|  |  |  | 

جاڭالىقتار تۇلعالار قازاق شەجىرەسى

الەمدىك دەڭگەيدەگى عالىمدار شىڭعىس حاندى قازاق دەپ تانىدى

الەمدىك دەڭگەيدەگى عالىمدار كوپتەگەن پىكىرتالاستان كەيىن شىڭعىس حان قازاق بولعان دەگەن توقتامعا كەلدى. “شىڭعىس حان شىندىعى” عىلىمي بايقاۋىنىڭ قاتىسۋشىلارى ءوز شەشىمدەرىن جاريا ەتتى.

chingiz_02

بۇل تۋرالى express-k.kz-كە سىلتەمە جاساپ NUR.KZ حابارلايدى.

ەڭ ۇزدىك زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزدى دەپ تانىلعان جاركەن بودەش ءوز ەسەبىندە اتاقتى حاننىڭ ومىرىندەگى ەڭ ەرەكشە فاكتىلەردى ورتاعا سالدى.

جاس عالىمداردىڭ شىڭعىس حان قازاقتىڭ كوشپەندى تايپاسىنان شىققان دەگەن بولجامىن الەمدىك اتاقتارى بار عالىمدار دا قولداپ وتىر. ماسەلەن، ۋكرايندىق تاريحشى ۆلاديمير بەلينسكي بۇل توقتامنىڭ شىندىق ەكەنىنە تولىق سەنىمدى.

دالەل رەتىندە ول عىلىمي تۇرعىدان راستالعان فاكتىلەردى كەلتىرەدى: شىڭعىس حاننىڭ اكەسى تۇركى تايپاسىنداعى قياتتاردىڭ كوسەمى بولعان. كەيىن ول كەرەي، مەركىت جانە نايماندارمەن بىرگە شىڭعىس حان يمپەرياسىنىڭ نەگىزىن قالادى دەيدى زەرتتەۋشى. بۇدان وزگە،  موڭعول بيلەۋشىلەرى حان ەمەس قوڭتايشى اتانىپ كەلگەندەرى دە بۇل توقتامدى دالەلدەي تۇسەدى ەكەن.

عالىم موڭعولداردا اق كيىزگە بيلەۋشىنى وتىرعىزۋ ءداستۇرى بولماعانىن جانە بۇل ءداستۇر قازاقتارعا تيەسىلى ەكەنىن العا تارتتى. شىڭعىس حاننىڭ شىن ەسىمى – تەمۋدجين (تەمەرشىن، تەمۋچين) دە تۇركىلىك تۇپتامىرعا يە دەيدى ول.

“جاقىندا ءبىز قازاقستان، رەسەي، وزبەكستان عالىمدارىنان قۇرالعان ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىرامىز. باستى ماقساتىمىز – جەتىسۋدا دۇنيەگە كەلىپ، ءومىر سۇرگەن شىڭعىس حاننىڭ قازاق ەكەنىن دالەلدەيتىن فاكتىلەردى جيناۋ”، – دەيدى «شىڭعىس حان» جۋرنالىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى امىرە ارىن.

ەسكە سالساق، بۇعان دەيىن قازاقستاندىق جازۋشى ءارى جۋرناليست تۇرسىنباي جانداۋلەت ءوزىنىڭ “شىڭعىس حان قازاق پا، موڭعول ما؟” اتتى ماقالاسىندا ۇلى قولباسشىنىڭ ۇلتىنا قاتىستى ماسەلەنى كوتەرگەن بولاتىن.

جازۋشى “شىڭعىس حان موڭعول بولسىن، تۇركى بولسىن، ءبارىبىر قازاقتان شىققان” دەگەن ويىن جەتكىزىپ، بىراز پىكىرتالاس تۋدىرعان.

Related Articles

  • حالقىمىزدىڭ جۇلدىزدىق تۋرالى كوزقاراسى

      حالقىمىزدىڭ جۇلدىزدىق تۋرالى بىلىمدەرى ارابتىڭ «جۇلدىزناماسىنىڭ» مازمۇنىنان پارىقتى. «جۇلدىزناما» اراب ەلىندە يسلام دىنىنەن بۇرىن جازىلعان بولجام كىتاپ. «جۇلدىزنامادا» اسپانداعى جۇلدىزدار مەن ادام سانى تەڭ. ءبىر نارەستە تۋىلعاندا اسپاندا ءبىر جۇلدىز پايدا بولماق. پايدا بولعان جۇلدىز سول بالاعا تاۋەلدى بولىپ، مەيلى كارتەيىپ، مەيلى تۋىلا سالىپ ءولسىن سول ادام ولگەندە اعىپ تۇسپەك. سوندىقتان ءتىرى ادامزات پەن كوكتەگى جۇلدىز سانى تەڭ. جۇلدىزداردىڭ كۇندىز كورىنبەۋى – جەردەگى ادامداردىڭ سورىن جاسىرىپ، سەزدىرگىسى كەلمەگەندىگى. تۇندە كورىنۋ باعىڭ جانادى، دەمىڭدى ال، دەپ ادام پەندەسىنە دەم بەرگەندىگى. ادامزات جۇلدىزداردىڭ ءبولىنىپ ورنالاسۋىنا ساي ورنالاسقان. ءبىز ورتا جۇلدىزداعى ادامدارمىز، سوندىقتان بەلبەۋىمىزدى بەلۋاردان بۋىنامىز. جەر استى جۇلدىزدارىنداعى ادامدار بەلبەۋىن بالتىرىنان بۋىنباق. ءتۇس كورۋ سول پەندەنىڭ كورەتىن كورگىلىگىنەن ارۋاقتاردىڭ، جىنداردىڭ ادامدارعا

  • سارباس رۋى جانە سارتوقاي باتىر

    تاريحتى تۇگەندەۋ، وتكەننىڭ شەجىرەسىن كەيىنگە جالعاۋ – اتادان بالاعا جالعاسقان ەجەلگى ءداستۇر. شەجىرە، ۇلت-رۋ، تايپا تاريحى – اتانى ءبىلۋ، ارعى تاريحتى ءبىلۋ بولىپ قالماستان ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى جولىنداعى باستان كەشكەن سان قيلى وقيعالارى مەن اۋىر تاعدىرىنان دا مول دەرەك بەرەدى. شەجىرە – تۇتاس حالىق تاريحىنىڭ ىرگەتاسى عانا ەمەس، ۇلت پەن ۇلىس تانۋدىڭ الىپپەسى  سانالادى. «قازاق حالقى 200-دەن اسا رۋدان قۇرالسا دا ءار رۋدىڭ ءوز شەجىرەسى بولعان. شەجىرەشىلەر ءجۇز، تايپا، رۋ، اتا تاريحىن تەرەڭ تالداي بىلگەن»(1). پاتشالىق رەسەيدىڭ داۋرەنى اياقتالار تۇستا قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات تۇتقان الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان (1866-1937) العاشقى بولىپ قازاق تاريحىنىڭ قاجەتتىلىگىن العا تارتىپ، باشقۇرتتىڭ ايگىلى عالىمى ءۋاليدي توعانمەن كەزدەسىپتى. ءۋاليدي توعان ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە: «مەن بىرنەشە

  • ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ءىلىندى. تەڭگە مەن قازاقستان بيرجاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

    حاديشا اقاەۆا قازاقستاندىق قور بيرجاسى يەلەرىنىڭ ءبىرى – ماسكەۋ بيرجاسى رەسەيدىڭ اسكەري اگرەسسياسى سالدارىنان اقش سانكتسياسىنا ىلىكتى. بۇل قازاقستانداعى قور جانە ۆاليۋتا نارىعى مەن تەڭگە باعامىنا قالاي اسەر ەتەدى؟ اقش وسى ايدا رەسەيدەگى ءىرى بيرجا حولدينگىنە سانكتسيا سالدى. امەريكانىڭ قارجى مينيسترلىگى ماسكەۋ بيرجا ارقىلى اسكەري ماقساتقا كاپيتال تارتقان، رەسەي ازاماتتارى مەن “دوس مەملەكەتتەر” “روستەح”، “ۆەرتولەتى روسسي” سياقتى قورعانىس كاسىپورىندارىنىڭ قۇندى قاعازدارىن ساتىپ الىپ، ينۆەستيتسيا قۇيعان دەپ ەسەپتەيدى. رەسەيگە قارسى سانكتسيالار قازاقستانعا دا اسەر ەتەدى. ويتكەنى استانا رەسەي ەكونوميكاسى باسىمدىققا يە ەۋرازيا ەكونوميكا وداعىنا مۇشە. ماسكەۋ – استانانىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. رۋبل يۋانعا تاۋەلدى. تەڭگەنىڭ جايى نە بولادى؟ ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ىلىنگەننەن كەيىن دوللار جانە ەۋرومەن ساۋدا جاساۋدى توقتاتتى. قازىر

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • الماتىدا اياۋسىز سوققىعا جىعىلعان جىگىتتىڭ ۆيدەوسى: كۇدىكتى ۇستالدى

    ۆيدەو كادرى قازنەتتە اياۋسىز سوققىعا جىعىلعان جىگىتتىڭ ۆيدەوسى تارادى، – دەپ حابارلايدى Tengrinews.kz . ۆيدەودا بەلگىسىز ادام جىگىتكە بىرنەشە سوققى جاسايدى. ديالوگتان جابىرلەنۋشىنىڭ قانداي دا ءبىر قارجىلىق قارىزى بار ەكەنى بەلگىلى بولادى. كادر سىرتىنداعى داۋىس ونىڭ باسىنان ۇرماۋدى سۇرايدى. سكرينشوت الماتى پوليتسياسى كۇدىكتىلەردى ۇستادى. “زورلىق-زومبىلىقپەن وزىنشە بيلىك ەتۋ دەرەگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. كۇدىكتى ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى. سونىمەن قاتار، قىلمىسقا قاتىسقانى ءۇشىن ۆيدەوعا تۇسىرگەن ەكىنشى ادام دا ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى. تەرگەۋ جالعاسىپ جاتىر”، – دەدى الماتى پد ءباسپاسوز قىزمەتى.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: