|  | 

رۋحانيات

قۇران كارىم باراعات كەشىندە تۇسكەن بە، الدە قادىر تۇنىندە دە تۇسكەن بە؟

قۇران كارىم باراعات كەشىندە تۇسكەن بە، الدە قادىر تۇنىندە دە تۇسكەن بە؟باراعات كەشىن يسلام عۇلامالارى «قاسيەتتى كەش»، «كەشىرىم كەشى»، «ۇكىم كەشى» دەپ اتايدى. رۋحاني شۋاعى مول بۇل قۇتتى كەشتە مۇسىلماندار ىنتى-شىنتىمەن ۇلى جاراتۋشىعا قۇلشىلىق ەتىپ، رۋحاني تازارۋعا قاتتى كوڭىل بولەدى. جاڭساق باسقان ءاربىر ارەكەتى ءۇشىن قۇداي تاعالادان كەشىرىم تىلەيدى. الداعى كۇندەرى ءۇشىن اللا تاعالاعا جالبارىنىپ مەدەت سۇرايدى. سەبەبى، ساليحالى دەرەككوزدەردە بۇل قاسيەتتى كەشتەگى تىلەكتەردى حاق تاعالانىڭ كەيىن قايتارمايتىندىعى ايتىلعان.

ۇلى جاراتۋشى قۇران كارىمنىڭ «دۇحان» سۇرەسىنىڭ ءبىرىنشى جانە ءتورتىنشى اياتتارىندا: «اشىق بايان ەتۋشى قۇرانعا سەرت. شىن مانىندە ونى قۇتتى ءبىر كەشتە تۇسىردىك. راسىندا ءبىز ەسكەرتۋشىمىز. ول كەشتە بارلىق حيكمەتتى ىستەر ايىرىلادى» دەپ بۇيىرادى.

بۇندا ايتىلعان «قۇتتى كەشتى» بازبىر عالىمدار; «قادىر ءتۇنى» دەسە، بازبىرەۋلەرى «باراعات ءتۇنى» دەپ جورامالدايدى. كەيبىر عالىمدار بۇل ەكى كوزقاراستى ساباقتاستىرىپ: «بۇل ءتۇننىڭ قۇتتى بولۋى قۇران كارىمنىڭ تۇسۋىمەن بايلانىستى. قۇران كارىم شاعبان ايىنىڭ ون بەسىنشى جۇلدىزىندا (باراعات كەشى) كوك جۇزىنە تۇسكەن. ال، قادىر تۇنىندە (رامازان ايىنىڭ جيىرما جەتىنشى كەشى) ۇلى جاراتۋشىنىڭ بۇيىرۋىمەن كوك جۇزىنەن جەبىرەيىل س.ع.ا ارقىلى مۇحاممەد س.ع.ا-عا بىرتىندەپ تۇسىرىلە باستاعان» دەگەن پىكىردى العا تارتادى. عۇلامالاردىڭ وسى تۇجىرىمىنىڭ نەگىزىندە مۇسىلمان جۇرتشىلىعى باراعات كەشىنىڭ رۋحاني سالماعىن قاسيەتتى قادىر كەشىنەن ءبىر مىسقال دا كەم سانامايدى.

مۇحان يساحان – زاڭگەر، شاريعات بويىنشا مامان، 1978 جىلدىڭ 8 قاراشاسىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىنىڭ ورداباسى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 2000 جىلى ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن ءتامامدادى. 2002 جىلى وسى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماگيستراتۋراسىن، ال 2006 جىلى اسپيرانتۋراسىن تابىستى اياقتاپ شىقتى. قازىرگى تاڭدا «نۇر» قازاق-ەگيپەت يسلام ۋنيۆەرسيتەتىندە «ءدىنتانۋ» ماماندىعى بويىنشا دوكتورانتۋرادا وقىپ جاتىر. بىرنەشە جىلدار بويى عىلىمي قىزمەتكەرلىكپەن، اۋدارماشىلىقپەن، «قازاقستان-زامان» گازەتىنىڭ ءدىن ىستەرى ءبولىمىن باسقارۋمەن اينالىسقان. 30 شاقتى عىلىمي، 60 شاقتى پۋبليتسيستيكالىق ماقالالاردىڭ جانە «يسلام جانە كالام مازحابتارى» اتتى مونوگرافيالىق ەڭبەكتىڭ اۆتورى. 15 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى «مەملەكەت پەن ءدىننىڭ قارىم-قاتىناسىن قۇقىقتىق رەتتەۋ» اتتى تاقىرىپ بويىنشا زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ كەلەدى. م.يساحان «قر ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭ جوباسىنا ونداعان ۇسىنىستارىن ەنگىزگەن. «ساياسي مازحابتاردىڭ تاريحى» اتتى مونوگرافيالىق ەڭبەگى باسپادان شىعارۋعا دايىندالۋدا.

e-islam.kz

Related Articles

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • …ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز.

    الەۋمەتتىك جەلىدە وسى وتانداسىمىزدى قىزۋ تالقىلاپ جاتىر ەكەن. كوبى سىن ايتىپ جاتىر. ۆيدەو جازبانىڭ تولىق نۇسقاسى جوق، پىكىر-تالاس تۋدىرعان بولىگى عانا تاراپ جاتىر ەكەن. سوعان بايلانىستى ءوز ويىمدى ايتا كەتپەكشىمىن: ءبىرىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ۆيدەوسى، فوتوسى الەۋمەتتىك جەلىدە جەلدەي ەسىپ تاراپ جاتىر. ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) جەكە قۇپياسى سانالاتىن فوتوسى، ۆيدەو جازباسى كىمنىڭ رۇقساتىمەن تاراپ جاتىر ەكەن؟ ءوز باسىم وسى پوستتى جازۋ ءۇشىن ول ازاماتتىڭ (ازاماتشانىڭ) ۆيدەوداعى بەينەسىن قارا بوياۋمەن ءوشىرىپ تاستاۋدى ءجون كوردىم. جانە رۇقساتىنسىز فوتو بەينەسىن جەكە پاراقشاما سالعانىم ءۇشىن ودان كەشىرىم سۇرايمىن. ءدىني ۇستانىمى، ويى بولەك بولعانىمەن ول دا وسى ەلدىڭ تۋماسى، ءبىزدىڭ وتانداسىمىز. ەكىنشى، وتانداسىمىزدىڭ ءدىني ۇستانىمىنا بايلانىستى ايتقان سوزدەرى قوعامدا قاتتى پىكىر تۋدىرعان ەكەن. ءتىپتى ونى “ۇلت دۇشپانى”

  • باقسىلار ينستيتۋتى

    ساراپتاما (وقىساڭىز وكىنبەيسىز) ءبىرىنشى، ىلكىدە تۇركى بالاسىندا ارنايى قاعان قۇزىرەتى ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن كورىپكەل باقسىلار ينستيتۋتى بولعان. اتى باقسى بولعانىمەن حاننىڭ قىرىق كىسىلىك اقىلشىسى ەدى. كورىپكەل باقسىلار حان كەڭەسى كەزىندە الداعى قاندايدا ءبىر ساياسي وقيعا مەن سيتۋاتسيانى كۇنى بۇرتىن بولجاپ، ءدوپ باسىپ تالداپ ءھام ساراپتاپ بەرە الاتىن سونى قابىلەتتىڭ يەسى-ءتىن. ولاردى ساياسي كورىپكەلدەر دەپ اتاسا دا بولادى. حان ەكىنشى ءبىر ەلدى جەڭۋ ءۇشىن بىلەك كۇشىنەن بولەك كورىپكەل باقسىلاردىڭ ستراتەگيالىق بولجاۋىنا دا جۇگىنەتىن. قارسىلاس ەلدىڭ كورىپكەل باقسىلارى دا وڭاي ەمەس ارينە. ەكىنشى، ۋاقىت وتە كەلە ساياسي كورىپكەل باقسىلار تۇركىلىك بولمىستاعى ستراتەگيالىق مەكتەپ قالىپتاستىردى. تۇركى باقسىلارى قىتاي، ءۇندى، پارسى، ۇرىم ەلدەرىن جاۋلاپ الۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. ول كەزدەگى جاھاندىق جاۋلاسۋلار جەر، سۋ،

  • ءتاڭىرى قالاۋى تۇسكەن جان

    ماندوكي قوڭىردىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءتاڭىرى مەنى تاڭدادى»  مۇحتار ماعاۋين ماندوكي قوڭىر يشتۆان – وتانى ماجارستان عانا ەمەس، كۇللى تۇركى دۇنيەسى قاستەرلەيتىن ۇلىق ەسىمدەر قاتارىنداعى كورنەكتى تۇلعا. شىڭعىس جورىعى تۇسىندا كارپات قويناۋىنداعى ماديارلار اراسىنان پانا تاپقان قۇمان-قىپشاق جۇرتىنىڭ تۋماسى ماندوكي قوڭىر وننان اسا ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، بۇعان قوسا زەرتتەۋشىلىك قارىمى ەرەن، تۇران حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق-دۇنيەتانىمدىق ساناسىن بويىنا دارىتقان عالىم. ول تۇركولوگيا عىلىمىمەن دەندەپ اينالىسىپ قانا قويماي، حح عاسىردىڭ ءتورتىنشى شيرەگىندە شىعىس پەن باتىس­تىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالدى، ميلليونداردىڭ ىقىلاس القاۋىنا بولەندى. ياكي ول حالىقتار اراسىن جاقىنداس­تىرعان مامىلەگەر، وزىقتارعا وي سالعان كورەگەن ەدى. زامانا العا جىلجىعان سايىن مەرەيتوي يەلەرى تۋرالى ايتىلاتىن جايتتار ەستەلىك پەن وتكەن شاق ەنشىسىنە كوشەدى. كوزى ءتىرى

  • ۇلكەن مىرزا…….

    مۇسا شورمانۇلى (1818-1884) – باياناۋىل اعا سۇلتانى، مەتسەنات، اعارتۋشى. ول جايلى گ.ن.پوتانين: “مۇسا شورمانۇلى – شوقاننىڭ تۋىس اعاسى، ول دالاداعى وتە بەدەلدى ادام ەدى، دالا باسشىلارىنىڭ قۇرمەتىنە يە بولدى، ورىس پولكوۆنيگى دەگەن شەن العان. ءبىراز جىلداي ومبىدا تۇردى، ەكى رەت پەتەربورعا بارعان، جالپى ايتقاندا قازاقتىڭ ناعىز ەۋروپالانعان تۇلعاسى” دەپ جازدى. ءبىرجان سال: “قازاقتا ءبىر قۇتىم بار مۇسا شورمان، ۇزىلمەي كەلە جاتىر ەسكى قوردان” دەسە، ءماشھۇر ءجۇسىپ: “بەس جاستا ء“بىسمىللا” ايتىپ جازدىم حاتتى، بۇل دۇنيە جاستاي ماعان ءتيدى قاتتى. سەگىزدەن توعىزعا اياق باسقان كەزدە، مۇسا ەدى قوساقتاعان ءماشھۇر اتتى” دەپ جىرلاعان. مۇسانى باياناۋىل ورىستارى “بولشوي گوسپودين”، اۋىل قازاقتارى “مۇسا مىرزا” دەپ اتاعان. ءوز قارجىسىنا باياناۋىلدا مەشىت، مەدرەسە سالدىرادى. ءىنىسى يسامەن بىرگە

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: