|  | 

تۇلعالار

حان كەنەنىڭ قوشتاسۋى

kenesari qan

ءاي، قىرعىزدار، قىرعىزدار،
جينالىپ ءبارىڭ تۇرسىڭدار،
«نوقتالى باسقا ءبىر ءولىم»،
قازاقتىڭ حانىن جەڭدىك دەپ،
ولگەنىمدى ەستىرتىپ،
الاتاۋ شىعىپ ىرلاڭدار،

«بولساداعى باس كەسپەك،
ءتىل كەسپەك جوق» دەپ ازىراق،
قوشتاسايىن ەل جۇرتپەن،
داۋىسىمدى قۇداي جەتكىزەر،
ۇشقان قۇس، اقشا بۇلتپەنەن.
قوش بولىڭدار كيەلى،
سايالى باق تاۋ تاسىم،
ءوزىم جۇرگەن جەرلەرىم.

مەن ولگەن سوڭ توي تويلاپ،
ماناپتارىڭ ماسايرار.
جانتاي مەنەن ورمانبەت،
سارناتار قوبىز، سىرنايىن،
باستى كەسىپ الساڭدار.
كەۋدەمدە قالار قىل مويىن،
گورشاكوۆ تالاپ ەتكەندەي،
قيقالانباسىن سۇيەگى،
ورىندالسىن تىلەگى.
ءوز قىلىشىممەن شاپقايسىڭ،
شىداسا ەگەر قايمىقپاي،
جان العىشتىڭ جۇرەگى.

قاندارىڭ كوپ توگىلدى،
قىزدارىڭ وكسىپ بۇرىمدى.
سوعىستىڭ اتى سوعىس قوي،
ءسابي دە ءولدى تۇلىمدى.
ازاتتىققا شاقىرعان،
ەستىمەدىڭدەر ءۇنىمدى.

ەل بولسىن دەپ كەلىپ ەم،
قازاق قىرعىز بىرىگىپ.
قارسى شىعىپ جاۋ بولدىڭ،
اق پاتشاعا تىعىلىپ.
مۇسىلماندىقتان بەزىنىپ،
مىلتىعىنىڭ داۋسىنان،
اياعىنا جىعىلىپ.
قايتا اينالىپ قان ساسىپ،
كورىسەرسىڭدەر قازاقپەن،
بۇگىن اداسىپ كەتكەنمەن،
ورىستان كورگەن زورلىقتان،
باستارىڭا تۇسكەن ازاپپەن.

قازاقتىڭ جاۋى قازاقتا،
سىپاتاي باستاپ قاشقان توپ.
باسىن الار اعىباي،
مىنا جارىق دۇنيەدە،
ساتقىندارعا ورىن جوق.
قوش بولىڭدار، قازاقتار،
ەل ەدىڭدەر قاھارلى،
باستارىڭدى قوسا الماي،
ىشىمدە كەتتى قان قاتىپ.
تىستەۋدە كەتتى بارماعىم،
ورىندالماي ارمانىم.

سىپاتايدىڭ قىلعانى،
ۇمىتىلماس كەك بولدى.
باتىرلارىمنىڭ باسىنا،
اجال ءتونىپ، بۇلت قوندى.
«مەن سەندىكپىن، حان يەم،»
دەگەنىنە يلانىپ،
سەنىپ قالدىم قايتەيىن.
كۋاگە تارتىپ بايزاقتى،
باس يگەنىن قيمادىم.
ۇيسىندەگى باۋىرلاس،
بولەم ەدى، سىيلاسىم.

نىسانبايداي جىراۋدىڭ،
جازىعى جوق قىرعىزعا،
ولەردەگى تىلەگىم،
بوساتىڭدار ەكەۋىن،
مەنەن قايتسىن كەكتەرىڭ.
حاننىڭ باسىن الساڭدار،
ماقساتتارىڭا جەتكەنىڭ.

اعىباي تۇسسە ەسىمە،
سارىارقا كىرەر تۇسىمە.
جاۋىنىڭ اپاي توسىنە،
نايزاسىن قارىس قاداعان.
اعىبايداي ەر قايدا؟
سارى قىمىز ىشكىزىپ،
مىڭداپ جىلقى ورگىزگەن،
سارىارقاداي جەر قايدا؟
كوزىمە ىستىق جاس كەلەر،
سارى بەلدەر تۇسسە ويعا.
قورعاي الماي مەن سەنى،
تۇتقىن بوپ ءتۇستىم قىرعىزعا.

