|  |  |  | 

كوز قاراس ساياسات تۇلعالار

اعا مەن ءىنى سياقتى ما، الدە تەڭقۇقىلى ما …

150527699_2870439986501210_8629669840465376701_nمۇحتار جاكىشەۆتىڭ اڭگىمەسىنەن:
2005 جىلى ما، الدە 2006 جىلى ما، قىستىگۇنى تمد ەلدەرى باسشىلارى جينالدى. سانكت-پەتەربۋرگتە.
مەن ءتۇس كەزىندە جەتتىم-اۋ دەيمىن. كەشكە مەن جاتقان قوناق ۇيگە «روساتومپرومنىڭ» باستىعى كيريەنكو مەن «تەحسنابەكسپورتتىڭ» ديرەتكورى سميرنوۆ كەلىسىمنىڭ ءماتىنىن الىپ كەلدى. بۇل كەلىسىمدى ودان بۇرىن ابدەن تالقىلاعانبىز. ول مەملەكەتارالىق كەلىسىم تۇعىن. ونىڭ ءمانى قاراپايىم، ءارى تۇسىنىكتى ەدى.
«قازاتومپرومدا» ۋراندى الۋ بار دا، ۋراندى گازعا اينالدىرۋ ءىسى جونگە قويىلماعان ەدى. سوندىقتان سىرتتان سەرىكتەس تارتىپ، سولارعا وڭدەتىپ، وڭدەتە ءجۇرىپ تەحنولوگياسىن ۇيرەنىپ، كەلىسىم بىتكەن سوڭ دەربەس كەتۋدى ويلادىق.
ءپرينتسيبىمىز دە قاراپايىم بولعان: ولار بىزگە كىرىپ قانشا اقشا تاپسا، ولاردان الاتىن بيزنەستەن ءبىز دە سونشا اقشا تابۋىمىز كەرەك ەدى.
مەن ايتتىم، سىزدەرگە ۋران ءوندىرۋ قىزىق، ءبىز وعان رۇقسات بەرەمىز. بىراق قارىمتاسىنا، سىزدەر بىزگە رەسەيدە جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەسىزدەر.
ەندى ماعان ولار كەلىسىمنىڭ ءماتىنىن اكەلىپ وتىر عوي. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ەرتەڭ ءبىز وسى كەلىسىمگە قول قويۋىمىز كەرەك ەكەن. مەملەكەت باسشىلارىنىڭ الدىندا. پۋتين حاباردار كورىنەدى.
ءماتىندى وقۋعا كىرىستىم. وقىدىم دا، اۋىزىم اشىلىپ قالدى. ءبىز ولارعا كەن ورنىن بەرەدى ەكەنبىز، بىرلەسكەن ءوندىرىس قۇرادى ەكەنبىز، ال ولار بولاشاقتا بىزگە دە بىرنارسە بەرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرادى ەكەن. ءتىپتى نە ەكەنى دە ناقتىلانباعان.
مىنانداي كەلىسىمگە قول قويمايمىن دەدىم. مىنا نارسەنىڭ تۇك ماعىناسى جوق. كەلىستىك قوي، ناقتى جازۋىمىز كەرەك. ءبىز سىزدەرمەن بىرىگىپ بەس كەن ورنىن قولعا الامىز، سىزدەر بىزگە 5 ملن رر-لىك قۋاتى بار كەن بايىتۋ زاۋىتىنىڭ ۇلەسىن بەرەسىزدەر (قارجى اعىمى بويىنشا، ەكەۋى شامالاس بولادى. اقشادان ۇتىلمايمىز، تەحنولوگيانى دا الامىز). سوندىقتان، سىزدەر ءىستىڭ مۇمكىندىگىن قاراستىرامىز دەپ جازساڭىزدار، ءبىز دە سولاي جازايىق. رەسەي مۇمكىندىگىن قاراستىرادى، قازاقستان دا مۇمكىندىگىن قاراستىرادى دەيىك. ەگەر دايىن بولساڭىزدار، تاپسىرامىز دەپ جازىڭىزدار، ءبىز دە جازايىق. ال ءبىز تاپسىرىپ، سىزدەر قاراستىراتىن بولساڭىزدار، ونداي كەلىسىمنىڭ تۇك ءمانى جوق. ونداي نارسە قازاقستان ءۇشىن قىزىق ەمەس.
ءسويتىپ ەم، ولار ەرتەڭ پۋتين اشۋلانادى، ءبىز وعان ايتىپ قويدىق قوي، اناۋ-مىناۋ، قيىن بولادى دەپ اڭگىمە ايتا باستادى. مەن ايتتىم: ونىڭ ماعان نە قاتىسى بار؟ پۋتين – سەندەردىڭ ەلدىڭ پرەزيدەنتى. مەنىڭ ەلىم باسقا، پرەزيدەنتىم دە باسقا ادام. ەرتەڭ پۋتين نە ايتادى، ماعان اشۋلانا ما، باسقا قىلا ما، ماعان ءبارىبىر. پرەزيدەنت – سەندەردىكى، وزدەرىڭ شەشىڭدەر.
ءسوي دەسەم، ولار، ال ءبىز ايتپادى دەمە، دەدى.
مەيلى.
ەرتەسىنە بۇكىل دەلەگاتسيامەن بىرگە اۆتوبۋسپەن كەتىپ بارا جاتسام، پروتوكولدىڭ باستىعى (باۋىرجان بايبەك قوي ول كەزدە) حابارلاسادى. مۇحتار ەركىنۇلى، قايداسىز؟ بارا جاتىرمىن. مىنا جاقتا باستىق ءسىزدى ىزدەپ جاتىر، پۋتينمەن اڭگىمە بولىپتى، كەلۋىڭىز كەرەك، اناۋ-مىناۋ. جارايدى، بارا جاتىرمىن. وندا كەلگەندە ايتىڭىز، مەن سىزگە پروپۋسك بەرەمىن، ءسىز ەلمەن بىرگە كىرمەي، مەنىمەن ءوتىپ كەتەسىز، بىردەن باستىققا الىپ بارامىن. جارايدى.
باردىق. باۋىرجان ەكەۋىمىز بىلاي كەتتىك. ءبىر بولمەگە كىردىم، كىرسەم بۇكىل پرەزيدەنتتەر وتىر ەكەن. مەن امانداسىپ جاتىرمىن. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى مەنى باسقا پرەزيدەنتتەرگە تانىستىرىپ ءوتتى. وتىرا تۇر، مەن قازىر شىعامىن، سويلەسەتىن ماسەلە بار دەدى.
شىعىپ، كۇتىپ وتىردىم. كوپ كۇتكەن جوقپىن، بەس مينۋتتىڭ شاماسىندا پرەزيدەنت شىقتى. انا جاقتا پۋتين بىرنارسەنى سويلەسكىسى كەلەدى، كوڭىل كۇي جوق سياقتى، سەن ءبىر كەلىسىمدى بۇزىپسىڭ عوي دەيدى.
ەكەۋىمىز باسقا ءبىر كابينەتكە باردىق. بارساق، پۋتين وتىر ەكەن. جانىندا كيريەنكو مەن سميرنوۆ بار. ءبىز پرەزيدەنت ەكەۋىمىز كىردىك.
وتىردىق. پۋتين اڭگىمەگە كىرىستى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى، وسىلاي دا وسىلاي، جاس، قابىلەتتى مەنەدجەرلەرىڭىز بار ەكەن، بىراق ول ساياساتتى تۇسىنبەيدى، ءبىز بۇگىن اتوم سالاسىندا ەكى ەلدى بىرىكتىرەتىن كەلىسىمگە قول قويۋىمىز كەرەك ەدى، بۇل جىگىت سونى بۇزدى، اق-كوك. شىنىن ايتقاندا، وكتەمدەۋ عىپ سويلەدى. مەن پرەزيدەنتكە قاراپ ەدىم، ول كىسى دە ماعان قاراپ قالدى. مەن جاۋاپ بەرۋىمە بولا ما دەپ ەدىم، پرەزيدەنتىمىز ايت دەگەندەي قىلدى.
ءبىزدىڭ ەلدەردىڭ قۇقىعى قانداي؟ اعا مەن ءىنى سياقتى ما، الدە تەڭقۇقىلى ما دەدىم. ەكەۋى دە، ارينە، تەڭ قۇقىلى دەيدى. ال مىنا كەلىسىم، اعا مەن ءىنىنىڭ كەلىسىمى دەدىم. ءبىز ەكى جاق تا تاپسىرادى دەپ كەلىستىك، ال مىنا جەردە ءبىز بەرەدى ەكەنبىز دە، سىزدەر جاق قاراستىرادى ەكەن. مەن بۇندايعا قول قويمايمىن. ساياساتتى تۇسىنبەيتىن شىعارمىن، بىراق مەنەدجەر رەتىندە بۇل نارسە دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن. ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىنداعى اۋانعا سايكەس كەلمەيدى. ەگەر قالاساڭىزدار، مەن وسى جەردە جۇمىستان كەتۋ تۋرالى ارىز جازايىن. بىراق ماعان قول قوي دەسەڭىزدەر دە، مەن ءبارىبىر قول قويمايمىن. ودان دا جۇمىستان كەتەيىن، مەنەن كەيىن كەلگەن ادام قول قويار.
وسىلاي دەپ ەدىم، انا جەردەگى ارىن بىردەن باسىلدى. پرەزيدەنتىمىز، سەن اسىقپاي تۇرا تۇر، دۇرىس ايتىپ وتىرسىڭ، ەكى ەلدىڭ قۇقىعى تەڭ دەدى. مەن ايتتىم، بۇنداي شيكى كەلىسىمدەردى مەن پرەزيدەنت دەڭگەيىنە اپارمايمىن دەدىم. ەگەر تاپسىرۋعا دايىنبىز دەسەڭىزدەر، مەن قازىر-اق قول قويامىن. سويتسەم انا جەردە وتىرعان ەكەۋ، ويتۋگە ءبىزدىڭ قۇزىرەتىمىز جوق دەيدى. قۇزىرەتتەرىڭ جوق بولسا، وندا ماعان نەگە الىپ كەلدىڭدەر؟
بۇندايعا مەن قول قويمايمىن، جۇمىستان كەتۋگە دايىنمىن، بىراق قول قويمايمىن دەدىم.
پرەزيدەنتتەر ءوزارا سويلەسە باستادى. جوق، شيكى جەرلەرى بولسا، پىسىرەيىك، دامىتايىق، اسىقپايىق دەگەندەي.
شىعىپ كەتتىك.
قايتاردا پرەزيدەنتپەن بىرگە ۇشتىم. جولدا ءبارىن ءتۇسىندىرىپ بەرشى دەدى. ايتىپ، ءتۇسىندىرىپ بەردىم. پرەزيدەنت بولسا، دۇرىس ىستەدىڭ، جاقسى بولدى دەدى.

