“تۇنگى تارتىپسىزدىك”
الماتى وبلىسى پانفيلوۆ اۋدانى اكىمى تالعات ومىراليەۆ سارسەنبى كۇنى پەنجىم اۋىلىندا بولعان وقيعا “ۇلتارالىق قاقتىعىس ەمەس، ءوزارا كەلىسپەي قالعان ەكى وقۋشىنىڭ توبەلەسىنەن شىققان تۇسىنىسپەۋشىلىك” دەيدى. بۇل تۋرالى اۋدان اكىمى 28 قازاندا پەنجىم اۋىلىنا بارعان ازاتتىق تىلشىسىنە ايتتى.
– ول (جانجال) نەدەن شىقتى؟ روزىباكيەۆ اتىنداعى مەكتەپتە بالالار توبەلەسىپ قالىپ، ءبىر بالا اۋرۋحاناعا تۇسكەن. جاراقات العان، بالا امان-ەسەن. بۇگىن كىرىپ شىقتىم. باس دارىگەردى كوردىك. اياق-قولى ساۋ، ءسوزى دۇرىس، تۇندە وپەراتسيا جاسادى. باسىنان جاراقاتتانعان. گەماتومانى الىپ تاستادى. بالانىڭ وزىمەن سويلەسكەن كەزدە “جاعدايىم جاقسى، ءبارى دۇرىس” دەدى. سول ءۇشىن تۇندە جاستار ۇلتتىق ماسەلەنى كوتەرىپ جينالعان. بۇل جەردە ۇلتتىق ماسەلەنىڭ ەش قاتىسى جوق. وبلىس اكىمىنىڭ تاپسىرماسىمەن شتاب قۇرىلدى، – دەدى تالعات ومىراليەۆ.
اكىم وتكەن ءتۇنى پەنجىم اۋىلىندا پوليتسيانىڭ كوشەگە توپ بولىپ جينالعان جاستاردى تارقاتقانىن ايتتى.
ومىراليەۆتىڭ سوزىنشە، پەنجىمدەگى تارتىپسىزدىكتەر كەزىندە 53 جاستاعى تاعى ءبىر ادام زارداپ شەككەن. “جاستاردىڭ لاقتىرعان تاسى باسىنا ءتيىپ، جاراقات العان. قازىر اۋرۋحانادا جاتىر، جاعدايى قالىپتى، دارىگەرلەر كومەكتەسكەن” دەگەن اكىمنىڭ ءسوزىن بەرگەن Tengrinews سايتى.
قىتايمەن شەكارادان 15 شاقىرىمداي جەردەگى پەنجىم (ۇيعىرشا “باس اۋىل” دەگەن ماعىنادا) اۋىلدىق وكرۋگىندە 12 مىڭنان استام ادام، سونىڭ ىشىندە 7 مىڭنان اسا قازاق، 5 مىڭعا جۋىق ۇيعىر تۇرادى.
پەنجىم اۋىلىندا 5 مىڭنان استام ادام تۇرىپ جاتىر، جەرگىلىكتى حالىق نەگىزىنەن ەگىنشىلىكپەن اينالىسادى، جۇگەرى وسىرەدى دەدى بەيسەنبى كۇنى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى ازاتتىق تىلشىسىنە.
وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتى سارسەنبىنىڭ كەشىندە 30 شاقتى ادام جينالىپ، پەنجىمدەگى بىرنەشە ءۇي مەن كولىكتىڭ تەرەزەسىن سىندىرعانىن حابارلادى.
“27 قازاندا ساعات 20:00-دا 102 قىزمەتىنە پەنجىم اۋىلىندا مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىنداعى توبەلەسكە قاتىسقانداردىڭ ءبىرى تۇراتىن ءۇيدىڭ جانىنا 30 شاقتى ادام جينالعانى تۋرالى اقپارات ءتۇستى. توپ ادام بىرنەشە جەكە تۇرعىن ءۇي مەن بىرنەشە كولىك قۇرالىنىڭ تەرەزەسىن سىندىرعان. بۇل فاكتى بويىنشا قىلمىستىق كودەكستىڭ 293-بابى 2-بولىگى (“توپتاسىپ جاسالعان بۇزاقىلىق”) بويىنشا ءىس قوزعالدى” دەپ جازىلعان بەيسەنبىدە پوليتسيا دەپارتامەنتى ءباسپاسوز قىزمەتى تاراتقان اقپاراتتا.
بۇعا قوسا پوليتسيا سارسەنبىنىڭ كەشىندە پەنجىم اۋىلىنداعى جەكە مەنشىك ءۇي ورتەنگەنى تۋرالى حابار تۇسكەنىن، ول جەرگە پوليتسيا وكىلدەرى مەن توتەنشە جاعداي قىزمەتكەرلەرى بارعانىن حابارلادى.
ء“ۇي يەسى ايەلدىڭ ايتۋىنشا، ورتكە پەشتەگى اقاۋ سەبەپ بولعان. ساعات 23:30 كەزىندە ءورت ءسوندىرىلدى. ەشكىم زارداپ شەكپەگەن. بۇل ءورتتىڭ بولعان وقيعاعا قاتىسى جوق” دەگەن وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتى جالعان اقپارات تاراتقاندارعا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك ارتىلاتىنىن ەسكەرتكەن.
بەيسەنبىگە قاراعان ءتۇنى الەۋمەتتىك جەلىدە تاراعان، “پەنجىم اۋىلىنداعى جاعداي” دەپ سيپاتتالعان بىرنەشە ۆيدەودا ءتۇن مەزگىلىندە كوشەدە توپتاسىپ ايقايلاپ، الدەبىر نىساناعا كەسەك لاقتىرىپ جۇرگەن ادامدار، ورتەنىپ جاتقان عيماراتتار، دابىل قوسىپ، اسىعىس كەتىپ بارا جاتقان پوليتسيا كولىگى كورسەتىلگەن.
مەكتەپتەگى توبەلەس، زارداپ شەككەن وقۋشى
سارسەنبى كۇنى پەنجىم مەكتەبىندە وقۋشىلار اراسىندا بولعان توبەلەس كەزىندە زارداپ شەككەن 16 جاستاعى ءجاسوسپىرىمنىڭ جاعدايى اۋىر. بۇل تۋرالى 28 قازاندا الماتى وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى حابارلاعان. ول قازىر پانفيلوۆ اۋداندىق كوپسالالى اۋرۋحانادا جاتىر.
“باسىنان جاراقات العان ناۋقاستىڭ جالپى جاعدايى اۋىر. باس سۇيەگى جارىلعان، ميىنا قاتتى زاقىم كەلگەن، وڭ جاق سامايىندا جاراقات بار، 2-3-دارەجەلى تراۆماتيكالىق شوك العان. ەسىن بىلەدى” دەپ حابارلادى باسقارما.
28 قازانعا قاراعان ءتۇنى الەۋمەتتىك جەلى مەن مەسسەنجەردە “پەنجىم اۋىلىنداعى مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىنداعى جانجال” دەپ سيپاتتالعان ۆيدەو تاراعان ەدى.
كۇندىز كوپقاباتتى مەكتەپتىڭ ىشىنەن تۇسىرىلگەنگە ۇقسايتىن ۆيدەودا عيمارات اۋلاسىندا ءبىر توپ ءجاسوسپىرىمنىڭ توبەلەسىپ جاتقانى، ءبىر ساتتە الگىلەردىڭ ءبىرى سۇلق ءتۇسىپ جەردە جاتىپ قالعانى، وعان وزگە وقۋشىلار مەن ەرەسەك ادامداردىڭ جاردەم كورسەتۋگە تىرىسىپ جاتقانى كورىنەدى.
بەيسەنبى كۇنى الماتى وبلىستىق پوليتسياسى پەنجىم مەكتەبىندەگى توبەلەسكە بايلانىستى ءىس قوزعالعانىن حابارلادى.
“تەكسەرۋ بارىسىندا 9-شى جانە 10-سىنىپتىڭ ەكى شاكىرتى تاجىكەلەسىپ، ونىڭ اياعى توپتى وقۋشىنىڭ توبەلەسىنە ۇلاسقانى جانە ونىڭ سالدارىنان ءجاسوسپىرىمنىڭ زارداپ شەككەنى بەلگىلى بولدى. اتالعان فاكتى بويىنشا قىلمىستىق كودەكستىڭ 106-بابىنىڭ 2-بولىگى (“دەنساۋلىققا قاساقانا اۋىر زيان كەلتiرۋ”) بويىنشا قىلمىستىق ءىس تىركەلدى، جانجالعا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى انىقتالدى” دەپ جازىلعان پوليتسيا تاراتقان اقپاراتتا.
ءباسپاسوز قىزمەتى وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتى باسشىسى، پانفيلوۆ اۋدانى اكىمى مەن اۋىل اقساقالدارىنىڭ “پەنجىمدە جەرگىلىكتى حالىقپەن كەزدەسىپ، تۇسىنىك جۇمىسى جۇرگىزىلگەنىن” ايتادى.
پوليتسيا پەنجىم اۋىلى مەن كورشى ەلدىمەكەندەرگە كۇزەت قويعان.
بيلىكتى قولدايتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ رەسمي وكىلى مايا بەكباەۆا بەيسەنبى كۇنى پەنجىم اۋىلىنداعى وقيعاعا بايلانىستى پىكىر ءبىلدىردى. “اۋىل تۇرعىندارى اراسىندا، ەتنوسارالىق قانداي دا ءبىر جانجال، اسىرەسە قاقتىعىس جوق ەكەندىگىن جانە وعان جول بەرىلمەيتىندىگىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار – قازاقتار دا، ۇيعىرلار دا كوپ جىل بىرگە تۇرادى، ءبىر-بىرىمەن دوس ءارى كورشى، بارلىعى شىن جۇرەكتەن بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىقتى قالايدى” دەپ جازدى ول Facebook پاراقشاسىنا.
پارلامەنت دەپۋتاتتارى پەنجىمدەگى جانجال جايلى نە دەيدى؟
پەنجىمدەگى جيىن، كىلت ۇزىلگەن تىكەلەي ەفير
بەيسەنبى كۇنى ازاتتىق تىلشىلەرى وقيعا بولعان پەنجىم اۋىلىنا باردى. ساعات 12:00-دە اۋىلداعى مادەنيەت ۇيىندە پانفيلوۆ اۋدانى اكىمى تالعات ومىراليەۆ، اۋداندىق پوليتسيا ءبولىمىنىڭ باستىعى جاندوس قاليەۆ جانە الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى باتىرجان بايجۇمانوۆ جەرگىلىكتى حالىقپەن كەزدەستى.
زالدا وتىرعانداردىڭ ءبىرى ازاتتىق تىلشىسىنە كەشە بولعان جايت وسى اۋىلداعى ء“بىرىنشى وقيعا ەمەس” ەكەنىن ايتىپ كەلە جاتىر ەدى، ءدال سول ساتتە جينالىس باستالىپ كەتىپ، الگى ادام كوكەيىندەگىسىن تولىق ايتىپ ۇلگەرمەدى.
پەنجىم اۋىلىندا بولعان توتەنشە وقيعا تالقىلانعان جيىندا ءسوز العاندار ونداعان جىلدان بەرى قازاق پەن ۇيعىر بىرگە تۇرىپ كەلە جاتقان اۋىلدا تاتۋلىقتى ساقتاۋ، ءوزارا سىيلاستىق پەن قۇرمەت تانىتۋعا شاقىرىپ سويلەدى.
اۋىل تۇرعىندارى مۇنداي جايتتىڭ “بۇرىن دا بولعانىن”، قازىرگى “جاستار باسقاداي تاربيە الىپ، بولەكتەنۋدى” شىعارعانىن ايتىپ، بيلىكتى ىشكى ساياساتتا وسى ماسەلەلەرگە ءجىتى نازار اۋدارعا ۇندەدى.
سونىمەن بىرگە “شاڭىراققا قاراۋ”، “تۇرىپ جاتقان ەلدى سىيلاۋ” دەگەن سياقتى سوزدەر دە ايتىلدى. بازبىرەۋلەر ونداي ءسوزدى قولپاشتاپ قول سوقتى، الايدا كەلىسپەگەندەر دە بولدى. ءوز پىكىرىن كوپتىڭ الدىندا ايتپاق بولعان كەيبىرەۋگە ءسوز تيمەي قالدى. اۋىل تۇرعىندارىن اۋىزبىرشىلىككە شاقىرۋدى ماقسات تۇتقان جيىندا ايتىلعان اڭگىمەنىڭ اۋانىنان پەنجىمدە اسا كۇردەلى احۋال قالىپتاسقانى بايقالدى.
ازاتتىق تىلشىلەرى كوكەيكەستى ماسەلەگە بايلانىستى ءتۇرلى پىكىردەگى اۋىل ادامدارىنىڭ بارلىعىنا ميكروفون ۇسىنىپ، وي-تىلەگىن بىلمەك بولعان. بىراق مادەنيەت ۇيىندە ءوتىپ جاتقان جيىننان ازاتتىقتىڭ تىكەلەي ترانسلياتسياسى كەنەت ساعات 13:30 كەزىندە ينتەرنەتتەگى بۇعاتتاۋ سالدارىنان ءۇزىلىپ قالدى.
پىكىر قالدىرۋ