اجالدان استە قاشپايمىن،
ولەمىن دەپ ساسپايمىن.
ماعان دا كەلدى ءبىر ناۋبەت،
تالايدىڭ الدىم باستارىن،
كوزىنىڭ توگىپ جاستارىن.
كۇلىپ قارسى الار ءولىمدى،
تۇك باسقان مەنىڭ جۇرەگىم
باسىم شارلاپ كەتسە دە،
پەتەربور، ومبى جەرلەرىن.
دەنەم قالار قارا جەر،
قويىنىندا كومىلىپ.
يت جەسە دە ريزامىن،
سۇيەگىمدى كەمىرىپ.
جەتى قازنانىڭ ءبىرى عوي،
جولداس بولعان ومىرلىك.
رۋحىم جەتەر ەلىمە،
سارىارقا، كوكشە تورىنە.
امان بولسا ۇرپاعىم،
تارتپاي قويماس تەگىنە.
ازتتىق ءۇشىن الىسىپ،
جەتپەي قويماس سەرتىنە.
قول باستار ۇل تابىلار،
دۇنيە جيناپ باس ۇرماس،
التىن مەنەن كۇمىسكە.

قوش بول، مەنىڭ، سارىارقام،
كۇرەس جولىن باستاعان.
ابىلايلاپ ۇران ساپ،
ەلىن، جەرىن قورعاعان.
قول باستاتىپ بوگەنبايعا،
داڭق پەن ەرلىك جايلاعان.
جالعاستىرا الماي ءىسىڭدى،
يگەرە الماي كۇشىمدى،
ءوز كىنامدى ءتۇسىنىپ،
ولىمگە باستى بايلادىم،
اق ادال ءىسىم مورت كەتىپ،
سۇيەگىم قالدى دالادا.
ءتىلىن شايناپ ءجۇر ەدى،
ساتقىندىق جاساپ ۇستاتتى،
سىپاتايداي جيەنىڭ.
جابىلىپ قىرعىز قارعاداي،
ارقامنان تاسپا تىلەرسىڭ،
ويىڭا كەلگەندى ىستەرسىڭ.

قوش بول، جازيرا تۋعان جەر،
كوك وراي شالعىن جاسىل بەل.
ورىندالماعان ارمانىم،
امانات بولسىن سەندەرگە.
قوشتاسپايمىن ارمانمەن،
سەندەر تەڭدىككە جەتكەنشە
رۋحىم مەنىڭ وياتار،
قارا جەر-بەسىك، تەربەتسە.
سەندەرمەن بىرگە جۇرەگىم،
ازاتتىق ءۇشىن الىسىپ،
باتىرلىق بولسىن تىرەگىڭ.
قوش بولىڭدار، قازاعىم،
حان كوتەرىپ ابىلايلاپ،
قياعا مەنى سالىپ ەڭ،
قايىرىلدى قاناتىم،
شىقسامداعى ۇرانداپ.
مەنىڭ ارمان مۇڭىمدى،
جەتكىزەر جىراۋ نىسانباي.
سۇراپ الدىم باس تىگىپ،
بايزاق داتقا ەكەۋىن.

جەكپە جەكتە ولمەدىم،
الماس قىلىش مايىرلىپ،
الىسىپ ءجۇرىپ ولمەدىم،
قيقالانىپ شابىلىپ.
نىسانباي، بايزاق سەرىگىم،
قوش، ەسەن ساۋ بولىڭدار،
جولىڭدى اللا وڭعارسىن،
ەلگە سالەم ايتا بار،
تاپتىشتەپ جىرلاپ بەرەرسىڭ،
حانىڭنىڭ قالاي ولگەنىن.
نامازىن وقىپ بەسىننىڭ،
تاقتاعا باستى قويايىن،
باتىرماي كۇنىن جۇمانىڭ،
قىرعىزدار شىقسىن قۇماردان.
اق پاتشادان الاتىن،
السىن 3000 سىيلىعىن.
رەنىشسىز كۇتىپ الايىن،
قۇدايدىڭ جازعان بۇيرىعىن.

ەن جايلاتسام دەپ ەدىم،
قازاق پەنەن قىرعىزعا،
الاتاۋ، ىستىق كولدەردى.
ەدىل مەنەن جايىقتىڭ،
التاي، ەرتىس، شۋ بويى،
اراسىنداعى جەرلەردى.
تۇركىستان بولىپ باس قالاڭ،
سالتاناتتى سارايعا،
ورناتىپ حاننىڭ ورداسىن.
باقىتىن تاپقان ماڭگىلىك،
قازاق قىرعىز قوسىلعان،
حاندىق بولسىن دەپ ەدىم.

قايتا ورالىپ ناۋانىم،
اعىباي ءتىلىن المادى-اۋ.
ناۋان سىرتتا جۇرگەندە،
تيىسە الماس ەدى ماعان جاۋ.
بۇعىباي، يمان، جولامان،
جانايدار، جاۋكە، تولىباي،
بۇقارباي، دۋلات، ناۋرىزباي،
بۇيىرماس جەردەن بۇيىردى،
توپىراعى قىرعىزدىڭ.
امال بار ما، قۇدايعا،
اعىپ ءتۇستى جۇلدىزىڭ.
تاۋسىلعان جەرى وسى ەكەن،
قىرىق بەس جاستا ءدام تۇزىم.
قوسا الماي كەتتىم قايتەيىن،
ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن ارداقتاپ،
شاپاعاتى شالقار، مەيىرلى،
امان بولسىن، قازاعىم،
تۇزەلەر ءالى-اق زامانىڭ.
ءامين، اللاھۋ اكبار!

حان كەنە

جولىمبەت ماكىشتىڭ facebook پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • سارباس رۋى جانە سارتوقاي باتىر

    تاريحتى تۇگەندەۋ، وتكەننىڭ شەجىرەسىن كەيىنگە جالعاۋ – اتادان بالاعا جالعاسقان ەجەلگى ءداستۇر. شەجىرە، ۇلت-رۋ، تايپا تاريحى – اتانى ءبىلۋ، ارعى تاريحتى ءبىلۋ بولىپ قالماستان ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى جولىنداعى باستان كەشكەن سان قيلى وقيعالارى مەن اۋىر تاعدىرىنان دا مول دەرەك بەرەدى. شەجىرە – تۇتاس حالىق تاريحىنىڭ ىرگەتاسى عانا ەمەس، ۇلت پەن ۇلىس تانۋدىڭ الىپپەسى  سانالادى. «قازاق حالقى 200-دەن اسا رۋدان قۇرالسا دا ءار رۋدىڭ ءوز شەجىرەسى بولعان. شەجىرەشىلەر ءجۇز، تايپا، رۋ، اتا تاريحىن تەرەڭ تالداي بىلگەن»(1). پاتشالىق رەسەيدىڭ داۋرەنى اياقتالار تۇستا قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات تۇتقان الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان (1866-1937) العاشقى بولىپ قازاق تاريحىنىڭ قاجەتتىلىگىن العا تارتىپ، باشقۇرتتىڭ ايگىلى عالىمى ءۋاليدي توعانمەن كەزدەسىپتى. ءۋاليدي توعان ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە: «مەن بىرنەشە

  • ءتاڭىرى قالاۋى تۇسكەن جان

    ماندوكي قوڭىردىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي «ءتاڭىرى مەنى تاڭدادى»  مۇحتار ماعاۋين ماندوكي قوڭىر يشتۆان – وتانى ماجارستان عانا ەمەس، كۇللى تۇركى دۇنيەسى قاستەرلەيتىن ۇلىق ەسىمدەر قاتارىنداعى كورنەكتى تۇلعا. شىڭعىس جورىعى تۇسىندا كارپات قويناۋىنداعى ماديارلار اراسىنان پانا تاپقان قۇمان-قىپشاق جۇرتىنىڭ تۋماسى ماندوكي قوڭىر وننان اسا ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن، بۇعان قوسا زەرتتەۋشىلىك قارىمى ەرەن، تۇران حالىقتارىنىڭ فولكلورلىق-دۇنيەتانىمدىق ساناسىن بويىنا دارىتقان عالىم. ول تۇركولوگيا عىلىمىمەن دەندەپ اينالىسىپ قانا قويماي، حح عاسىردىڭ ءتورتىنشى شيرەگىندە شىعىس پەن باتىس­تىڭ اراسىندا التىن كوپىرگە اينالدى، ميلليونداردىڭ ىقىلاس القاۋىنا بولەندى. ياكي ول حالىقتار اراسىن جاقىنداس­تىرعان مامىلەگەر، وزىقتارعا وي سالعان كورەگەن ەدى. زامانا العا جىلجىعان سايىن مەرەيتوي يەلەرى تۋرالى ايتىلاتىن جايتتار ەستەلىك پەن وتكەن شاق ەنشىسىنە كوشەدى. كوزى ءتىرى

  • نۇرالى باتىردىڭ كەسەنەسى  جونىندە

    كەيىنگى كەزدە نۇرالى باتىردىڭ كەسەنەسى جونىندە ءارتۇرلى اڭگىمەلەر شىعىپ جۇرگەن كورىنەدى. ونىڭ ءبىرى موڭعوليادان كەلگەن ءبىر تۋىسقانىمىز باسقا ءبىر بەلگىلى جەرلەسىمىزدىڭ نۇرالى باتىردىڭ زيراتى دەپ كيگىز ءۇي سياقتى سامان كىرپىشتەن قالانعان  ادەمى زيراتتىڭ جانىنا بارىپ قۇران وقىعانىنا كۋا بولعانىن كەلتىرىپتى. ول جىگىتتىڭ  كورگەنى دە، ايتىپ وتىرعانى دا شىڭدىق. ويتكەنى 1982 جىلعا دەيىن ەلدىڭ كوپشىلىگى، ونىڭ ىشىندە  مەن دە سولاي  ويلادىم. اڭگىمە تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن مەن سول كەزدەگى وقيعادان باستاپ باياندايىن. مەن 1961 جىلى سەمەيدىڭ  مال دارىگەرلىك ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ كەلدىم. مەنى  سول كەزدەگى  س.م. كيروۆ اتىنداعى  كولحوزعا مال دارىگەرى ەتىپ جىبەردى. 1962 جىلى بۇل كولحوز «گورنىي» سوۆحوزىنا اينالدى. ءبىز بالا كەزىمىزدەن: «نۇرالى اتامىزدىڭ زيراتى س.م كيروۆ اتىنداعى كولحوزدىڭ جەرىندە ورنالاسقان،   بابامىز باتىر بولعان كىسى، ال ونىڭ جانىنداعى قابىردىڭ  ۇزىندىعى جەتى كەز، ءبىزدىڭ  بابامىزدان  دا  اسقان

  • الىستاعى اعايىننىڭ اتامەكەنگە ورالۋ جولىن تۇڭعىش اشقان قازاقتىڭ قاھارمان قىزى

    ول كىم دەيسىز عوي، تۋراسىن ايتسام ول ساعات زاقانقىزى. توقسانىنشى جىلدارداعى العاشقى كوش موڭعوليا قازاقتارتارىنان باستالعان. سول كوشتى العاش باستاعان ادام ساعات زاقانقىزى. بۇعان ەشكىمنىڭ داۋى جوق. جارعاق قۇلاعى جاستتىققا تيمەي، سوناۋ قيىن-قىستاۋ زامانىندا الىستاعى اعايىنداردىڭ جولىن اشقان وسى ادامدى قازاقتىڭ قاھارمان قىزى اتاۋىمىزدىڭ وزىندىك سەبەبى بار. “كوش باسشىسىمەن كورىكتى”  “كورگەنى جاقسى كوش باستار”  دەيدى اتام قازاق.   وسى ەكى اۋىز ءسوزدىڭ استارىنا ءۇڭىلىپ قاراساق، وندا، ۇلكەن ءمان ماعىنا بار ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.       بۇرىنعى اۋىل كوشىنىڭ وزىندە، كوش باسشىلارى ءتورت تۇلىك مالدىڭ ءورىسىنىڭ جاعدايىنا قاراي، ءار مەزگىلدەگى اۋارايىنىڭ وزگەرىسىنە ساي، كوشىپ قونۋدا ءبىر باسىنا جەتىپ ارتىلار  ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك  جۇكتەسە، موڭعوليادا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ ءبىر جارىم عاسىر عۇمىر كەشكەن ەل جەرىنەن ،

  • كەنەسارى حانعا تاعزىم

    ءجۇز ەلۋ جىل! بيىل كەنەسارى حاننىڭ ءشايىت بولعانىنا ءبىر ءجۇز ەلۋ جىل تولدى. كەنەسارى عانا ەمەس. ناۋرىزباي باحادۇر سۇلتان، ەرجان سۇلتان، قۇدايمەندە سۇلتان. قىپشاق يمان باتىر، تاما قۇرمان باتىر، دۋلات بۇعىباي باتىر، دۋلات جاۋعاش باتىر، دۋلات مەدەۋ بي، قىلىشتىڭ ءجۇزى، نايزانىڭ سۇڭگىسى بولعان تاعى قانشاما ازامات. قازاق ورداسىنىڭ ەڭ سوڭعى جاراقتى جاساعىندا قالعان ءۇش مىڭنان استام الامان. ءبارى دە ءشايىت بولدى.كەنەسارى حاننىڭ، ونىڭ ەڭ سوڭعى جاۋىنگەر سەرىكتەرىنىڭ قاسيەتتى قانى شاشىلعان اقىرعى ساعاتتا ءتورت عاسىر بويى تورە تاڭبالى قىزىل تۋى جەلبىرەگەن ۇلى مەملەكەت قازاق ورداسى شايقالىپ بارىپ قۇلادى. الاش بالاسى سوناۋ ءۇيسىن، عۇن، تۇرىك زامانىنان تارتىلعان، التىن ورداعا جالعاسقان، قازاق ورداسىنا ۇلاسقان، ورتالىق ازيا توسىندە جيىرما عاسىردان استام، عالامات ۇزاق ۋاقىت

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: