau, Eldey, Köldey, Izen, Jusan sekildi taypalardan taraladı eken. Atalğan taypalardıñ birazı eski tarih betterinen kezdesse, endi bir bölimi qazirge deyin Kerey ruındağı atalardıñ esimi retinde atalıp keledi. Mwnıñ bir sebebin arğı tarihtağı atalardıñ atı öşpesin dep keyingi wrpaqtarınıñ atalar atın qayta jañğırtıp qoyğan dästürinen qarau kerek. Abaq atauına kelsek, arıda Kerey hanzadaları men hanışalarınıñ arasında Abaq, Abaqberdi, Abahan, Abaqtay, Abaqay, Abaq bike sındı esimder bolğan. Sol ata-apalarınıñ jolın jalğağan, tozıp ketken Kerey eliniñ basın qosıp, oğan äz ana bolğan Abaq esimdi qasietti ana ömirde bolğan adam. Qazaq tarihında ru atına aynalğan äz analar az bolmağan. Körnekti jazuşı,

  • TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ  MENŞİGİNDE

    TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ  MENŞİGİNDE

         Şığıstanuşı-tarihşı Ömir Twyaqbaydıñ bwrında da «Qazaqqa qanday tarih kerek? Täuelsizdik kezeñinde jasalğan tarihi mistifikaciyalar hronikası» dep atalatın maqalasın  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) oqıp em. Riza bolğam. Jaqında Ö. Twyaqbaydıñ «Qazaqstanda tarihi bwrmalaular men mifterge tosqauıl qoyudıñ joldarı» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) attı tağı bir maqalasımen jäne tanıstıq. Öte özekti mäseleni köteripti. Tarihta orın alıp jürgen jağımsız jayttar turasında oy tolğaptı. Jurnalisterdi, blogerlerdi ayıptaptı. Tarihtan arnayı käsibi dayındığı joq, bärin büldirip boldı dep.  Keleñsizdikti toqtatudıñ naqtı joldarın wsınıptı. Bwğan da köñilimiz bek toldı. Äytse de tarihtı bwrmalauğa, öz ötirikterin nasihattauğa tek jurnalister men blogerler ğana emes, «arnayı käsibi dayındığı bar» «tarihşılardıñ» da «zor üles» qosıp jatqanın bayandap, aytılğan pikirdi odan äri örbitip, jalğastırayıq.

  • JALBIRWLI QOYBAS JAYINDAĞI KÜMÄNDİ KÖÑİRSİK ÄÑGİMELER

    JALBIRWLI QOYBAS JAYINDAĞI KÜMÄNDİ KÖÑİRSİK ÄÑGİMELER

                          1. AMANDIQ KÖMEKOVTİÑ AYTIP JÜRGENİ – AYĞAQSIZ BOS SÖZDER        Qazaqstannıñ batıs aymağında ğwmır keşken önerpazdıñ biri – Jalbırwlı Qojantay  jaylı soñğı kezde qisını kelispeytin neşe türli äñgimeler örip jür. Mwnıñ basında twrğandardıñ biri – Amandıq Kömekov. Bwrında da onıñ, basqa da kisilerdiñ eldi adastıratın negizsiz sözderine baylanıstı naqtı dälelder keltirip, «Qwlan qwdıqqa qwlasa, qwrbaqa qwlağında oynaydı» degen ataumen tüzgen sın maqalamızdı respublikalıq «Türkistan» gazeti (28.09. 2023 jıl) arqılı jwrt nazarğa wsınğanbız-dı. Äleumettik jelide Azamat Bitan esimdi blogerdiñ juırda jariyalağan video-tüsiriliminde A. Kömekov öziniñ sol bayağı «äläuläyine» qayta basıptı. Sözin ıqşamdap bereyik, bılay deydi ol: «1934 älde 1936 jılı (?) Mäskeude ötkiziletin

2 Comments

  1. Astanadan Şalqarlıq Mira

    Amangeldi Aytalı ağa qaşan da azamattıq parızına adal adam ekenin körsetedi. Ol kisi Parlamentte deputat bolğan kezinde de köptegen igi isterimen tanılğan ğalım. Ünemi öziniñ arı men adamgerşiligin joğarı wstağan ğalımnıñ sözderin rahattana oqıdım. Şınında, siz aytpasañız osılay- kim ayta aladı? Aytsa, deputat bolmay qaladı ğoy! Rahmet, ädil sözdiñ äkimi Amangeldi ağa!

  2. docent12

    Rahmet Amangeldi ağa! Bar eken ğoy äli qazaqtıñ abız aqsaqaldarı! “Dos jılatıp aytadı” degen osı da. “Sın tüzelmey, min tüzelmeydi” degen orındı sınnan qaşpayıq. Elbasınıñ eren eñbegin qazaq eli eşqaşanda wmıtpaq emes, alayda orınsız aptığudıñ, jarısıp jağımpazdanudıñ ne qajettiligi bar edi. Älde “men alğaş bolıp aytıp edim” degen talas pa? Meniñ oyımşa Astananıñ Qazaq eliniñ Elordası boluına, onıñ büginge deyin qwlpırıp boy tüzeuine Elbasınıñ tikeley qatısı bar ekenin eşkim joqqa şığara almaydı. Degenmen de asıqpağan jön. Sebebi bizdiñ izgi nietimizdi sırtqı jäne işki jaularımız teris oyğa şığarıp, Elbasınıñ atına, qazaq halqınıñ atına qolaysız söz keledi dep oylaymın.

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: