(«قۇپيا شەجىرە» بايانى بويىنشا)

باقىتبەك ءبامىشۇلى

جارتى الەمدى جالپاعىنان بيلەپ، دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن شىڭعىس حاننىڭ تۇركى تەكتى رۋ-ۇلىستاردىڭ باسىن قوسىپ، ءبىر تۋدىڭ استىنا جيناپ، بىرىكتىرۋگە ۇمتىلعان جولىنداعى ەڭ باستى قارسىلاستارىنىڭ ءبىرى ءارى توننىڭ ىشكى باۋىنداي جاستايىنان جاراسقان، ەتەنە ەڭ جاقىن انداسى جامۋقا ەدى. جامۋقا مەن تەمۇجىننىڭ (شىڭعىس حاننىڭ) ءتۇپ اتاسى بودانشار عوي. الايدا جامۋقا بودانشارعا تيگەندە ەكى قابات كەلگەن العىنشاق ايەلىنەن تۋعان اتادان تارايدى. سوندىقتان ولاردىڭ تۇقىم-جۇراعاتى ءتۇبى جات، بوتەن ادامنىڭ بالالارى بولعاندىقتان «جاد» (جات) اتالىپ، سودان جاداران رۋى اتالىپتى دەيدى كونە شەجىرە.

1204 جىل. كوشپەندىلەردىڭ جىل قايىرۋى بويىنشا تىشقان جىلى. شىڭعىس حان التاي، قاڭعاي، كەنتاي تاۋلارىنىڭ قويناۋ، قولاتتارى مەن سول مۇزارت شىڭدى، سەڭگىر تاۋلاردان باستاۋ الاتىن قوبدا، تامىر، ورقون، سەلەڭگى، ونون، تۋلا، كەرلىڭ اتتى كەرەمەت كورىكتى جەتى وزەن بويىن مەكەندەگەن، ۇلى عوبي شولىنە دەيىنگى ۇلانعايىر دالاداعى ەڭ قۋاتتى ۇلىستار نايمان حاندىعى مەن كەرەي حاندىعىن تۇتاستاي تالقانداپ، ءبىر شاڭىراق، ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىكتىردى. بىراق تا قاراۋىنداعى قامۇق جۇرتىن تالاتتىرىپ، ءوزى نايمان حاندىعىنا بارىپ پانالاعان گۇر حان جامۋقادان حابار جوق ەدى. وكپەگە قيسا دا، ولىمگە قيمايتىن انداسى جامۋقا بىردە جاقتاسىپ، تىزە قوسىپ جاۋىنا قارسى كۇش بىرىكتىرىپ جانىنان تابىلسا، بىردە جوق نارسەدەن سىلتاۋ تاۋىپ، جاندالداسىپ ءبولىنىپ كەتەتىن. جامۋقانى ءتۇپتىڭ تۇبىندە نە ويلاعانىنا جەتۋ دە قيىن ەدى. ويتكەنى ول اسكەري ونەرگە وتە جەتتىك، اسا ايلاكەر، ەر جۇرەك قولباسشى، جۇرسە ءىزى بىلىنبەس جىلان، قۇرىق باسپايتىن، قۇيرىعىن دا ۇستاتپايتىن قۋ بولاتىن. شىڭعىس حاننىڭ ەندىگى كوكەيىن تەسكەن جالعىز ماقساتى جاپاننىڭ جالعىز ارلانى جامۋقامەن جاۋاپتاسۋ ەدى. ال جامۋقا بولسا جەكە شايقاستا شىڭعىس حانعا ءالىنىڭ جەتپەيتىنىن ات جالىن تارتىپ مىنگەن، اقىل-ەسى كىرگەن كۇننەن جاقسى بىلەتىن. تەتەلەس ەر جەتىپ، ەل اعاسى بولىپ، ءبىر تايپا ەلدى ون ءۇش، ون ءۇش رۋدان تەڭ ءبولىپ السا دا جەمە-جەمگە كەلگەن تەكە تىرەستە شىڭعىس حاندى جەڭە المايتىنىنا كوزى تالاي مارتە جەتكەن. سوندىقتان جامۋقا كەرەي حاندىعى مەن نايمان حاندىعىنىڭ ىشىنە شىڭعىس حاننان ءجابىر كورگەن، ەل-جەرىنەن قۋىلعان ازاپقور رەتىندە تەرەڭدەي ەنىپ، سەنىمىنە كىرەتىن دە شىن مانىندە شىڭعىس حانعا قولقابىس كورسەتىپ، استىرتىن بولىسىپ وتىراتىن. ونداعى ماقسات ەكى حاندىقتى شىڭعىس حان ارقىلى باسىپ، ونىڭ كۇشى السىرەگەن تۇستا تىڭ قولمەن كەلىپ، تۇتقيىلدان ءتيىپ، تارپا باس سالىپ بۇكىل ءۇستىرت ەلىن دارا بيلەۋ ەدى. جامۋقا وسى وڭتايلى ءساتتى ىستىققا كۇيىپ، سۋىققا توڭىپ، قان كەشۋلەر كەشە ءجۇرىپ ۇزاق كۇتكەن-ءدى. سول كۇننىڭ كەلەتىنىنە دە كامىل سەنگەن-ءدى. الايدا تاعدىر جولى سەنىڭ ويلاعانىڭداي بولا بەرسىن بە، ءومىر تەگەرشىگى تەرىس اينالىپ جۇرە بەردى. تايان حان مەن شىڭعىس حاننىڭ سوعىسىندا، اسىعا كۇتكەن ەڭ اقىرعى شەشۋشى ساتتە،  ساتسىزدىككە ۇشىراپ تاناۋى تاسقا تيگەن جامۋقا تاعنا تاۋىنا قاشىپ شىعىپ، باس ساۋعالاۋعا ءماجبۇر بولدى. تاعنا تاۋى – قانعاي تاۋىمەن جالعاسىپ، قاتارلاس جاتقان ورمان-توعايلى، نۋلى دا سۋلى، اڭ-قۇسى مول ولكە. وسى كورىكتى مەكەننىڭ كوك تىرەگەن كوك شىڭدارىنىڭ بىرىنەن كەر بالاق، كەرەگە ءمۇيىز كەر قۇلجانى اتىپ الىپ قاندى كويلەك بەس نوكەرىمەن قاقتاپ جەپ وتىرعان دا جامۋقا:

– «كىمنىڭ ۇعۇلدارى وسى كۇنى قۇلجا ءولتىرىپ، ءوستىپ جەدى ەكەن»،– دەيدى. جامۋقانىڭ جۇمباقتاي ايتقان الگى ءسوزىنىڭ مانىنە نوكەرلەرىنىڭ ەش قايسىسى زەر سالماستان سول جەردە ونى باس سالىپ ۇستايدى دا شىڭعىس حان ورداسىنا الىپ كەلەدى. جامۋقا كەلدى دەگەنىن ەستىگەن شىڭعىس حان انداسىن كورۋگە اسىعا ۇمتىلادى. بايلاۋلى، ماتاۋلى جامۋقانى كورگەندە شىڭعىس حان قاتتى قاھارلانىپ، تاڭعان ارقان-ءجىبىن قيدىرىپ، ونى دەرۋ بوساتتىرىپ:

– اندام-اي، امانسىڭ با؟ مىناۋ نەتكەنى؟! حانىن بايلاۋعا قالاي قولدارى باتتى ەكەن؟! – دەپ اڭىراپ كەلىپ جامۋقانى قاپسىرا قۇشاقتاپ، قاتتى قىسىپ، باۋىرىنا باسىپ، ءبىراز تۇرادى. سالدەن سوڭ جامۋقا شىڭعىس حاننىڭ ەكى بۇعاناسىنا الاقانىن تەڭ سالىپ شەگىندىرە يتەرىپ تۇرىپ، قاباعىن قارىس ءتۇيىپ، ءىشىن ۋداي كۇيدىرىپ بارا جاتقان نامىستىڭ اششى جاسىنا تولعان مۇڭلى جانارىن شىڭعىس حاننىڭ كوزىنە تىكە قاداپ سويلەيدى.

–  «قارا قارعا قارالا ۇيرەكتى ۇستايتىن بولدى. قاراشى قۇل حان يەسىنە قول تيگىزەتىن بولدى…  حان يەم، بۇل قالاي؟!». – شىڭعىس حان سوندا سەلت ەتىپ، باسىن قاقشاڭ ەتكىزىپ، شالت قيمىلداپ، ەكى اتتاپ ىلگەرى شىعىپ توقتادى. وسىدان ءبىراز بۇرىن كەرەيدىڭ تۇعۇرۇل حانىنىڭ حاس باتىرى قاداق ءباھادۇر قورشاۋدا قالعان حانىن قورعاپ ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن سوعىسىپ، الدىنا كەلگەندە، «ءوز قولىمىزبەن حانىمىزدى قالاي كوزىمىزشە ۇستاتىپ، قايتىپ ولتىرتەمىز دەپ ولگەنىمىزشە الىستىق. ءتوزىپ، تىرمىستىق. قارا تۇياقتان قال كەتكەندە «جانىڭدى قورعاپ كەتكەي» دەپ، حانىمىزدى وقشاۋ شىعارعانشا كۇرەستىك، ءبىز. ەندى ولتىرسەڭ، ولەيىك. شىڭعىس حان جارىلقاسا، كۇشىمىزدى بىرىكتىرەيىك» دەپ تارىعىپ-تالىقسىپ، ءتۇسىپ بەرگەن-ءدى. شىڭعىس حان «ءوز يەسىن اقىرعى سۋى سارقىلعانشا، اقىرعى ءدانى تاۋسىلعانشا تىرىسىپ، قورعاپ، جانىڭدى ساقتاپ كەتكەي دەپ قورشاۋدان امان-ەسەن شىعارىپ، شايقاسقان ەر، ناعىز ەر عوي، ول باسقاداردان ارتىق قوي. نوكەرلەسۋگە بولاتىن كىسى ەكەن» دەپ جارىلقاعان-دى. ال ءوز يەسىن ءوز قولىمەن ولىمگە بايلاپ اكەلىپ تۇرعان مىنا پەندەلەرگە نە ىستەۋگە، قانداي جازا بۇيىرۋعا بولادى؟ شىڭىس حان تۇلكىگە تۇسەر قىرانداي شۇڭىرەيىپ، وڭ قولىن العا سوزا كوتەرىپ، سۇق ساۋساعىمەن كورسەتە:

– ءوز حانىنا جاقسىلىق قىلماعان ادام، وزگەنىڭ جانىن جارىلقاي ما؟ ونداي جان باسقاعا  قانداي جىرعاۋ اكەلمەك؟! مۇنداي پەندەلەرمەن قالاي نوكەرلەسۋگە بولادى؟! جويىڭدار!– دەپ بۇيىردى. سونان سوڭ شىڭعىس حان دالاعا، كوك مايسا ۇستىنە داستارقان جايدىرىپ، جامۋقا ەكەۋى اس-سۋ ءىشىپ، ۇزاق اڭگىمەلەسىپ وتىردى.

– اندا،– دەدى شىڭعىس حان،– كورىنبەسەڭ دە، كوڭىلدەن كەتپەيسىڭ. ونون مۇزىنىڭ ۇستىندە اسىر ساپ، اسىق ويناعانىمىز ەسىڭ دە مە؟

– ءاي، تەمۇجىن-اي، ەسىڭدە مە دەيسىڭ. سوندا عوي، سەن قورعاسىن قۇيعان قۇلجا ساقاڭدى ماعان بەرىپ، مەن قۇرالاي ساقامدى ساعان بەرىپ اندالاسقانىمىز.

– ءيا، جازعىتۇرىم ساداق تارتىپ ويناپ جۇرگەندە، اتقاندا ىڭىرانىپ، ءۇن شىعارىپ، الىسقا ۇشاتىن جەبەڭدى دە ماعان سىيلاپ ەدىڭ، نەتكەن تاماشا كۇندەر دەشى.

– ە، اندىم، بالالىقتىڭ بال داۋرەنى جىراقتا جۇرسەك تە جادىڭنان قالمايدى ەكەن. تۇندە تۇسىڭە كىرەدى، كۇندىز كوكەيىڭدە تۇرادى.

– بورتە قاتىنىمدى مەركىتتەر بۇلاپ اكەتىپ، تەلىمدەلىپ كەتكەن قاتىن-قالاشتى قۇتقارىپ بەرىڭدەر دەپ حان اكەي تۇعۇرۇلمەن نوكەرلەسىپ، جامۋقا انداما ءتىل جەتكىزگەنىمدە، اندام قاھارلى تۋىن كوتەرىپ، قارا بۇقانىڭ تەرىسىمەن قاپتاعان دابىلىن قاتتى-قاتتى سوعىپ، قارا تۇلپارىن ءمىنىپ، قارا تاماق نايزاسىن قارىنا ءىلىپ، قاۋىرسىن جەبەسىن قاپتاتىپ «اندامنىڭ توسەگى قۇر دەيدى، وزەگىم اۋىردى، بورتەنى قۇتقارايىن» دەپ ەكى تۇمەن شەرىكپەن جەتىپ كەلىپ ەدى-اۋ.

– تۋىمىز جەلبىرەپ بارىپ، جەلكىلدەپ قايتتى ەمەس پە؟!  – جامۋقا ءسال ويلانىپ، تابان استىنداعى كوك شوپكە قادالا قاراپ وتىردى دا ميىعىنان جىميىپ: – جاستىق ماحابباتتىڭ قۇشتارلىق قۋاتىنىڭ كۇشتىلىگىن ايتسايشى،– دەدى. – جامۋقا نە دەپ سويلەر ەكەن دەگەن كۇدىكپەن شىڭعىس حان وعان قاباعىنىڭ استىمەن قاراپ قالدى. جامۋقا جانە ءبىر مارتە مىرس ەتىپ الىپ، وعان نازار اۋدارماعان قالپى ءسوزىن جالعاي بەردى. – سەنىڭ كوزگە تۇرتسە كورگىسىز تاس قاراڭعى تۇندە ساتىرلاپ، لاۋلاپ جانعان وردالاردىڭ جالىن وتىن جاپىرىپ، «بورتەلەگەن» داۋىسىڭ قۇلاعىمنان كەتپەيدى. – شىڭعىس حان سوندا بارىپ كەۋدەسىن تىكتەپ، بۇكىل دەنەسىمەن شالقالاي قارقىلداپ كۇلدى. وڭ قولىنىڭ ساۋساقتارىن بارىنشا بادىرايتا جازىپ، وڭ جاعىندا وتىرعان جامۋقانىڭ يىعىنان باسىپ قويىپ ايتتى:

– قۇلاعىمنان كەتپەيدى دەيسىڭ بە؟ كى-كى-كى… كوڭىلىڭدى بوساتىپ، كوزىڭە جاس الدىراتىن، ەستەن كەتپەيتىن، ەش وشپەيتىن ەسكى كۇندەر كوپ بولدى عوي، جامۋقا اندا…اكەم ەسۋكەي توعىز جاسىمدا توعايلى وزەندى كەسىپ ءوتىپ، ۇلىم تەمۇجىنگە ناعاشى جۇرتىنان قىز ايتتىرامىن دەپ شىعىستى بەتكە العان جولدا قوڭىراتتىڭ تاي شەشەنىنىڭ ۇيىندە قوناق بولدى. سوندا تاي شەشەن اكەمنىڭ ورمان-توعايلى ونون وزەنىنەن اتتانىپ، ولحنوۋد ەلىنە بارا جاتقان جايىنىڭ ءمانىن ءتۇسىنىپ، وسى بورتەنى كورسەتەدى. «ۇناتساڭ بەرەيىن، قوڭىراتتىڭ قىزدارى ءارى سۇلۋ، ءارى اقىلدى بولادى» دەيدى. اكەم كورگەن جەردەن بورتەنى ۇناتقانى سونداي ءبىر سوزگە دە كەلمەي، تاي شەشەننىڭ بەلدەۋىنە جۇيرىك قۇلاسىن بايلاپ، قۇداندالاسىپ، «ەكى بالا ءبىر-بىرىنە باۋىر باسسىن» دەپ مەنى سوندا قالدىرىپ اتتانعان ەدى… كەيىن نە بولعانىن ءوزىڭ بىلەسىڭ… اكەم ەسۋكەي سول جولى تاتارلار قولىنان قازا تاپتى…  سودان توعىز جىل وتكەندە ارەڭ قولىم جەتكەن بورتەنى ەسكى كەگى قوزعان ءۇش مەركىت بۇلاپ اكەتتى. قاپەلىمدە تيگەن جاۋعا قارسىلاسىپ قايرات كورسەتە الماي قاپىدا بورتەدەن ايىرىلىپ قالدىم. سودان جىل اينالعاندا اندا جامۋقا مەن تۇعۇرۇل اكەيدىڭ ارقاسىندا ءۇش مەركىتكە ءتۇن ىشىندە قوراعا تۇسكەن قاسقىرداي ءتيىپ، ورداسىن وتقا وراپ، اتوي ساپ كىرگەندە ىزدەگەنىڭدى تاپپاساڭ، جالىندى جاپىرماق تۇگىلى جاسىن نايزاعايدى جالاڭداعان قىلىشپەن ەمەس جالاڭاش قولمەن قيىپ، قارا وگىزدىڭ تەرىسىمەن قاباتتاپ قاپتاعان قالقان ەمەس قارا كەۋدەڭدى توسەپ ەس-ءتۇسسىز جۇرگەندە داۋسىمنىڭ قالاي زور شىققانىنا قارادى دەيسىڭ بە؟ وكىرە زۋلاعان جەبەڭدى وشتەسكەن جاۋدىڭ وڭمەنىنەن وتكىزىپ، كەكتەنگەن جاۋدىڭ كوك جەلكەسىن قىلپىلداتىپ قايراعان كوك قىلىشپەن قيىپ، ورداسىن وتىن قىلىپ، تۋىرلىعىن تۋراپ توقىم ەتىپ، تۋىن قۇلاتىپ قوقىم ەتىپ، مال-جانىن بۇلاپ، مول ولجاعا باتىپ، تۋلا وزەنىندەي تاسىپ،  ماسايراپ قايتتىق قوي. قالاي مۇتاسىڭ؟!

– مۇتپايسىڭ، تەمۇجىن، مۇتپايسىڭ!

– قالاي مۇتايىن، سەن، ۋباس مەركىتتىڭ دايىر ۋسۋنىنان ولجالاپ العان التىن بەلبەۋگە قىزىقپاي بەلىمە بۋىندىرىپ، جەر باسپايتىن، جەلدەن جۇيرىك ءمۇيىزدى لاق بوزىن الدىما كولدەنەڭتارتىپ، ماعان مىنگىزدىڭ ەمەس پە. – جامۋقا شىڭعىس حاننىڭ ءسوزىن اياقتاتپاي جالعاي جونەلدى.

– ويپىرىم-اي، ولجاعا كەنەلىپ، وڭدى-سولدى سىلتەگەن كۇندەر ەدى عوي. سەن دە تارلىق جاسامادىڭ، تەمۇجىن اندا. – جامۋقانىڭ ءجۇزى جانىپ، جادىراي سويلەدى: –  سول مەركىتتىڭ توقتاعانىنىڭ بەلىنەن شەشكەن كىسەلى التىن بەلبەۋدى بەلىمە بايلاپ، ونىڭ سۋداي جورعا سۇرى قۇلاسىن سىيعا تارتتىڭ. اندالىعىمىز اي ماڭدايلانىپ، بەكي ءتۇستى.سوعان اسپانداعى اي، جەر بەتىندەگى ورمان-توعاي كۋا ەدى عوي.

شىڭعىس حان ەلجىرەپ كەتتى، جامۋقانى ارقا جاعىنان قاپسىرا قۇشاقتاپ وزىنە قاراي تارتىپ سويلەدى.

– سول ءتۇنى ەكەۋىمىز ءتۇنى بويى كەڭەسىپ، جۇلدىزدى اسپاندى جامىلىپ، ءبىر كورپەنىڭ استىندا تۇنەپ شىققانىمىزدى ايتسايشى.

– سول ءتۇنى اسپاندا جۇلدىزدار تىم كوپ ەدى،– دەدى جامۋقا ۇنىنە ءدىرىل پايدا بولىپ، باسىن يزەپ، اۋىر كۇرسىنىپ.

– جۇلدىزدار دەيسىڭ بە؟ – تەمۇجىن وعان تاعى دا قاباعىنىڭ استىمەن قارادى. جامۋقانىڭ جانارى اناۋ ۇشىقۇيرىعى كوكپەن كومىلىپ، كوز ۇشىندا جاتقان ۇلان عايىر دالادا ەدى. كوكەيىن سۋىتىپ، كەۋدەسىنە ءبىر سالقىن لەپ ەنگەندەي بولدى جامۋقانىڭ.

– جۇلدىزدار ازايمايدى، جامۋقا. ءبىر جۇلدىز سونسە، ەندى ءبىر جۇلدىز جارقىراپ كورىنەدى. ءتىپتى كەيبىرەۋى قاتار تۇرىپ تا جارقىراي بەرەدى. اسپان كەڭ، كوڭىل سىيسا، جەر دە تارلىق قىلمايدى. مىنە، ەكەۋىمىز قاتار وتىرمىز عوي. قالاساڭ وڭ قولىم بولاسىڭ. الىسىپ، تابىستىق. ەندى ارازداسپايىق. بۇرىنعىشا سىرعاقتاپ سىتىلىپ شىعا بەرمە. كوكىرەكتە كىربىڭ بولسا ۇمىتايىق. جىلىلىق بولسا سەرگىتەيىك. «اسپانعا كۇندىز كۇن، تۇندە اي يە. جەردە ەكى حان قالاي بولماق. شىعىستان ءبىر سويقان شىعىپ، وڭ حان – تۇعۇرۇلدى قورامساق-قارۋمەن قورقىتىپ، بەزدىرىپ ءولتىرىپتى. ەندى ءوزى حان بولماق دەيدى. سولارعا بارىپ ساۋىت-سايمانىن جيناتىپ اكەلەيىن» دەپ استام سويلەگەن تايان حاندى سوزىڭمەن شوشىتىپ، كەرەي حانىنىڭ قۇپياسىن جەتكىزگەنىڭ ارقاسىندا جەڭىسكە جەتتىم.

– ە، تەمۇجىن اندام-اي، ونىڭ ءبارى راس قوي. سەن كوتەرىلگەن تاققا مەننىڭ شىققىم كەلمەدى دەيسىڭ بە؟ كۇشىمىز دە تەڭ ەدى. سەنى كوك ءتاڭىرى جەبەدى. سەنىڭاقىلىڭ استى، الىستى بولجادىڭ. توڭىرەكتەگى ۇلىستى تۇگەل تىنىشتاندىرىپ، ءبىر تۋدىڭ استىنا بىرىكتىردىڭ. حاننىڭ ورنى ساعان ءجون. مەنىڭ ءازىر اسقا تىك قاسىق بولعانىم نەگە قاجەت. مەنىڭ ايلام وزىمە وپىق جەگىزدى. حان اندام مەنى جارىلقاپ، قاتەمدى كەشىرىپ، امىراقتىعىمىزدى ارتىرىپ نوكەرلەسەيىك دەيدى. نوكەرلەسەر شاقتا نوكەرلەسپەگەن مەن، ءبارى دايىن شاقتا قاي بەتىممەن نوكەرلەسەمىن. تۇندە تۇسىڭە كىرىپ، كۇندىز كوڭىلىڭنەن شىقپاي، جولىڭا شوگىر بولىپ شىعىپ، جاعاڭا بيت بولىپ جابىسىپ، بوگەت بولامىن. اندام، اقىر ءسوزىمدى ەكى ەتپەي، ونون وزەنىنىڭ جاعاسىنا اپارىپ، قىزىل قانىمدى شاشپاي جۇرەگىمدى تىنىشتاندىرسا. بۇرقان قالدۇن تاۋىنىڭ بوكتەرىنىڭ ءبىر بيىگىنە جەرلەسە دەيمىن. اندام سولاي ەتسە ءتانىم تۋعان جەردىڭ توپىراعىنا اينالىپ، جانىم ماڭگى كوك اسپاننان ۇرقىڭنىڭ ۇرقىنا دەيىن ايالاپ تۇرار اق باتامدى بەرەيىن،– دەگەندە شىڭعىس حان ۇزاق ويلانىپ، جامۋقاعا ارقاسىن بەرىپ تۇرىپ بىلاي دەدى:

– ادام بالاسىنىڭ ءىس-ارەكەتى ارام بولعانىمەن ونىڭ جانى ادال. ادامدى اقىل باسقارادى. ول قانداي اقىل؟ جان ­­- قىزمەتشى. ادال جاندى سەبەپ-سالدارسىز قالاي قيۋعا بولادى؟ قيانات قىلماعان جانعا زيان كەلتىرۋگە ىنتاڭ ءتۇسىپ، قولىڭ قالاي باتادى، بولمايدى. اندام جامۋقانىڭ الىسىپ، الىس جۇرسە دە ادال جانىما قاستاندىق جاساماق بولعان نيەتىن ەش ەستىمەپپىن. قالاۋىڭدى ورىنداۋ ءۇشىن دە ورىندى سىلتاۋ كەرەك… – شىڭعىسحان تاعى دا كىدىردى. سودان سوڭ: – ەرتەدە ءجوشى دارمالانىڭ جىلقىسىن توناعان تايشاردى جاقتاپ، قاقتىعىسىپ، ونوننىڭ جەرەنى قىساڭىنا دەيىن قۋىپ تىعىپ، جانىمدى مۇرىنىمنىڭ ۇشىنا كەلتىرىپ قاتتى قورقىتىپ ەدىڭ. ەندى ءوز قالاۋىڭ،  دەگەنىڭ بولسىن،– دەدى شىڭعىس حان.

***

ارعى قاڭعايدان اتتانعان كۇيمەلى قوسىن اسىقپاي ءجۇرىپ ونون وزەنىنىڭ بويىنا جەتتى. بۇرقان قالدۇن تاۋىنىڭ تەرىسكەي بوكتەرى. تاپ-تازا، تۇياق تيمەي تۋسىپ جاتقان جەر. تاڭنىڭ شەتى قۇلان يەكتەنىپ، جاڭا سوگىلىپ كەلەدى. جامۋقا اسپان تورىندە ەرەك

شە ايقىن جارقىراپ تۇرعان جۇلدىزعا قادالا قاراپ، سىلەيىپ تۇر. بەت الپەتىنەن، تۇرىسىنان ەشبىر قوبالجۋ نىشانى سەزىلمەيدى. شىڭعىس حان ەكى-ءۇش اتتاپ، جامۋحقانىڭ الدىنا شىقتى.وعان ارقاسىن بەرىپ، بۇرقان قالدۇن تاۋىنىڭ باسىنا ىلىنگەن كوگىلدىر ساۋلەگە كوز جانارى ءىلىندى. تاپ وسى مەزەتتە ارت جاعىنان، تاپ قارا قۇسى تۇسىنان سىقىرلاپ بارىپ شارت ەتكەن جان تۇرشىگەرلىك سۇيكىمسىز، سۋىق  دىبىستى ەستىگەندە جانارىنىڭ الدىن جاسىل نۇر كەسىپ وتكەندەي بولدى دا ىپ-ىستىق جاسى ىرشىپ شىقتى.تۇندەيتۇنەرىپ تۇرىپ، «كوك ءتاڭىرىم كەشىر!» دەدى.

2016 جىل

minber.kz