|  |  |  | 

Jahan jañalıqtarı Köz qaras Suretter söyleydi

Wyğırlar azşılıqqa aynalıp jatır

chizhangQıtay, Şıñjañ ölkesine qatıstı demografiyalıq statistika. Sanayğaqta Wyğırlardıñ öñirdegi demografiyalıq ahualı körsetilgen. Statistika qaşan, kimder jağınan jasalınğanın anıqtay almadım biraq tayau jılğı sandıq aqparat ekeni ras, negizgi nobayı dwrıs.
Sandıq statstikağa süyene otırıp Wyğırlardıñ eñ köp Qaşqar jäne Hotan aymaqtarında tığız ornalasqanın biluge boladı.
Aymaqtar boyınşa:
Qaşqar aymağı: 96.2%;
Hotan aymağı: 90.6%;
Aqsu aymağı 75.9%;
Twrpan aymağı 69%;
İle aymağı 26.9%;
Qwmıl aymağı 17.8%;
Tarbağatay aymağı 3.2%;
Altay aymağı 1.4%;
Qalalar boyınşa:
Twmsıq q. 67.4%;
Ürimji q. 12.5%;
Qaramaylı q. 11.5%j;
Aral q. 6.0%;
Şiheczı q. 2.0%;
Uczyacyuy q. 0.2%;
Oblıs boyınşa:
Qızılsu obl 64.7%;
Bayınğolin obl 31.8%;
Bwratala obl 13.3%;
Sanjı obl 4.5%;
Şıñjañ ölkesinde demografiyalıq sandıq mälimetter äli künge deyin tolıq äri ğılmi jasalınbay keledi. Wyğırlardıñ ölkedegi jalpı demografiyalıq sanı barınşa kemeytilip aytılatının eskeruimiz tiis.
Demografiyalıq statistikağa qarap otırsaq, Wyğırlardıñ 70%-den joğarı aymaqtarı kileñ oñtüstik bölekte ornalasqanın köremiz. YAğni Täñir taudıñ öñtüstigine ornalasqan aymaqtar. 1944 jılğı sanaq nätijesi boyınşa Wyğırlardıñ jalpı wlttıq sanı 3 million 900 jüz mıñ (4 mln) bolıp ölke halqınıñ 70%-ın qwraptı. Biraq köp adamdar (onıñ işinde mamandar da bar) osı 4 mln halıqtıñ 95%-ke juığı oñtüstik aymaqtarda ornalasqanın bayqay bermeydi. 1946 jılı Nankin men Ürimjide ötken bükilhalıqtıq qwrıltaylarda Wyğır ziyalıları oñtüstik aymaq twrğındarın memlekettik joba arqılı jappay soltüstikke köşirudi wsınıptı. Biraq joba soltüstikte tığız ornalasqan Qazaqtardıñ narazılığın tap bolğan bolsa kerek…
Qazirgi kezeñde Wyğırlar eñ tığız ornalastı deytin oñtüstik aymaqtardıñ özinde birtindep azşılıqqa aynalıp jatır. Qıtaydıñ “su strategiyası”, “Bir Jol Bir Beldeu” tb keşendi memjobaları qarqındı iske asa berse, öñirdiñ wlttıq sipatı tübegeyli özgeriske wşıraydı. Tipti eñ tığız ornalastı delinetin Hotan men Qaşqar aymaqtarınıñ özinde azşılıqqa aynala bastauı bek mümkin.
Eldes ORDA
22.10.2021

Related Articles

  • Gerb auıstıru mäselesi nemese «teristeu sindromı» qalay payda boldı?!

    Elimizdiñ gerbin auıstıru turalı Prezidenttiñ wsınısı (o basta wsınıs suretşi-dizayner mamandardan şıqqan siyaqtı) twtas qoğamda bolmağanmen, äleumettik jelilerde äjeptäuir qarsılıq tudırdı. Biraq, bayıptap qarasaq, bwl qarsılıqtıñ qazirgi gerbtiñ qazaq üşin erekşe qasterli nemese estetikalıq twrğıdan minsiz boluına eş qatısı joqtığın añğarasız. Soñğı uaqıttarı, auır indetpen qatar kelgen qañtar tragediyasınan bastap, halıq aytarlıqtay küyzeliske wşıradı. Qazaqstannıñ erkinen tıs, soğısqa, basqa da sebepterge baylanıstı bolıp jatqan ekonomikalıq qiındıq saldarınan halıqtıñ äl-auqatı tömendedi. Osınıñ bäri qazir qoğamda bayqalıp qalğan «teristeu sindromına» türtki boldı. «Teristeu sindromı» – dwrıstı da bwrısqa şığaratın, qanday bastamağa bolsın qarsı reakciya şaqıratın qwbılıs. Äleumettik psihologiyanı zertteuşilerdiñ payımdauınşa, osı qwbılıstı barınşa küşeytip twrğan faktor – äleumettik jeliler. YAğni, aldağı uaqıtta

  • Üzdik oydıñ üzindileri

    Üzdik oydıñ üzindileri Arma äleumet! Men qazir taza akademiyalıq ğılımi ortada jürmin. Özimniñ neşe jıl boyı jinağan bilimimdi, oqığan oquımdı, şeteldik täjiribemdi, intellektualdı qarım-qabiletimdi şınayı qoldanatın qara şañıraqtıñ işinde jürmin. Almatınıñ bärinen bölek mädeni ortası erekşe wnadı. Almatı qala men dala deytin eki wğımnıñ tüyisken ädemi ortası eken. Oylap körsem men baqıttı perezent, bağı janğan wrpaq ekenmin. Äkem twrmıs pen joqşılıq, jalğızdıqtıñ tauqımetin äbden tartıp eş oqi almadım, nebäri üş ay oqu oqıdım-, dep meniñ oquımdı bala künimnen qadağaladı, şapanımdı satsam da oqıtam dep barın saldı. Al mektepte baqıttı şäkirt boldım. Mağan däris bergen wstazdarım kileñ darındı, qabiletti kisiler boldı. Universitette jäne şetelde men tipten erekşe darın ielerine şäkirt boldım.

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • Hristian missionerleriniñ qwmdağı izderi

    Orını: Qaşqar q-sı; Jılı: 1933 j; Atı-jöni: Qabıl Ahond; Dini: hristian; Tüsinikteme: Bwl jigittiñ keyingi esimi Qabıl Ahond, hristian dinin qabıldağan alğaşqı wyğır. Keyin dini senimine baylanıstı öltirilgen. Suret europadağı missionerlik muzey arhivinde saqtaulı. Atalğan muzeyde jüzdegen hristian wyğır ökilderiniñ sureti saqtalğan. 1930 jıldarı hristian wyğırlarına twrğılıqtı mwsılmandar men äkimşilik bilik tarapınan qısım körsetile bastağan soñ bir bölimi missionerlerge ilesip europa elderine “hijrağa” ketti. Alqissa Hristian äleminiñ Qaşqariyağa basa män berui äsirese YAqwp Bek memleketi kezeñinde jaña mümkindikterdi qolğa keltirdi. 1860-70 jj. Qaşqariyanıñ Cin imperiyasına baylanıstı köñil küyin jaqsı paydalanğan Hristian älemi Ündistan men Tibet arqılı Qaşqariyağa mädeni ıqpalın jürgize bastadı. Olardıñ maqsatı bwl aymaqtı Resey imperiyasınan bwrın öz ıqpalına

  • Demografiyalıq saraptama

    1-şi suret qazaqtar; Demografiyalıq ahual 1949-2020 jj. aralığın salıstırmalı körsetken. 1949 jılğa deyin, atap aytqanda kommunistik qıtay ükimeti ornağanğa deyin Şınjañ ölkesiniñ soltüstik böliginde qazaqtar, oñtüstik böligi Qaşqariyada wyğırlar basım sandı wstadı. 1951-54 jıldarı wlttıq mejeleu kezinde ortalıq ükimet qwrğan komissiya saraptaması boyınşa wlttıq avtonomiyalıq territoriyanı anıqtau mına eki bağıtta jürgizildi. Olar: BİRİNŞİ, wlttıq avtonomiyanı mejeleu boyınşa onıñ atauın twraqtandıru. Osı boyınşa üş atau wsınıldı: *ŞIğıs Türkistan avtonomiyalıq federaciyalıq respubilikası; *Wyğırstan avtonomiyalıq respubilikası; *Şınjañ avtonomiyalı respubilikası. EKİNŞİ, avtonomiyanıñ äkimşilik twrpatın anıqtau; Osı boyınşa: *Federeciyalıq twrpat; *Avtonomiyalıq oblıs jäne okurg twrpat; *Aymaq jäne audan därejeli avtonomiyalıq okurg twrpatı. Mejeleu komissiyası atalğan eki bağıtta saraptama nätijesin qorıtındıladı. Komissiya qorıtındısı boyınşa Şınjañ ölkesiniñ

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: