|  |  |  | 

Жаһан жаңалықтары Көз қарас Суреттер сөйлейді

Ұйғырлар азшылыққа айналып жатыр

chizhangҚытай, Шыңжаң өлкесіне қатысты демографиялық статистика. Санайғақта Ұйғырлардың өңірдегі демографиялық ахуалы көрсетілген. Статистика қашан, кімдер жағынан жасалынғанын анықтай алмадым бірақ таяу жылғы сандық ақпарат екені рас, негізгі нобайы дұрыс.
Сандық статстикаға сүйене отырып Ұйғырлардың ең көп Қашқар және Хотан аймақтарында тығыз орналасқанын білуге болады.
Аймақтар бойынша:
Қашқар аймағы: 96.2%;
Хотан аймағы: 90.6%;
Ақсу аймағы 75.9%;
Тұрпан аймағы 69%;
Іле аймағы 26.9%;
Құмыл аймағы 17.8%;
Тарбағатай аймағы 3.2%;
Алтай аймағы 1.4%;
Қалалар бойынша:
Тұмсық қ. 67.4%;
Үрімжі қ. 12.5%;
Қарамайлы қ. 11.5%ж;
Арал қ. 6.0%;
Шихэцзы қ. 2.0%;
Уцзяцюй қ. 0.2%;
Облыс бойынша:
Қызылсу обл 64.7%;
Байынғолин обл 31.8%;
Бұратала обл 13.3%;
Санжы обл 4.5%;
Шыңжаң өлкесінде демографиялық сандық мәліметтер әлі күнге дейін толық әрі ғылми жасалынбай келеді. Ұйғырлардың өлкедегі жалпы демографиялық саны барынша кемейтіліп айтылатынын ескеруіміз тиіс.
Демографиялық статистикаға қарап отырсақ, Ұйғырлардың 70%-ден жоғары аймақтары кілең оңтүстік бөлекте орналасқанын көреміз. Яғни Тәңір таудың өңтүстігіне орналасқан аймақтар. 1944 жылғы санақ нәтижесі бойынша Ұйғырлардың жалпы ұлттық саны 3 миллион 900 жүз мың (4 млн) болып өлке халқының 70%-ын құрапты. Бірақ көп адамдар (оның ішінде мамандар да бар) осы 4 млн халықтың 95%-ке жуығы оңтүстік аймақтарда орналасқанын байқай бермейді. 1946 жылы Нанкин мен Үрімжіде өткен бүкілхалықтық құрылтайларда Ұйғыр зиялылары оңтүстік аймақ тұрғындарын мемлекеттік жоба арқылы жаппай солтүстікке көшіруді ұсыныпты. Бірақ жоба солтүстікте тығыз орналасқан Қазақтардың наразылығын тап болған болса керек…
Қазіргі кезеңде Ұйғырлар ең тығыз орналасты дейтін оңтүстік аймақтардың өзінде біртіндеп азшылыққа айналып жатыр. Қытайдың “су стратегиясы”, “Бір Жол Бір Белдеу” тб кешенді мемжобалары қарқынды іске аса берсе, өңірдің ұлттық сипаты түбегейлі өзгеріске ұшырайды. Тіпті ең тығыз орналасты делінетін Хотан мен Қашқар аймақтарының өзінде азшылыққа айнала бастауы бек мүмкін.
Елдес ОРДА
22.10.2021

Related Articles

  • Тіл жөнінде талай жазылды ғой…

    Тіл жөнінде талай жазылды ғой…

    Бірақ бұрыннан айтылатын екі принцип сол баяғы өзгермейді. Себебі оны уақыт және өзге елдердің тәжірибесі дәлелдеді: 1. Заң, жарлық, ереже, шешімдермен тілге сұраныс туғызу. Онсыз тіл ешкімге керек емес. Тіл ақша табуға, білім алуға, өзгемен байланысқа түсуге қажет болғанда ғана сұранысқа ие болады, сонда ғана адамдар мәжбүрлі түрде үйренеді. Шетелде оқығың келе ме, IELTS, TOEFL тапсыр. Ол үшін ағылшын оқы. Халықаралық компанияда істеп, көп жалақы алғың келе ме, алдыңғы сөйлемде жазылған шарттарды орында. Сұраныс туғызу механизмі осылай жұмыс істейді. 2. Тіл иесі саналатын ұлт өкілдерінің принципшілдік танытуы. Яғни, тілің кең тарасын десең, оны кең қолдан. Үйде, түзде, басқа жақта. Англияда түріктің кафесіне кірсең, өзара түрікше сөйлесетін. Астанада үй жөндейміз деп

  • Трамп Украинаны Ресеймен Түркияда кездесуге үндеді. Зеленский “Путинді күтетінін” айтты

    Трамп Украинаны Ресеймен Түркияда кездесуге үндеді. Зеленский “Путинді күтетінін” айтты

    АҚШ президенті Дональд Трамп АҚШ президенті Дональд Трамп Украинаны Ресеймен 15 мамыр күні Стамбұлда келіссөз өткізуге”дереу” келісуге шақырды. “Ресей президенті Владимир Путин Украинамен атысты доғару туралы келісімге қол қоюға ұмтылып отырған жоқ – оның орнына бейсенбі күні Түркияда осы қанды қасапты тоқтатуға қатысты келіссөз өткізуді ұсынды. Украина ол кездесуге дереу келіскені жөн”, – деп жазды Трамп Truth Social әлеуметтік желісінде. Трамптың жазбасынан Украина ұсынған және Еуропа одағының жетекші елдері қолдаған басты шарт – әуелі майдан шебінде 30 күнге атысты тоқтатуды талап етіп отырмағаны аңғарылады. “Кем дегенде, қандай да бір мәмілеге келу мүмкін бе, соны айқындауға болады. Ал егер мүмкін болмаса – Еуропа елдерінің басшылары мен АҚШ жағдайды толық түсініп, тиісті әрекет жасай

  • Karin Erlan мырза, қазақ тілі жойылып кетеді деп отырған ешкім жоқ.

    Karin Erlan мырза, қазақ тілі жойылып кетеді деп отырған ешкім жоқ.

    Karin Erlan мырза, қазақ тілі жойылып кетеді деп отырған ешкім жоқ. Сөйлеушілер саны 15 млнға жететін тіл алдағы кемі 1-2 ғасырда жойылмайтыны анық. Қоғамның талабы – қазақ тілі толыққанды мемлекеттік тіл функциясын атқара бастауы. Және ол бастаманың көш басында президенттің өзі мен мемлекеттік аппарат тұрғанын талап етеміз. Қазіргі ситуацияны қалкй бағалауға болады? Қазір қазақ тілі яғни мемлекеттік тіл шын мәнінде қосымша тіл, жанама тіл, аударма тілі ғана болып тұр. Оны неден байқаймыз? Ерлан мырза, қол астыңыздағы аппараттың құжат айналымына назар салып көріңіз. Тіпті күзетшілер мен тазалықшы санитарларға тарататын құжаттың өзі тек орысша жасалады. Оған толық сенімдімін. Бухгалтерияңызға назар салыңыз, барлық құжат тек орысша жүреді. Мемлекеттің кез келген бастамасына назар салыңыз,

  • “Алаш“ сыйлығы – өте қауіпті сыйлық.

    “Алаш“ сыйлығы – өте қауіпті сыйлық.

    “Алаш“ сыйлығы – өте қауіпті сыйлық. Алаш” сыйлығын алған соң Алаш үшін отқа да, суға да түсуге тура келеді. “Алаш” сыйлығын таланты мен күрескерлігі қатар тұрған ақын, жазушы алады. “Алаш” сыйлығының лауреаты Алаш көсемдері – Әлихан, Ахметтер сықылды Алашты алаңдатқан кез келген мәселеге ой-пікірін ашық айтады және ақ айтады. Жусан түбіне бұқпайды. Керек болса абақтыға да қамалады. “Алаш“ сыйлығының лауреаты “мен лирик едім”, “махаббатты ғана жырлайтын едім”, “тұмса табиғатты ғана сүйетін едім”, “тендерім бар еді, қызметте едім, қоғамда, саясатта шаруам жоқ” деп, биллиард ойнап, мерейтойдан мерейтойға шапқылап жүре алмайды. Өйтетін болса, өте зор қателікпен берілген “Алаш” сыйлығын Тұманбай атындағы, Мырзатай атындағы сыйлықтарға, тағы да басқа өзіне сай аға буын атындағы

  • Алаштың беймәлім бейнесі табылды

    Алаштың беймәлім бейнесі табылды

    Қуанышты, сүйінішті жаңалық! Алаштың беймәлім бейнесі табылды Арма, қадірлі оқырман! «Искры» журналдың 1907 жылғы бір санында қазақ қайраткерлерінің бізге беймәлім бейнесі сақталған. Айта кетейік, «Искры» суретті журналы 1901-1917 жылдары «Русское слово» газетінің қосымшасы ретінде шығып тұрған. “Думадағы мұсылман фракциясы” деп аталатын суретті хабарда патшалық Ресей құрамындағы мұсылман депутаттарының бейнесі көрсетілген. Ішінде думаға мүше болған қазақ депутаттары да бар. Атап айтсақ төрт тарихи тұлғаның бейнесі сақталыпты: Бірінші сурет: М. Тынышбайұлы, Жетісу облысы; Екінші сурет: Б. Қаратайұлы, Орал облысы; Үшінші сурет: А. Бірімжанұлы, Торғай облысы; Төртінші сурет: Ш. Қосшығұлұлы, Ақмола облысынан. Ұлыстың ұлы мерекесі құтты болсын! Елдес ОРДА 19.03.2025

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: