قازىر ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى سەۆەرودونەتسك قالاسى ءۇشىن كەسكىلەسكەن شايقاس ءجۇرىپ جاتىر. ۋكراينا تارابى رەسەيدىڭ سەۆەرودونەتسكىگە جاساپ جاتقان ارتيللەريالىق شابۋىلىنا تويتارىس بەرۋ قيىن بولىپ تۇرعانىن مويىندايدى. بىراق رەسەيلىكتەردىڭ سەۆەرودونەتسكىگە تولىق باقىلاۋ ورناتپاعانى دا ايتىلىپ جاتىر.
قازىر باتىس ەلدەرى كيەۆتى قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىز ەتىپ جاتقانىمەن، ۋكراينا بيلىگى رەسەي اسكەرىنەن باسىم ءتۇسۋ ءۇشىن مىقتى جانە كوپ قارۋ كەرەك دەپ وتىر. جاقىندا اقش ۋكرايناعا راكەتا اتاتىن ارتيللەريالىق م142 (HIMARS) قارۋىن، ۇلىبريتانيا ارتيللەريالىق م270 قارۋىن جىبەرەتىنىن مالىمدەگەن.
ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي “سەۆەرودونەتسك شايقاسى دونباسس ايماعىنىڭ تاعدىرىن شەشۋى مۇمكىن” دەپ مالىمدەگەن. ۋكراينا شىعىسىنداعى سوعىس قالاي جالعاسادى؟ رەسەي سەۆەرودونەتسكىنى السا شايقاس قاي باعىتقا بۇرىلادى؟ ۋكراينا رەسەي باسىپ العان اۋماقتارىن قايتارا الا ما؟
ازاتتىق وسى سۇراقتار توڭىرەگىندە ۆاشينگتونداعى سوعىستى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ (ISW) ساراپشىسى دجوردج بارروسپەن سۇحباتتاستى.
ازاتتىق: قازىر ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى سوعىستىڭ نەگىزگى شايقاسى سەۆەرودونەتسكىدە ءجۇرىپ جاتىر. بۇل سوعىس ەندى قالاي جالعاسۋى مۇمكىن؟ جۇرت سەۆەرودونەتسك شايقاسى تۋرالى نە ءبىلۋى كەرەك؟
دجوردج بارروس: كرەمل سەۆەرودونەتسك ءۇشىن شايقاستى باسىمدىققا اينالدىرىپ، ۋكراينانىڭ باسقا ايماقتارىن قازىرگى جوسپارىنان شىعارىپ تاستادى.
ءبىر قىزىعى، سوعىس باستالعالى كرەملدىڭ ماقساتتارى ازايىپ كەلەدى. 24 اقپاندا پۋتين سوعىس اشقاندا كيەۆتى جانە باسقا دا ءىرى قالالاردى الىپ، قىسقا ۋاقىتتا ەل بيلىگىن اۋىستىرۋدى كوزدەگەن ەدى. بىراق بۇعان قول جەتكىزە المادى.
ودان كەيىن ساۋىردە رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ “ارنايى وپەراتسيالارىنىڭ” ماقساتى دونەتسك پەن لۋگانسك وبلىستارىن باسىپ الۋ ەكەنىن ايتتى. ءبىر قىزىعى، ءبىر جارىم اي كولەمىندە ورىستار دونەتسك وبلىسىندا دا ايتارلىقتاي جەتىستىككە جەتە المادى دا، لۋگانسك وبلىسىنا، سەۆەرودونەتسكىگە بەت بۇردى. بىراق بۇل مايدان شەبىندە دە رەسەي كوپ جەتىستىككە جەتە الماي جاتىر.
رەسەي جوسپارىن قايتا-قايتا وزگەرتىپ، بىرنەشە كۇندە يا بىرنەشە اپتادا بەلگىلى ءبىر قالانىڭ نە اۋىلدىڭ ءبىر بولىگىنە عانا باقىلاۋ ورناتىپ جاتىر. بۇل رەسەيلىكتەردىڭ ءالى دە ءالسىز بولىپ تۇرعانىن كورسەتەدى.
ۆاشينگتونداعى سوعىستى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ قازىرگى باعالاۋى بويىنشا، ەگەر رەسەي سەۆەرودونەتسك قالاسىنا تولىق باقىلاۋ ورناتسا، وندا لۋگانسك وبلىسىن باسىپ الۋعا كوشەدى. بۇل رەسەي باسقىنشىلىعىنىڭ كۋلميناتسياسى بولىپ، ولار كۇشتەرىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ءۇزىلىس الۋى مۇمكىن. سەبەبى رەسەي باسىپ العان جەرلەرىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن دە كۇش كەرەك. ال بۇل تۇستا پۋتين اتىستى توقتاتاتىنىن جاريالاۋعا تىرىسۋى مۇمكىن.
بىراق وسى تۇستا “رەسەي لۋگانسك وبلىسىن تولىق باسىپ الۋعا كۇشى جەتە مە؟” دەگەن سۇراق تۋىندايدى. سولتۇستىك دونەتسك وزەنىنىڭ سولتۇستىك جاعاسىنداعى سەۆەرودونەتسك – ۋكراينانىڭ لۋگانسك وبلىسىنداعى ەڭ سوڭعى ءارى ەڭ ماڭىزدى پوزيتسياسى. رەسەي بۇل قالانى باسىپ السا، وزەننىڭ كەلەسى جاعاسىنداعى ليسيچانسك قالاسىنا جەتۋى ءتيىس. ۋكراينا ليسيچانسك قالاسىندا دا قورعانىسقا دايىن وتىر.
ليسيچانسك جوعارىدا ورنالاسقان، سوندىقتان رەسەيلىكتەردە بۇل قالاعا شابۋىلداۋ گەوگرافيالىق تۇرعىدان قيىن بولادى. سەبەبى بۇل سوعىستا رەسەي اسكەرى ءۇشىن وزەننەن ءوتۋ جانە قالا ىشىندە شايقاس جۇرگىزۋ قيىنعا سوعىپ جاتىر.
ازاتتىق: رەسەي اسكەرى العا قويعان ماقساتىنا جەتە الماي جاتىر دەدىڭىز. بىراق ولار كۇشتەرىن جيناپ، كەيبىر جەرلەردى باسىپ الدى. رەسەي قازىرگە دەيىن باسىپ العان جەرلەردى ساقتاپ قالا الا ما؟
دجوردج بارروس: قازىر “ۋكراينا قارىمتا شابۋىلعا شىعىپ، رەسەي سوعىس باستالعالى باسىپ العان اۋماقتارىن قايتارا الا ما؟” دەگەن باستى سۇراق بولىپ تۇر.
مەن بىلاي ايتار ەدىم، قازىرگە دەيىن ۋكراينانىڭ رەسەي باسىپ العان اۋماقتارىن قايتارىپ الۋعا قاۋقارلى ەكەنىن كورگەن جوقپىن. كيەۆ ماڭايىنداعى، حاركوۆتىڭ سولتۇستىگىندەگى جەرلەردى ۋكراينا اسكەرى قايتارىپ الدى دەپ جاتىر عوي، بىراق كوپ جاعدايدا بۇل جەرلەردەن رەسەي اسكەرى شىعىپ كەتتى.
مەنىڭشە، قازىرگە دەيىنگى سوعىستان شىققان تۇجىرىم، رەسەيگە جاڭا اۋماقتاردى باسىپ العاننان گورى باقىلاۋ ورناتقان جەردى ۇستاپ تۇرۋ وڭاي. ال ۋكراينا ءۇشىن رەسەي باسىپ العان ايماقتى قايتارۋدان گورى باسقا اۋماقتارىن قورعاۋ وڭاي بولىپ تۇر.
رەسەي ۋكراينانىڭ وڭتۇستىگىندە باسىپ العان اۋماقتاردى ۇزاق ۋاقىت ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن جاعداي جاساپ جاتىر. ۋكراينا تارابى دا رەسەي بۇل جەرلەردى بەرمەس ءۇشىن ارەكەت ەتىپ جاتىر دەپ ايتىپ وتىر.
ازاتتىق: دەمەك رەسەي ۋكراينادا باسىپ العان جەردى ساقتاپ قالۋعا قاۋقارلى دەپ ويلايسىز عوي؟
دجوردج بارروس: “كەتكەن جەردى قايتارۋ قيىن” دەپ كەسىپ ايتقىم كەلمەيدى. بىراق، ايتارىم، ۋكراينا رەسەيگە كەتكەن جەرلەرىن قايتارۋ ءۇشىن شايقاستا بۇرىن كورسەتپەگەن مۇمكىندىكتەرىن پاش ەتۋى ءتيىس.
ازاتتىق: ءسىز اسكەرلەردىڭ السىرەگەنىن مەڭزەدىڭىز. سوعىس قاي جەرگە جەتتى؟ الداعى اپتادا نە بولۋى مۇمكىن?
دجوردج بارروس: مەنىڭشە، شەشۋشى فاكتور باتىس ەلدەرىنىڭ ۋكرايناعا قانشا جانە قانداي قارۋ بەرەتىنىنە بايلانىستى بولماق. ءتۇرلى كومەك پەن قارۋ بەرىپ جاتىر، بۇل دا جاقسى. بىراق رەسەي كەيبىر مايدان شەبىندە ۋكراينا كۇشتەرىن كەرى يتەرىپ تاستادى ءارى اسكەرىن جابدىقتاپ جاتىر. سوندىقتان ۋكرايناعا الىستى كوزدەيتىن، رەسەيدىڭ لوگيستيكالىق شەبىن قيراتاتىن قارۋ-جاراق كەرەك.
سوندىقتان پۋتين وسىعان دەيىنگى جەتىستىكتەرىن نىعايتپاس ءۇشىن باتىستىڭ اسكەري كومەگى شەشۋشى فاكتور بولادى دەپ ويلايمىن.
سۇحبات اعىلشىن تىلىنەن اۋدارىلدى.
ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى
پىكىر قالدىرۋ