|  |  | 

كوز قاراس رۋحانيات

زايىرلى قوعامداعى ءدىندار ايەلدىڭ ورىنى

Qazaq ayeli

قمدب-نىڭ وسكەمەن ايماقتىق وكىلدىگى «حاليفا -التاي» مەشىتىنىڭ ۇستازى، تەولوگ، شق وبلىستىق «ايەل -قىزدار» سەكتورىنىڭ جەتەكشىسى تالشىن قوجاحمەتوۆانىڭ قاتىسۋىمەن كۇرشىم اۋداندىق ورتالىق مەشىتتە «زايىرلى قوعامداعى ءدىندار ايەل تۇلعاسى» اتتى اۋداندىق سەمينار ءوتتى.

اتالمىش شاراعا، كۇرشىم اۋداندىق ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ باستىعى اراي قاسىمباەۆا، كۇرشىم اۋداندىق جاستار رەسرۋستىق ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى شىراق دابىرباەۆا، مەشىت ۇستازى ايگۇل قانسەيىتوۆا قاتىستى.
ەستەرىڭىزگە سالاتىن بولساق، سەميناردىڭ وتۋىنە ورتالىق مەشىتتىڭ باس يمامى تىلەيبەك قاجى سويانۇلىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس نايب يمامدارى اجى شامەرحان جانە جانىبەك ايدارحان ۇيتقى بولىپ وتىر.

وكىلدىكتەن ارنايى كەلگەن تەولوگ مامان، ءدىندار ايەلدىڭ زايىرلى قوعامداعى ورىنى مەن وتباسىنداعى اتقاراتىن مىندەتى، تۋىسقاندارىمەن قارىم-قاتىناسى، اتا-ەنەسىن سىيلاۋى قاتارلى تاقىرىپتارعا توقتالىپ، اسىل ءدىنىمىزدىڭ قۇندىلىعى، حانافي مازحابىنىڭ ارتىقشىلىعى، پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) حاديستەرىندەگى انا تۋرالى مازمۇنداردىڭ ەرەكشەلىگى جايىندا كەڭىنەن توقتالدى. ەكراننان تاقىرىپقا بايلانىستى بەينەروليك پەن سلايد كورسەتىلدى.  قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس تىرشىلىگى، سالت-ءداستۇرى مەن عۇرىپ ادەتى، عيبادات قۇلشىلىعىنىڭ ءبىر-بىرىنەن اجىرامايتىندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. كۇندەلىكتى ومىردەجاڭادان باس قۇرايتىن جاستارعا نەكەنىڭ قاسيەتىن ءتۇسىندىرۋ كەرەكتىگىن اتادى.

بابالاردان جالعاسقان تاعىلىمدا ايەل اياۋلى انا، سۇىكتى جار، سۇيكىمدى قىز، يسلام كوزقاراسىمەن قارايتىن بولساق، پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندە: «ءجاننات انانىڭ تابانىنىڭ استىندا»، «سەندەردىڭ ەڭ جاقسىلارىڭ، ايەلدەرىڭە جاقسى قارىم-قاتىناستا بولعاندارىڭ»،- دەپ تۇسىنىكتەمە بەرەدى. پايعامبارىمىزدان (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) كەيىن العاش يسلامدى قابىلداپ، ءدىن جولىندا بۇكىل مال-مۇلكىن سارپ ەتكەن ايەل كىسى حاديشا انامىز (ر.ا.) بولاتىن. سول سەبەپتى، اللانىڭ ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن): «ەل مەنەن تەرىس اينالعان كەزدە حاديشا ماعان سەندى. ايتقاندارىمدى ەشكىم قابىلداماعاندا، مەنى العاشقى بولىپ راستاعان سول ەدى»- دەپ، ونى ءومىر بويى ۇمىتپاي، اركەز جاقسىلىقتارىن ەسكە الىپ وتىراتىن. ءتىرى كەزىندە جانناتتاعى ۇيىمەن سۇيىنشىلەنگەن ايەل كىسى ەدى. دالىرەك ايتقاندا، بىردە جەبىرەيىل پەرىشتە (ا.س.) پايعامبارىمىزعا (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) كەلىپ: «راببىم حاديشاعا سالەم ايتتى. مەنەن دە سالەم ايتا بار. وعان ءجانناتتا شارشامايتىن، شالدىقپايتىن ءۇي تۇرعىزىلدى»،-دەيدى. بۇل قۋانىشتى اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) حاديشا انامىزعا (ر.ا.) كەلىپ: «ۋا حاديشا! ساعان اللا مەن جەبرەيىل سالەم ايتتى»، دەپ حاباردى جەتكىزگەن كەزدە، حاديشا (ر.ا.) انامىز: «اللانىڭ ءوزى سالەم، ال، جەبىرەيىلگە سالەم بولسىن» – دەپ، اسقان كورەگەندىك تانىتادى. انالار قوعامنىڭ مەكتەبى، ولاردىڭ قۋانىشى الەمنىڭ قۋانىشى. ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ: «ەل بولام دەسەڭ،بەسىگىڭدى تۇزە»،-دەگەن وتە تەرەڭ ءماندى،ناقىلى ايەل زاتىنىڭ قادىرىن مەڭزەپ تۇرعان بولسا كەرەك. ءدىن جولىنداعى نازىك جاندىلارعا اللا جەڭىلدىك بەرسىن!

اجى شامەرحان،
اۋداندىق مەشىتتىڭ نايب يمامى.

Related Articles

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

  • جارايسىڭدار، ازەربايجان

    جارايسىڭدار، ازەربايجان

    ولار قر ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىندە ورىس تىلىندە وقۋدان باس تارتقان. نەگە سولاي ؟ ويتكەنى ولار قازاق ءتىلىن تاڭداعان! قازىر ۋنيۆەرسيتەتتە قازاق ءتىلى كۋرستارى اشىلىپ جاتىر. ايتقانداي، ازەربايجاندارعا ءتىلىمىزدى قولداعانى ءۇشىن قۇرمەت پەن قۇرمەت. ولار ناعىز باۋىرلاس حالىق ەكەنىن كورسەتتى. بىراق قازىر ءبىزدىڭ قورعانىس مينيسترلىگىنە سۇراقتار تۋىندايدى. بۇعان دەيىن بارلىق شەتەلدىكتەردى ورىسشا ۇيرەتىپ پە ەدى؟ بىرەۋ نە سۇرايدى؟ ايتەۋىر، ءبىلىم – قازاق ءتىلىن ناسيحاتتاۋدىڭ ەڭ جاقسى ءتاسىلى. ال نەگە ورىس تىلىندە وقىتادى؟ ال كىم ءۇشىن؟ ەڭ قىزىعى، وسىنىڭ ءبارىن تەك ازەربايجانداردىڭ ارقاسىندا عانا بىلەتىن بولامىز. ال نەگە بۇرىن قازاقشا وقىتپاعان، ەڭ بولماسا كەيبىر ەلدەردە. نەگە سول قىتاي ءتىلىن ورىسشا ۇيرەتەدى؟ رۋسلان تۋسۋپبەكوۆ

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: