اي امان، كۇن تىنىشتا ايىر قالپاقتى كورشى اعايىن ءبىزدىڭ ەلگە — قازاقستانعا اۋىر ايىپ تاقتى. شىنىمەن دە اياق-استى بۇلىنگەن قىرعىز ساياساتكەرلەرىنىڭ ويىن ءبىزدىڭ تاراپ تۇسىنە الماي دال-دەپ جازدى www.365info.kz.
ىلىك ەتكەندەرى — 2010 جىلعى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنداعى ءتۇرلى-ءتۇستى توڭكەرىس. سول كەزدە قازاقستان شەكارانى جاپقان، ول راس. قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىندا، ارينە. الايدا قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ تا، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ وكىلى دە مۇنى قاساقانا جاسالعان بلوكادا دەپ كورسەتىپ جاتىر. ولاردىڭ سوزدەرىنە سەنسەك، شەكارا جابىلعان سوڭ ەلدەگى قيىن-قىستاۋ زاماتتان قىسىلعان كەيبىر ازاماتتار شۋ وزەنىنەن زاڭسىز وتەمىن دەپ، ءولىم قۇشىپتى. قازاقستان شەكارا جاپقان سوڭ، قىرعىز ەلىنە ءدارى-دارمەك تە جەتپەي قالىپ، اۋىر-سىرقاۋ ادامدار ىشىندە دە كوز جۇمعاندار بولىپتى.
دەمەك، قازاقستان بلوكادا جاسادى، ءبىزدىڭ ازاماتتار سودان ءولدى دەپ ايىپتايدى قىرعىز اعايىن.
ارينە، بۇل وتە اۋىر ايىپتاۋ. سوندىقتان بۇگىن قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنا اڭ-تاڭ بولىپ، نوتا جولدادى.
قىرعىز اعايىن، جاقسىلىقتى بىلمەي مە؟
شىندىعىندا، نوتادا قىرعىز بيلىگى 2010 جىلى كورشى ەلدە بولعان داعدارىستى جاعدايدى رەتتەۋدەگى قازاقستان ءرولىن بىرنەشە رەت اتاپ وتكەنى، كوپتەگەن حالىقارالىق قۇرىلىمدار دا وعان جوعارى باعا بەرگەنى اتاپ وتىلەدى.
ول كەزدە قازاقستان ديپلوماتياسى وتە جوعارى دەڭگەيدە كورشى ەلدىڭ جاعدايىنا ات سالىستى. سەبەبى ول كەزدە قازاقستان ەقىۇ توراعاسى بولعان، سوندىقتان كورشى ەلدەگى جاعدايدان نازاردان تىس قالدىرا الماعان.
ءسويتىپ، تەز ارادا قر ءماجىلىسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، ىنتىماقتاستىق بويىنشا قازاقستاندىق-قىرعىزستاندىق پارلامەنت توبىنىڭ جەتەكشىسى، ەلشى جانىبەك كارىبجانوۆتى بىشكەكتەگى ارنايى ەقىۇ ەلشىسى ەتىپ تاعايىندادى. ودان بولەك، قر پرەزيدەنتىنىڭ قىرعىزستانداعى ارنايى ەلشىسى تاعايىندالدى، ول قىرعىزستاننىڭ ۋاقىتشا ۇكىمەتى باسشىلىعىمەن بىرقاتار كەزدەسۋلەر وتكىزىپ، داعدارىستى جاعدايدان شىعۋ جولدارىن تالقىلادى.
سونىمەن بىرگە، قازاقستان قىسقا مەرزىم ىشىندە ءوز كورشىسىنە كومەكتەر مەن كۇشتەر جىبەردى جانە ەلدەگى ەگىس ناۋقانىنا قولداۋ كورسەتىپ، تەز ارادا جانارماي مەن تۇقىم جەتكىزدى.
جالپى العاندا، قازاقستان باۋىرلاس قىرعىز حالقىن قولداۋ ماقساتىندا 11,6 ميلليون دوللاردان استام سوماعا گۋمانيتارلىق كومەك جىبەردى.
كەرىسىنشە، قازاقستان قابىلداعان وسى جانە وزگە شارالاردىڭ ناتيجەسىندە، كوپتەگەن ادام شىعىنىنا اكەپ سوعاتىن ۋشىعۋلار ورىن العان جوق.
مىنە، نوتادا وسىلاي دەيدى. بۇل اقيقات قوي. سوندا قىرعىز اعايىن وسى جاقسىلىقتىڭ قادىرىن بىلمەگەنى مە؟
اقتالۋدىڭ ەش قاجەتى جوق
ساياساتتانۋشى ءۋاليحان تولەشوۆ تە 2010 جىلى جۇزدەگەن قىرعىز ازاماتىنىڭ ءومىرىن جالماعان قىرعىزستانداعى ساياسي تۇراقسىزدىققا بۇگىندەرى قازاقستاندى اكەلىپ قىستىرۋدىڭ ەش قاجەتى جوق دەپ مالىمدەيدى. ونىڭ پىكىرىنشە،
بۇل — ساۋ باسقا ساقينا تىلەۋمەن بىردەي جايت.
— قازاقستان ول كەزدە ەكسترەميستەر ءبىزدىڭ ەلگە اياق باسپاسى ءۇشىن شەكارانى جاپتى. ونى بارلىعى جاقسى بىلەدى. بۇل ارادا اقتالۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. جالپى، ساياساتكەرلەر ەلىندە وتكەن وقيعانى ازاماتتاردىڭ بوستاندىق قۇقىعىن قورعاۋ قاعيداتتارىنا سۇيەنەتىن قازىرگى حالىقارالىق قارىم-قاتىناستىڭ فاكتورىنا اينالدىرۋعا ەش بولمايدى. مۇنى ساياسات تىلىندە، ساۋاتسىزدىق، ساۋ باسقا ساقينا تىلەۋ دەيدى.
بۇل — قىرعىز ەلىندەگى سايلاۋ ناۋقانى الدىنداعى ساياسي توپتاردىڭ قاتەرلى ساياسي ويىنى
ساياساتتانۋشى دوس كوشىم 2010 جىلى قازاقستان شىندىعىندا قىرعىزستاندى ازاماتتىق سوعىستان امان الىپ قالدى دەپ سانايدى. ونىڭ پىكىرىنشە، كورشى ەلدىڭ ساياساتكەرلەرىنىڭ قازىرگى مالىمدەمەلەرى پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندەگى ساياسي ويىن بولۋى مۇمكىن.
الايدا دوس كوشىم كەز كەلگەن ساياسي ويىندى، اسىرەسە قارالىعىن حالىقارالىق قارىم-قاتىناس دەڭگەيىنە كوتەرۋ وتە قاۋىپتى، سوندىقتان قىرعىز ەلشىسىنىڭ مالىمدەمەسىنە ءبىزدىڭ تاراپتىڭ قارسى نوتا جولداۋىن وتە ورىندى دەپ ەسەپتەيدى.
— كورشى ەلدە قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە بلوكادا جاسادى دەگەنگە ساي وتە اۋىر ويلار ايتىلدى. شىندىعىندا، بۇل بلوكادا بولمايتىن. حالىقارالىق ءتارتىپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىنان الىپ قاراستىرساق تا سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ ءىس-ارەكەتى دۇرىس دەپ سانالادى. ويتكەنى كورشى ەلدە ءتۇرلى-ءتۇستى توڭكەرىس ءجۇرىپ جاتتى، قولىنا قارۋ ۇستاعان ازاماتتار كورشى ەلدىڭ بيلىگىنە قاۋىپ ءتوندىردى. سوندىقتان مۇندايدا شەكارانى قىمتاماسا بولمايدى. ءيا راس، ەلدەگى قيىن ساياسي-ەكونوميكالىق جاعداي سالدارىنان حالىق اش بولدى. سوندىقتان بىزگە قاراي وتكىسى كەلگەن ازاماتتار بولعانى، ءسويتىپ قۇرباندىققا ۇشىراعانى راس شىعار.
بىراق بۇل ءبىزدىڭ كىنامىز ەمەس. ەڭ الدىمەن، ءوز ازاماتتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن، جاعدايىن قامتاماسىز ەتە الماعان سول ەلدىڭ جايى ەمەس پە، بۇل؟
قازاقستان سول كەزدە باكيەۆتى تەز الىپ كەتتى، ءسويتىپ ەرەۋىلدىڭ ازاماتتىق قاقتىعىسقا ۇلاسۋىنا جول بەرمەدى. مۇمكىن ماسەلە وسىندا شىعار. كەز كەلگەن ساياسي ناۋقان كەزىندە ساياسي تەحنولوگيالار ىسكە قوسىلادى. وندايدا قارالاۋ دا، ايىپتاۋ دا بولادى. سوندىقتان بۇل ىشكى ساياسي توپتاردىڭ ساياسي ويىنى، وتكەندە كەتكەن ەسەسىن قايتارعىسى كەلگەنى بولۋى بەك مۇمكىن. بىراق مۇنى وسى كۇيىندە قالدىرۋعا ەش بولمايدى.
ەكى ەل دوستىعى ءۇشىن ايتىلماعان بىزدە دە كوپ نارسە بار
سول كەزەڭدى ەسكە العان تانىمال جۋرناليست سەرىك جانبولات: „2010 جىلى كۇندە دۇربەلەڭ جاساپ، اسكەرىنىڭ قارۋىن تارتىپ الىپ ورەكپىگەن قىرعىز جىگىتتەرى تاۋدا، جايلاۋدا قويان-قولتىق وتىرعان قازاق تۋىستارىنا كەلىپ، اۆتومات اتىپ الەك سالىپتى دەگەندى ەستىگەنبىز„ دەپ فەيسبۋكتەگى جەكە پاراقشاسىندا جازادى.
ء„بىر ەمەس، بىرنەشە رەت ەستىدىك. بىراق، ءبىزدىڭ قۇزىرەتتى ورگاندار، مەكەمەلەر تۇك بىلمەيتىندەي جۇمعان اۋزىن اشپاي ءۇنسىز قالا بەرگەن.
سول كەزدە ايداي الەمگە جاريا قىلىپ مالىمدەمە جاساپ بارىپ جابۋ كەرەك ەدى شەكارانى.
سويتسەك قوي، قىرعىزستان پرەزيدەنتى اتامباەۆ جەتى جىل وتكەن سوڭ ءبۇيتىپ بۇرا تارتىپ، كىنا ارتىپ وتىرماس ەدى. ەندى، مىنە، شەكارانى جاپقان سوڭ ءدارى-دارمەك تاپشىلىعىنا ۇشىراپ، جان-ءتاسىلىم ەتكەن قىرعىزدار ءۇشىن ءبىز كىنالى سياقتى بولىپ وتىرمىز. ۋاقىت ءوتىپ كەتكەن سوڭ اقتالدىڭ نە، اقتالمادىڭ نە؟ شەكارانى ءۇن-ءتۇنسىز جابا سالعانىمىز راس. بۇل — فاكت. ال، ونىڭ سەبەبى ەندى ەشكىمگە كەرەك ەمەس…„ دەلىنەدى جازبادا.
ءسوز سوڭى: جالپى، قىرعىز تاراپىنىڭ بۇل ايىپتاۋىن تۇسىنبەي جاتقان ءبىزدىڭ عانا ساياساتكەرلەر ەمەس ەكەن. بۇعان قىرعىز ساياساتكەرلەرى دە اڭ-تاڭ. ارينە، بۇل جالا دەيدى ولار. بىراق، ازىرگە ولاردىڭ اراسىنان تۇسىنىكتى تۇسىندىرمە بەرگەن ءالى ءبىر مالىمدەمەنى كەزدەستىرمەدىك.
www.365info.kz
پىكىر قالدىرۋ