Qazaqstan Prezidenti qazirgi zamanğı älem qwrılımınıñ problemaları men  Qazaqstannıñ halıqaralıq arenadağı röline qatıstı oy-pikirin ortağa saldı.

Nwrswltan Nazarbaev jiırmasınşı jäne jiırma birinşi ğasırlar toğısındağı şirek ğasırdıñ auqımdı tarihi özgerister däuiri bolğanına, bwdan 25 jıl bwrın Qazaqstannıñ täuelsiz memleket retinde ömir süre alatını kümän tudırğanına nazar audardı.

– Bizge jaña memleketti «nölden» bastap qwruğa, josparlı äkimşilik jüyeden narıqqa, totalitarizmnen demokratiyağa köşuge tura keldi. Qısqa uaqıt işinde memlekettilikti nığaytu, zamanaui narıqtıq ekonomika qwru jäne qoğamdı jañğırtu jöninde zor jwmıstar atqarıldı, – dedi Memleket basşısı.

Nwrswltan Nazarbaev elimiz jüzege asırıp jatqan «100 naqtı qadam» Wlt josparı turalı da ayttı.

– Jospardı jüzege asıru HHİ ğasırda barınşa teñgerimdi sayasi jüyesi, damığan azamattıq qoğam instituttarı men bilimge negizdelgen ekonomikası bar Qazaqstandı qwruğa bağıttaladı, – dedi Memleket basşısı.

Sonımen qatar, Qazaqstan Prezidenti elimizdiñ jahandıq antiyadrolıq qozğalısqa qatısuı mäselesine de egjey-tegjeyli toqtaldı.

– Ortalıq Aziyada yadrosız aymaq qwru arqılı biz ornıqtı älem geografiyasın qalıptastıruğa şaqıramız. Bwl – Euraziyada, Latın Amerikasında jäne Afrikada altı yadrosız aymaq keñistigin keñeytu degen söz. Tömen bayıtılğan uran bankin Qazaqstanda ornalastıru turalı MAGATE-men kelisimge 2015 jılı qol qoyıluı mañızdı qadam boldı. Bwl – jahandıq auqımdağı oqiğa. Älem onı atomdı qauipsiz äri beybit maqsatqa paydalanu isindegi mañızdı şara retinde bağalauı tiis, –dedi Nwrswltan Nazarbaev.

Memleket basşısı Irannıñ yadrolıq bağdarlaması jönindegi halıqaralıq kelissözder üderisine Qazaqstan ärdayım qoldau körsetip, oğan is jüzinde qomaqtı üles qosqanın atap ötti.

Qazaqstan Prezidenti bizdiñ el Jahandıq yadrolıq qauipsizdik jönindegi sammitterge belsene qatısudı mañızdı sanaytınına nazar audardı.

– Ajal sebetin qarulardı ğarış keñistiginde, älemdik mwhit tabanı men beytarap sularında, sonday-aq Arktikada ornalastıruğa tıyım salatın irgeli şeşimder qabıldaytın uaqıt keldi. Ğılımi jañalıqtardı jappay qırıp joyu qarularınıñ jaña türlerin jasauğa qoldanudı tıyu jönindegi halıqaralıq kelisim men BWW reestrin äzirlegen jön, – dedi Nwrswltan Nazarbaev.

Memleket basşısı Jahandıq antiyadrolıq qozğalıs qwrudı mañızdı mindet retinde atadı.

– Qazaqstan bastamaşılıq etken, halıqaralıq qoldauğa keñinen ie bolıp kele jatqan «ATOM» halıqaralıq jobası osı maqsatqa arnalğan. YAdrolıq sınaqtarğa qatıstı barşağa birdey tıyım salu turalı şarttıñ küşine enuine atsalısu jönindegi 9-konferenciyanıñ teñ törağası retinde  Qazaqstan onıñ tolıq ämbebaptanuın qamtamasız etuge küş saluın jalğastıra beredi, – dedi Qazaqstan Prezidenti.

Nwrswltan Nazarbaev qazirgi zamanğı halıqaralıq qauipsizdiktiñ özekti mäselelerine de toqtaldı.

– Adamzat HHI ğasırğa beybitşilik pen jahandıq ıntımaqtastıqtıñ jaña däuiri retinde ümit arttı. Ökinişke qaray, barınşa qauipsiz jäne twraqtı älem qalıptastıru mümkindigin jiberip aldı. Älemge tağı qauip tönip twr, onı elemeuge bolmaydı. Bwl qater – jahandıq auqımdağı joyqın soğıs, – dedi Memleket basşısı.

Qazaqstan Prezidenti 1968 jılı qol qoyılğan YAdrolıq qarudı taratpau turalı şart öz maqsatın orındap otırmağanın, al jahandıq oyınşılar arasındağı senim dağdarısı yadrolıq qaru qoldanudı boldırmau kepildiginiñ älsireuine äkele jatqanın ayttı.

– HHİ ğasırdıñ eñ özekti mäseleleriniñ biri yadrolıq terrorizm qateri men yadrolıq jäne radioaktivti materialdardıñ zañsız aynalımı bolıp otır. Älem äldeqayda qauipti äri boljausız jaña yadrolıq ğasırğa qaray jıljıp keledi. 60 jıldan astam uaqıt bwrın äygili ğalımdar A.Eynşteyn men B.Rassel manifest jariyalap, «Adam wrpağı joyıla ma älde adamzat soğıstan bas tarta ma?» degen mañızdı saual qoydı. Soğıstı joyu adamzat örkenietiniñ eñ kürdeli mindeti bolıp otır. Biraq odan basqa jol joq, – dedi Nwrswltan Nazarbaev.

Memleket basşısı bwl maqsatqa jetu üşin älem damuınıñ paradigmasında sapalı da tereñ özgerister jasau, älemniñ barlıq köşbasşılarınıñ sayasi erik-jigeri men barlıq memlekettiñ küşin jwmıldıru qajettigine senimdi ekenin ayttı. Qazaqstan Prezidenti osı mindetterdi şeşu jolında elimiz qabıldap jatqan şaralardı atap ötti. Olardıñ qatarında Jahandıq strategiyalıq bastama – 2045 Josparın äzirleu bastaması, halıqaralıq qwqıq qağidattarın quattauğa jäne senimdi qalpına keltiruge bağıttalğan BWW-nıñ joğarı deñgeydegi halıqaralıq konferenciyasın şaqıru jönindegi wsınıs, BWW ayasında halıqaralıq terrorizmge jäne ekstremizmge qarsı is-qimıldıñ birıñğay jahandıq jelisin qwru, Belarus', Qazaqstan, Resey jäne Ukraina liderleriniñ Minsk kezdesuin, sonday-aq «normand törttigi» kelissözderin wyımdastıruğa ıqpal etu şaraları bar.

Memleket basşısı jahandıq dağdarıstıñ sebebi älemdik ekonomika men qarjı jüyesiniñ özeginde jatqan olqılıqtarda ekenine senimi ekenin ayttı.

– Tört jıl bwrın biz barlıq elderdiñ dağdarısqa qarsı küş-jigerin jwmıldıruğa bağıttalğan «G-Global» bastamasın wsındıq. Älemdik damu problemaların 8 nemese 20 memleket emes, bükil halıqaralıq qoğamdastıq şeşui tiis. «G-Global» ayasında Astana ekonomikalıq forumında keñinen qoldau tapqan Düniejüzilik dağdarısqa qarsı jospar äzirlendi, – dedi Qazaqstan Prezidenti.

Sonımen qatar Nwrswltan Nazarbaev bizdiñ el öz kandidaturasın BWW Qauipsizdik keñesiniñ 2017-2018 jıldardağı twraqtı emes müşeligine wsınğanın eske saldı jäne ol qoldau tabadı dep senetinin ayttı.

Memleket basşısı Euraziya öñiriniñ damuına qatıstı da öz oyların ortağa saldı.

– Euraziya öñiri – älemdik sayasattağı negizgi geosayasi jäne geoekonomikalıq faktor. Bwl jerde Qıtay men Resey, AQŞ jäne Euroodaqtan bastap, Ündistan, Iran jäne Türkiyağa deyingi barlıq jahandıq oyınşılardıñ müddeleri toğısıp otır. Öñirdegi qaqtığıs ıqtimaldığın ıntımaqtastıq pen ıqpaldastıqtı tereñdetu arqılı azayta otırıp, öñirlik üderisterdi sındarlı arnağa bwru öte mañızdı. Sondıqtan da men Birikken Euraziyalıq ekonomikalıq keñistik qwrudı wsındım, – dedi Qazaqstan Prezidenti.

Nwrswltan Nazarbaev Euraziyalıq ekonomikalıq odaqtıñ qızmeti turalı aytıp berdi.

– Bwl – tauar, qızmet, kapital, eñbek resurstarı qozğalısınıñ birıñğay erejeleri bar ekonomikalıq birlestik. KSRO-nı qayta qwru turalı äñgime mülde joq ekenin atap aytqım keledi. «Qırğiqabaq soğıstıñ» osı stereotipterinen arılu kerek. Olar bolaşaqqa köz jiberuimizge kedergi keltiredi. Euraziyalıq ekonomikalıq odaq – tek ekonomikalıq joba, – dedi Memleket basşısı.

Qazaqstan Prezidenti biıl elimiz ben AQŞ arasında diplomatiyalıq qatınastar ornatılğanına 25 jıl toluımen erekşelenetinine nazar audardı.

– Qauipsizdik jäne yadrolıq  qaru taratpau – ıntımaqtastığımızdıñ uaqıt sınına ötken twğırnaması. Biz halıqaralıq qauipsizdik salasındağı mañızdı qadamğa aynalğan YAdrolıq qauipsizdik sammitin ötkizu turalı Vaşingtonnıñ bastamasın tolıq qoldadıq, – dedi Nwrswltan Nazarbaev.

Soñında Memleket basşısı elimiz yadrolıq qarusızdanu jäne yadrolıq qaru taratpau salasında küş-jiger jwmsauın tabandı türde jalğastıra beretinin ayttı.

– Bolaşaq turalı oylağan kezde men bwrınğı KSRO-dan bizge mwra bop qalğan eñ soñğı yadrolıq zaryad Qazaqstan aumağınan äketilgen tarihi datanı – 1995 jılğı 24 säuirdi jii eske alamın. Eki jüz jıl bwrın AQŞ Prezidenti Avraam Linkol'n: «Jauapkerşilikten bügin jaltaru arqılı odan erteñ de qwtıla almaysıñ» degen eken. Ondağan jıldar boyı jer titiretken  jarılıstardan japa şekken halqımnıñ mwñ-zarın sezinip, qoldauına süyengen men yadrolıq qarudan ada älem turalı armanğa riyasız senemin, – dep tüyindedi Qazaqstan Prezidenti.

Nwrswltan Nazarbaev söziniñ soñında kezdesuge qatısuşılardıñ birqatar swraqtarına jauap berdi.