Related Articles

  • سارباس رۋى جانە سارتوقاي باتىر

    تاريحتى تۇگەندەۋ، وتكەننىڭ شەجىرەسىن كەيىنگە جالعاۋ – اتادان بالاعا جالعاسقان ەجەلگى ءداستۇر. شەجىرە، ۇلت-رۋ، تايپا تاريحى – اتانى ءبىلۋ، ارعى تاريحتى ءبىلۋ بولىپ قالماستان ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى جولىنداعى باستان كەشكەن سان قيلى وقيعالارى مەن اۋىر تاعدىرىنان دا مول دەرەك بەرەدى. شەجىرە – تۇتاس حالىق تاريحىنىڭ ىرگەتاسى عانا ەمەس، ۇلت پەن ۇلىس تانۋدىڭ الىپپەسى  سانالادى. «قازاق حالقى 200-دەن اسا رۋدان قۇرالسا دا ءار رۋدىڭ ءوز شەجىرەسى بولعان. شەجىرەشىلەر ءجۇز، تايپا، رۋ، اتا تاريحىن تەرەڭ تالداي بىلگەن»(1). پاتشالىق رەسەيدىڭ داۋرەنى اياقتالار تۇستا قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات تۇتقان الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان (1866-1937) العاشقى بولىپ قازاق تاريحىنىڭ قاجەتتىلىگىن العا تارتىپ، باشقۇرتتىڭ ايگىلى عالىمى ءۋاليدي توعانمەن كەزدەسىپتى. ءۋاليدي توعان ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە: «مەن بىرنەشە

  • وا قورعانىسقا قارجىنى نە سەبەپتى ارتتىردى؟ كاسپيدەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرعان رەسەي سۋدى لاستاپ جاتىر ما؟

    ەلنۇر ءالىموۆا قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، وزبەكستان جانە ازەربايجان اسكەرى بىرىگىپ وتكىزگەن «بىرلەستىك-2024» جاتتىعۋى. ماڭعىستاۋ وبلىسى، شىلدە 2024 جىل. قازاقستان قورعانىس مينيسترلىگى تاراتقان سۋرەت.  ورتالىق ازيا ەلدەرى قورعانىس شىعىنىن ارتتىردى، مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ «قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكى ەسە كوپ ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىر، الايدا ۇكىمەت بۇل سالادا جۇمىس كۇشىنىڭ ازايعانىن ەسەپكە الماعان». «كاسپي تەڭىزىنەن ۋكرايناعا زىمىران ۇشىرىپ جاتقان رەسەي تەڭىزدىڭ ەكولوگيالىق احۋالىن ۋشىقتىرىپ جاتىر». باتىس باسىلىمدارى بۇل اپتادا وسى تاقىرىپتارعا كەڭىرەك توقتالدى. ورتالىق ازيا قورعانىس شىعىنىن ارتتىردى. مۇنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ اقش-تاعى «امەريكا داۋىسى» سايتى ۋكرايناداعى سوعىس ءتارىزدى ايماقتاعى قاقتىعىستار كۇشەيگەن تۇستا ورتالىق ازيا ەلدەرى قورعانىس سالاسىنا جۇمسايتىن اقشانى ارتتىرعانىنا نازار اۋداردى. بىراق ساراپشىلار مۇنداي شىعىن تۇراقتىلىققا سەپتەسەتىنىنە كۇمان كەلتىردى. ستوكگولمدەگى بەيبىتشىلىكتى

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى

    ۇزدىك ويدىڭ ۇزىندىلەرى ارما الەۋمەت! مەن قازىر تازا اكادەميالىق عىلىمي ورتادا ءجۇرمىن. ءوزىمنىڭ نەشە جىل بويى جيناعان ءبىلىمىمدى، وقىعان وقۋىمدى، شەتەلدىك تاجىريبەمدى، ينتەللەكتۋالدى قارىم-قابىلەتىمدى شىنايى قولداناتىن قارا شاڭىراقتىڭ ىشىندە ءجۇرمىن. الماتىنىڭ بارىنەن بولەك مادەني ورتاسى ەرەكشە ۇنادى. الماتى قالا مەن دالا دەيتىن ەكى ۇعىمنىڭ تۇيىسكەن ادەمى ورتاسى ەكەن. ويلاپ كورسەم مەن باقىتتى پەرەزەنت، باعى جانعان ۇرپاق ەكەنمىن. اكەم تۇرمىس پەن جوقشىلىق، جالعىزدىقتىڭ تاۋقىمەتىن ابدەن تارتىپ ەش وقي المادىم، نەبارى ءۇش اي وقۋ وقىدىم-, دەپ مەنىڭ وقۋىمدى بالا كۇنىمنەن قاداعالادى، شاپانىمدى ساتسام دا وقىتام دەپ بارىن سالدى. ال مەكتەپتە باقىتتى شاكىرت بولدىم. ماعان ءدارىس بەرگەن ۇستازدارىم كىلەڭ دارىندى، قابىلەتتى كىسىلەر بولدى. ۋنيۆەرسيتەتتە جانە شەتەلدە مەن تىپتەن ەرەكشە دارىن يەلەرىنە شاكىرت بولدىم.

  • سامات ءابىش قالاي “سۇتتەن اق، سۋدان تازا” بولىپ شىقتى؟

    ازاتتىق راديوسى ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ ۇقك توراعاسىنىڭ بۇرىنعى ءبىرىنشى ورىنباسارى، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى سامات ابىشكە شىققان ۇكىم “قازاقستانداعى رەجيم بولاشاقتى ويلامايتىنىن كورسەتتى” دەيدى قازاقستاندىق ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ. ساراپشىنىڭ پايىمداۋىنشا، بيلەۋشى “ەليتا” جەكە ىستەرىمەن جانە تاساداعىكەلىسىمدەرمەن اۋرە بولىپ جاتقاندا ەلدە تاعى ءبىر جاڭا الەۋمەتتىك جارىلىسقا اكەلۋى مۇمكىن فاكتورلار كۇشەيىپ كەلەدى. ساياساتتانۋشىرەسەي ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق مۇددەلەرى مەن گەوساياسي جوسپارلارىن كەڭىنەن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا تىكەلەي اسەر ەتۋگە تىرىسىپ جاتۋى مۇمكىن دەپ تە توپشىلايدى. پۋتين “قاۋىپسىزدىك كەپىلى” مە؟ ازاتتىق: سونىمەن ۇزاق دەمالىس الدىندا وسىنداي ۇلكەن جاڭالىق جاريالاندى. مەيرام الدىندا، 19 ناۋرىزدا قازاقستاندىقتار ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ پوستىنان سامات ابىشكە شىققان ۇكىم جايلى ءبىلدى. مۇنىڭ ءبارىنىڭ بايلانىسى بار ما الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ دوسىم ساتپاەۆ: اڭگىمەنى بۇل ءىستىڭ قۇپيا

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: