| 
  • ساياسات

    “گەوساياسات يلەۋىنە ءتۇسىپ قالۋىمىز مۇمكىن”. قازاقستاندا اەس سالۋعا قاتىستى ساراپشى پىكىرى

    ەلەنا ۆەبەر اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ جانە پايدالانۋ ەكولوگيالىق قاتەر جانە توتەنشە جاعدايدا ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى عانا ەمەس، وعان قوسا سوعىس بارىسىندا ۋكراينانىڭ زاپوروجە اەس-ىندەگى بولعان وقيعا سياقتى بوپسالاۋ قۇرالى دەيدى الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قوردىڭ باسشىسى قايشا اتاحانوۆا. ول مۇنىڭ ارتىندا كوپتەگەن پروبلەما تۇرعانىن، قازاقستاندىقتارعا اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋم قارساڭىندا بىرجاقتى اقپارات بەرىلىپ، وندا تەك پايدالى جاعى ءسوز بولىپ جاتقانىن ايتادى. ساراپشى اەس-ءتىڭ قاۋپى مەن سالدارى قانداي بولاتىنى جايىندا اقپارات وتە از دەپ ەسەپتەيدى. گولدمان اتىنداعى حالىقارالىق ەكولوگيالىق سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، بيولوگ قايشا اتاحانوۆا – رادياتسيانىڭ ادامدارعا جانە قورشاعان ورتاعا اسەرىن شيرەك عاسىردان استام زەرتتەپ ءجۇر. ول بۇرىنعى سەمەي پوليگونىندا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان اۋدانداردا زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. قاراعاندى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەنەتيكا كافەدراسىندا وقىتۋشى بولعان.

    126
  • ساياسات

    “قازاقستان دۇرىس باعىتتا”. دەكولونيزاتسيا، ۋكرايناداعى سوعىس جانە قاڭتار. بالتىق ەلشىلەرىمەن سۇحبات

    دارحان ومىربەك بالتىق مەملەكەتتەرىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىلەرى (سولدان وڭعا قاراي): يرينا مانگۋلە (لاتۆيا), ەگيديۋس ناۆيكاس (ليتۆا ) جانە تووماس تيرس. سوۆەت وداعى ىدىراي باستاعاندا ونىڭ قۇرامىنان ءبىرىنشى بولىپ بالتىق ەلدەرى شىققان ەدى. ءوزارا ەرەكشەلىكتەرى بار بولعانىمەن، سىرتقى ساياساتتا بىرلىگى مىقتى لاتۆيا، ليتۆا جانە ەستونيا مەملەكەتتەرى ناتو-عا دا، ەۋرووداققا دا مۇشە بولىپ، قازىر كوپتەگەن ولشەم بويىنشا الەمنىڭ ەڭ دامىعان ەلدەرىنىڭ قاتارىندا تۇر. رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرگەندە كيەۆتى بار كۇشىمەن قولداپ، تاباندىلىق تانىتقان دا وسى ءۇش ەل. سوعىس باستالعانىنا ەكى جىل تولار قارساڭدا ازاتتىق بالتىق ەلدەرىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىلەرىمەن سويلەسىپ، ەكىجاقتى ساۋدا، ورتاق تاريح، رەسەي ساياساتى جانە ادام قۇقىعى تاقىرىبىن تالقىلادى. سۇحبات 8 اقپان كۇنى الىندى. “بىزدە قازاقستاندى دۇرىس بىلمەيدى” ازاتتىق: سۇحباتىمىزدى بالتىق ەلدەرى مەن قازاقستان اراسىنداعى ساۋدا قاتىناسى

    128
  • كوز قاراس

    “ساياساتكەرلەر پافوسپەن سويلەگەندى جاقسى كورەدى”. تۇركى مەملەكەتتەرى ىنتىماقتاستىعىنىڭ بولاشاعى بار ما؟

    ەلنۇر ءالىموۆا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنا مۇشە جانە باقىلاۋشى مارتەبەسىنە يە ەلدەردىڭ باسشىلارىنىڭ سامارقاندا (وزبەكستان) بىرىگىپ تۇسكەن سۋرەتى. 11 قاراشا، 2022 جىل استانادا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ (تمۇ) ونىنشى ءسامميتى ءوتىپ جاتىر. بۇل كەزدەسۋ نە بەرەدى؟ تۇركيا رەسەيدىڭ ۋكراينامەن سوعىستان باس كوتەرە الماي جاتقانىن پايدالانىپ، ايماققا ىقپالىن كۇشەيتۋگە تىرىسا ما؟ تۇركى مەملەكەتتەرى ىنتىماقتاستىعىنىڭ، اسىرەسە اسكەري سالادا بولاشاعى بار ما؟ ازاتتىق وسى جونىندە سولتۇستىك كيپردەگى تاياۋ شىعىس ۋنيۆەرسيتەتى ساياساتتانۋ كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى اسەل تۋتۋملۋمەن اڭگىمەلەستى. تۇركيانىڭ مۇددەسى مەن ىقپالى قانداي؟ – استانادا تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ (تمۇ) ونىنشى ءسامميتى ءوتىپ جاتىر. ۇيىم ازاماتتىق قورعانىستىڭ بىرلەسكەن مەحانيزمىن نىعايتۋعا مۇددەلى. سونداي-اق كۇن تارتىبىندە ايماقتاعى جانە سىرتتاعى ساياسي-ەكونوميكالىق وقيعالاردى تالقىلاۋ ماسەلەسى تۇر. ءسامميتتىڭ ۋاقىتى مەن گەوساياسي كونتەكسى جونىندە

    223
  • سۇحباتتار

    اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ساياساتى وزگەردى مە؟ ەلشى دەنيەل روزەنبليۋممەن سۇحبات

    دارحان ومىربەك  اقش-تىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى دەنيەل روزەنبليۋمنىڭ ازاتتىق راديوسىنا بەرگەن سۇحباتى اقش ديپلوماتى دەنيەل روزەنبليۋم قازاقستانعا ەلشى بولىپ كەلگەنىنە ءبىر جىلعا جۋىقتادى. وعان دەيىن ول وزبەكستانداعى ەلشى قىزمەتىن ءۇش جىل اتقارعان. ورتالىق ازياعا ماماندانعان ديپلومات ايماق باسشىلارىنىڭ نيۋ-يوركتە پرەزيدەنت دجو بايدەنمەن وڭاشا كەزدەسكەنى ساياسي جەتىستىك دەيدى. ازاتتىق ەلشىدەن سۇحبات الىپ، C5+1 سامميتىندە ادام قۇقىعى تاقىرىبى قانشالىق قوزعالعانىن، قازاقستانعا تونگەن سانكتسيا قاۋپىن جانە اقش-تىڭ ورتالىق ازياداعى ساياساتى قالاي وزگەرگەنىن سۇرادى. نيۋ-يوركتەگى كەزدەسۋ قالاي ءوتتى؟ – اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن جاقىندا ورتالىق ازيا باسشىلارىمەن C5+1 فورماتىندا كەزدەستى. سامميت الدىندا قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى وسى جيىندا ادام قۇقىعى باستى نازاردا بولسا ەكەن دەپ ءۇمىت ءبىلدىردى. بۇل ءۇمىت اقتالدى ما؟ – نيۋ-يوركتە وتكەن C5+1 ءسامميتى

    153
  • كوز قاراس

    “ۋكرايناداعى سوعىس ونداعان جىلعا سوزىلۋى مۇمكىن”. بريتان گەنەرالىمەن سۇحبات

    ۆاجا تاۆبەريدزە ۋكراين ساربازدارى زەنيتتى قارۋمەن اتقىلاۋدا. ارحيۆ سۋرەتى. ۇلىبريتانيا بىرلەسكەن كۇشتەرىنىڭ بۇرىنعى قولباسشىسى، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك تاقىرىبىندا كەڭەس بەرىپ، ءدارىس وقيتىن گەنەرال سەر ريچارد بەررونس مايدانداعى ايلا-ءتاسىل، وندىرىستىك موبيليزاتسيا جانە ۋكراينا مەن باتىس ەلدەرى تاڭداۋى سوعىستىڭ ونداعان جىلعا جالعاسۋىنا قالاي اسەر ەتەتىنىن ايتىپ بەردى.  گەنەرال سەر ريچارد بەررونس ۇلىبريتانيا بىرلەسكەن كۇشتەرىنىڭ بۇرىنعى قولباسشىسى. قازىر Universal Defense & Security Solutions قورعانىس جانە كۇزەت كومپانياسىن باسقارادى. ول ازاتتىقتىڭ گرۋزين قىزمەتىمەن سويلەسىپ، ۋكرايناداعى سوعىس نەگە ۇزاققا سوزىلاتىنىن تالداپ بەردى. ازاتتىق: ۋكراينادا سوعىس باستالعالى ءبىر جىلدان استى. وسى ۋاقىت ىشىندە قانداي ساباق الدىق؟ ريچارد بەررونس: ەۋروپا ءۇشىن جوعارى دەڭگەيدە ساباق الاتىن دۇنيەلەر بولدى. ءبىرىنشىسى، 90-جىلدارى قىرعيقاباق سوعىس اياقتالعاننان كەيىن كوبى “ەندى سوعىسپايتىنداي بولدىق” دەپ ويلاعانىمەن،

    312
  • جاھان جاڭالىقتارى

    “قىرىمدى جاز اياعىنا دەيىن ازات ەتۋگە بولادى”. اقش-تىڭ ەكس-گەنەرالى بەن حودجەسبەن سۇحبات

    ناستوياششەە ۆرەميا ۋكراينا ساربازى مينومەتتان اتقىلاپ جاتىر. باحمۋت، 15 اقپان، 2023 جىل. اقش-تىڭ ەۋروپاداعى اسكەرىن باسقارعان گەنەرال بەن حودجەس “ناستوياششەە ۆرەميا” تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا ءپۋتيننىڭ يادرولىق قارۋ قولدانبايتىنىن، باتىس بۇل قاتەردى اسىرەلەپ جىبەرگەنىن ايتتى. ونىڭ سوزىنشە، ۋكراينا قىرىمدى جازدىڭ اياعىنا دەيىن ازات ەتۋى ىقتيمال، ال اق ءۇي ۋكراينا كۇشتەرىنىڭ قىرىمداعى رەسەي وبەكتىلەرىن اتقىلاۋىنا “ەندى قارسى ەمەس ەكەنىن” ءبىلدىرىپ وتىر. “ناستوياششەە ۆرەميا”: گەنەرال حودجەس، The Washington Post گازەتىندە جارىق كورگەن ماقالاعا قاراعاندا، اقش ۋكرايناعا “سوعىستا ەكىنشى شەشۋشى ءسات باستالىپ جاتىر” دەپ ەسكەرتكەن. ءسىز بۇل كوزقاراسقا كەلىسەسىز بە؟   اقش-تىڭ ەۋروپاداعى اسكەرىن باسقارعان گەنەرال بەن حودجەس. بەن حودجەس: سىز تسرۋ ديرەكتورى بەرنس مىرزانىڭ ءسوزىن ايتىپ وتىرعان بولارسىز. الداعى التى ايدىڭ سوعىس ءۇشىن اسا ماڭىزدى

    217
  • كوز قاراس

    “ۋكرايناعا اسكەري ۇشاق بەرۋگە قاشان باتىستىڭ باتىلى جەتەدى؟” بريتان مارشالى گرەگ بەگۆەللمەن سۇحبات

    ۆاجا تاۆبەريدزە رۋمىنياداعى اسكەري بازادان ۇشىپ بارا جاتقان امەريكالىق F-16 اسكەري ۇشاعى. بەيتاراپ سۋرەت. بۇرىن ۋكرايناعا اسكەري تانك بەرۋ ماسەلەسى ايتىس تۋدىرىپ كەلسە، ەندى اسكەري ۇشاق تۋرالى پىكىرتالاس بولىپ جاتىر. ۇلىبريتانيا بىرىككەن كورولدىگى اسكەري اۋە كۇشتەرىنىڭ بۇرىنعى قولباسشىسى، اۆياتسيا مارشالى گرەگ بەگۆەلل ازاتتىقتىڭ گرۋزين قىزمەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا رەسەي اۆياتسياسىنىڭ وسال جاعى جايلى، ۋكراينا باتىستان اسكەري ۇشاق السا، جاعداي قالاي وزگەرۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ بەردى. رەسەي باسقىنشىلىعىنا قارسى كۇرەسىپ جاتقان ۋكراينانىڭ اسكەري اۋە كۇشتەرى كوبىنە سوۆەت كەزىنەن قالعان ميگ ۇشاقتارىن پايدالانادى. كيەۆ باتىس ەلدەرىنەن بىرنەشە رەت اسكەري جويعىش ۇشاق سۇراعان. بىراق اقش تا، ۇلىبريتانيا دا ازىرشە كونبەي وتىر. ولار سوعىستى ۋشىقتىرىپ جىبەرۋدەن قاۋىپتەنەتىنىن العا تارتىپ، باسقاشا اسكەري كومەك بەرۋدى ءجون كورەدى.

    335
  • كوز قاراس

    “ۋكراين بولسام، ورىستاردىڭ شابۋىلداعانىن كۇتەر ەدىم”. لوۋرەنس فريدمانمەن سۇحبات

    ۆاجا تاۆبەريدزە “قازىر پۋتين ءۇشىن ۋكراينانى مەملەكەت رەتىندە جويىپ جىبەرۋ ماڭىزدى سياقتى” دەيدى ۇلىبريتانيا تاريحشىسى لوۋرەنس فريدمان. سۋرەتتە: رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين (ورتادا) قورعانىس ءمينيسترى سەرگەي شويگۋ (وڭ جاقتا) مەن باس شتاب جەتەكشىسى ۆالەري گەراسيموۆتىڭ ورتاسىندا تۇر. ۇلىبريتانيا تاريحشىسى لوۋرەنس فريدمان حالىقارالىق قاتىناستار، سىرتقى ساياسات پەن ستراتەگيا تاقىرىبىن زەرتتەيدى. ول قىرعيقاباق سوعىس، يادرولىق تەكەتىرەس، ۋكرايناداعى سوعىستىڭ شىعۋ تاريحى مەن بارىسى تۋرالى اكادەميالىق ەڭبەكتەر جازعان. ازاتتىقتىڭ گرۋزين قىزمەتى تاريحشىمەن سويلەسىپ، تاراپتاردىڭ جەڭىسكە جەتۋ جانە ءپۋتيننىڭ يادرولىق قارۋ قولدانۋ ىقتيمالدىعى تۋرالى سويلەستى.  سەر لوۋرەنس فريدمان بۇكىل ءومىرىن سوعىس پەن ديپلوماتيانى زەرتتەۋگە ارناعان. بريتان تاريحشىسى حالىقارالىق قاتىناستار، سىرتقى ساياسات جانە ستراتەگيا باعىتىندا زەرتتەۋلەر جۇرگىزەدى. قىرعيقاباق سوعىس، يادرولىق تەكەتىرەس، اسكەري وپەراتسيا جۇرگىزۋ ساياساتى تۋرالى

    339
  • سۇحباتتار

    تاريحشى: باتىس ءسىبىر – بايىرعى قازاق جەرى. كوشىم حان – ۇلتتىق باتىرىمىز! 

    ابىلاي ماۋدانوۆ قوستانايلىق عالىم ءسىبىر جەرىن ورىس پاتشالىعىنان بۇرىن قازاق رۋلارى يگەرگەنىن كىتاپ قىلىپ باستىرماق، دەپ حابارلايدى Express Qazaqstan. تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى امانجول كۇزەمبايۇلىنىڭ ەسىمى عىلىمي ورتادا كەڭىنەن تانىمال. ول ۇنەمى “تاۋەلسىز ەل ءوز تاريحىن وزىندىك كوزقاراسى تۇرعىنان قاراپ، تالداپ، باعا بەرۋ كەرەك” دەگەن ۇستانىمدى ايتىپ كەلەدى. قوستانايلىق تاريحشى بىرنەشە جىل بۇرىن ۇلكەن ءبىر جوبانى قولعا الدى. بۇگىندە ول ۇلى ەركىن ابىلمەن بىرگە “التىن وردانىڭ باتىس ءسىبىر ۇلىسى: ەتنو-ساياسي تاريحى” اتتى ەڭبەك جازىپ جاتىر. بۇل كىتاپ الداعى جىلى (ورىس تىلىندە) جارىق كورمەك. مۇندا قازىرگى قازاقستاننىڭ شەكاراسىنان تىس قالعان بايىرعى قازاق جەرى مەن رۋلارىنىڭ كوپتەگەن تاريحى قامتىلادى.Express Qazaqstan ءتىلشىسى عالىمدى وسى تاقىرىپتا سوزگە تارتىپ، اڭگىمەلەسكەن ەدى. باتىس ءسىبىر — ءبىزدىڭ بايىرعى

    1011
  • سۇحباتتار

    سوعىس جاقىن ارادا اياقتالا ما؟ رەسەي ۇزاق سوعىسقا دايىن با؟ امەريكالىق ساراپشىلارمەن سۇحبات

    راديو سۆوبودا ۋكراين ساربازدارى سولەدار تۇبىندەگى مايداندا، دونەتسك وبلىسى. 11 قاڭتار 2023 جىل. بيىل سوعىس ۇزاققا سوزىلىپ، قوس تاراپ تاعى دا تەڭ تۇسە مە؟ ۋكراينامەن ۇزاق تەكەتىرەستە رەسەيدىڭ جەڭىسكە مۇمكىندىگى بار ما؟ ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاراپ، ۋكرايناداعى سوعىس بارىسىن بولجاۋعا بولا ما؟ ازاتتىقتىڭ ورىس قىزمەتى (راديو سۆوبودا) بۇل ساۋالداردى امەريكالىق ساراپشىلار – ينديانا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەكونوميسى ميحايل الەكسەەۆپەن جانە سەتون-حولل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريحشىسى ناتانيەل نايتپەن تالقىلادى.  سوعىستى اياقتاماي، ۋكراينانىڭ دىڭكەسىن قۇرتۋ. امەريكالىق بىرنەشە ساراپشى رەسەيدىڭ ستسەناريىن وسىلاي باعالادى. ولار بيىل ۋكرايناداعى سوعىس قالاي جۇرەتىنىن بولجاپ، ۆاشينگتوندى سوعىس جاقىن ارادا اياقتالادى دەپ كۇتپەۋگە شاقىردى. اقش-تىڭ ناتو-داعى بۇرىنعى وكىلى يۆو داادلەر مەن ۆاشينگتونداعى امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ساياساتتانۋشىسى دجەيمس گولدگەيەر Foreign Affairs جۋرنالىنا “باتىس ەلدەرى رەسەيمەن ۇزاق كيكىلجىڭگە دايىن

    303
load more

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: