|  | 

Қазақ шежіресі

ОСПАН деген – ордалы елдің қолға ұстаған қынабы жоқ қылышы, Ол иілсе ел сынады, шайқалады ырысы.

OSPAN BATIR«Жауап бер» – деп қолындағы тапаншасын
шошаңдатты сұс көрсетіп батылды.
Сосын тағы ескертті оған:
«Егер бізге өз еркіңмен басыңды иіп
қызмет етсең және ерлік көрсетсең,
Үлкен сыйлық беріледі, қолбасшы боп сайланасың.
Бұл әрине саған берген зор мүмкіндік ақырғы.

Кәзір маған жауабыңды айт ой жібермей басқаға,
Сөзің маған ұнар болсын,
онда қыста көк балдырған гүл егесің тасқа да.
Егер сөзің ұнамаса және менің айтқаныма көнбей жатсаң
осы алаңда, осы халық алдында,
Ертең түсте атыласың. Ал кәнеки сөйле» – деді,
мұртын сипап кеуде керіп мастана
Сонда ғана батыр Оспан орынынан көтерілді
маңғаздана көз жіберіп алысқа,
Ашу, ызы және мысқыл тебіндеген
өң келбеті бекінгендей ұзақ ұлы жарысқа.
Алаң толы көп қалайық тым тырыс боп ішке тартып демдерін,
Қарап тұрды алып тұлға арысқа.
Маңғаз батыр аз тұрды да нажағайдай жалт бұрылды
масаттана сауал қойған дұшпанға,
Өр мінезін тоғыстырып сабыр салмақ ұстамға:
«Өй ақымақ не деп тұрсың сандалып,
Танымасаң Қазақ деген бір халық бар өр халық
Өлсе дағы ол бас имейді сен сықылды тышқанға.

Сол биіктен көтерілген мен көкбөрі Оспан деген ерлікпін,
Жүзі деп біл өрттіліктің, өрліктің.
Көп дұшпанға қолым тиді, оғым тиді тар жолында теңдіктің,
Нарқы осындай, парқы осындай боп келеді ертеңі асқақ елдіктің.

Қылмысым сол:
Жанынан да, арынан да биік қойып ас қамын,
Әлін білмей жайын елге қол көтерген шапырлардың
қанын судай шашқаным,
Лайламай тазалықтың, ұлылықтың бастауын,
Биіктерден асқаным.
Сендей сайқал қайдан ұқсын
ондай асқар асқақтықтың астарын.

Жәңе тағы не дедің сен:
«Егер бізге басыңды иіп ерлік етсең сыйлық берем» – дедің бе,
«Ал өйтпесең атыласың тегінде…»
Өй байқұс – ай өлім деген сендер үшін қорқыныш ә,
ал біз үшін ойыншық,
Көк тағысы қыран бүркіт
інге кіріп күн көрмейді, көз жұмады көгінде.

ОСПАН деген – ордалы елдің қолға ұстаған
қынабы жоқ қылышы,
Ол иілсе ел сынады, шайқалады ырысы.
Өйтіп мына тұғырлы елді
тұтқын етіп сатқын өмір кешкенше,
Тұлпар кеудем оқты мылтық ауызына
қарсы тұрып тамамдалсын, дұрысы.

Ерлік деген дұшпанына бас иіуден басталад деп
қандай әкең нұсқады,
Сен жақсылап ұқ мынаны
біздер сірә жалғамаймыз жамауға әкеп қысқаны.
Таудың елі тауға ғана бас иеді,
тілейді олар құзар биік ұшпаны,
Қатындарға қатын болып жарық көру
сен секілді сүмелектің ұстамы.

Өлімменен таусылмайды
батырлардың маңдайдағы бақ кені,
Хас қыранның қанатына тарлық етер
жаймашуақ жат көгі.
Батыр болсаң қолымды шеш қылыш ұстат
жекпе жекте басыңды бер ерлікпен,
Оған дәтің жетпейді екен қымсынбаймын
қарсы алдымнан қарап тұрып ат мені.

Әй білмеймін оған дағы дәтің жетпес
сенде жалын көрінбейді ақ алмастай жарқылдар,
Ондай жалын сенде болар жөні де жоқ
әлмисақтан табан жалап тамақ табар салтың бар.
Қол аяғым байлауында
қол, тізеңді қалтыратып атсаң мүмкін көз жұмып,
Менің ерлік еркіндігім күнде сенің түсіңде кеп
тышқан алған мысықтай боп алқымдар.

Болды менің сөзім бітті, не қыласың қыларыңды қыла бер,
Жүз жыл мүмкін өтсе дағы мені ұмыт қып өшірмейді
алтын Алтай қырқасы мен құба бел.
Ел басына оңайлықпен бақ қонбайды
есілдері жанын пида етпесе,
Ел жері үшін жанын қиған қыршындарын
мәңгі бақи құрметтеумен тынады ел»

Related Articles

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

  • Герб ауыстыру мәселесі немесе «терістеу синдромы» қалай пайда болды?!

    Еліміздің гербін ауыстыру туралы Президенттің ұсынысы (о баста ұсыныс суретші-дизайнер мамандардан шыққан сияқты) тұтас қоғамда болмағанмен, әлеуметтік желілерде әжептәуір қарсылық тудырды. Бірақ, байыптап қарасақ, бұл қарсылықтың қазіргі гербтің қазақ үшін ерекше қастерлі немесе эстетикалық тұрғыдан мінсіз болуына еш қатысы жоқтығын аңғарасыз. Соңғы уақыттары, ауыр індетпен қатар келген қаңтар трагедиясынан бастап, халық айтарлықтай күйзеліске ұшырады. Қазақстанның еркінен тыс, соғысқа, басқа да себептерге байланысты болып жатқан экономикалық қиындық салдарынан халықтың әл-ауқаты төмендеді. Осының бәрі қазір қоғамда байқалып қалған «терістеу синдромына» түрткі болды. «Терістеу синдромы» – дұрысты да бұрысқа шығаратын, қандай бастамаға болсын қарсы реакция шақыратын құбылыс. Әлеуметтік психологияны зерттеушілердің пайымдауынша, осы құбылысты барынша күшейтіп тұрған фактор – әлеуметтік желілер. Яғни, алдағы уақытта

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • Нұралы батырдың кесенесі  жөнінде

    Кейінгі кезде Нұралы батырдың кесенесі жөнінде әртүрлі әңгімелер шығып жүрген көрінеді. Оның бірі Моңғолиядан келген бір туысқанымыз басқа бір белгілі жерлесіміздің Нұралы батырдың зираты деп кигіз үй сияқты саман кірпіштен қаланған  әдемі зираттың жанына барып құран оқығанына куә болғанын келтіріпті. Ол жігіттің  көргені де, айтып отырғаны да шыңдық. Өйткені 1982 жылға дейін елдің көпшілігі, оның ішінде  мен де солай  ойладым. Әңгіме түсінікті болу үшін мен сол кездегі оқиғадан бастап баяндайын. Мен 1961 жылы Семейдің  мал дәрігерлік институтын бітіріп келдім. Мені  сол кездегі  С.М. Киров атындағы  колхозға мал дәрігері етіп жіберді. 1962 жылы бұл колхоз «Горный» совхозына айналды. Біз бала кезімізден: «Нұралы атамыздың зираты С.М Киров атындағы колхоздың жерінде орналасқан,   Бабамыз батыр болған кісі, ал оның жанындағы қабырдың  ұзындығы жеті кез, біздің  бабамыздан  да  асқан

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: