Ақш-Совет қатынастарындағы шыңжаң өлкесі

Көз қарас Саясат Суреттер сөйлейді Тарих Қазақ шежіресі

Ақш-Совет қатынастарындағы шыңжаң өлкесі

| Apr 29, 2020

Сүгіреттерге қысқаша түсініктеме:

Бірінші сүгіретте, Ақш-тың шыңжаң өлкесіндегі тұңғыш өкілетті бас елшісі Едмонд Клаб және Дихуа қаласындағы (Үрімжі) Ақш консулының алды түсірілген. Уақты, 1943- жылдың сәуір айы.

Екінші сүгірет, Ақш үкіметінің шыңжаң өлкесіндегі өкілетті елшісі Жон Халл Пакстон мырза(1946′дан соң елші болды).

Үшінші сүгірет, Шыңжаң өлкесінің саяси, әкімшілік орталығы Дихуа қаласында (Үрімжі) орналасқан Ақш консулдығы. Консул алдында тұрғандар Ж. Пакстон және зайыбы.

Төртінші сүгірет, 1946-жылдың қараша айында Дихуадағы Ақш консулы алдында түсірілген. Артқы қатар оңнан төртінші адам Жон Халл Пакстон. Пакстон Ақштың шыңжаң өлкесіндегі өкілетті елшісі болып тағайындалған кезі.

1941-42 жылдан кейін Шыңжаң өлкесінде кілт өзгерістер басталды. Өлкенің сыртқы саяси дипломатиядағы бағыты өзгеріп жатты. Совет-Шыңжаң қатынастары жол айрыққа келіп түйлісті. Совет өлкелік үкіметке жіберген барлық көмектерін кері алып кетіп жатты. Шыңжаң өлкелік үкімет Нань Киндегі гоминьдаң үкіметімен шыт жаңа саяси диалоктар бастады. Өлкеде тұтастай түбегейлі өзгерістер орын алды. 1942-жылдың желтоқсан айында өлкелік үкімет Ақш-тың шыңжаңда консул құру жұмыстарын бір ауыздан мақұлдап құжатқа қой қойды, артынша 1943- жылдың сәуір айында тұңғыш өкілетті елші міндетке тағайындалды, консул ресми түрде өз қызметін бастап кетті. Өлкеде Ақш консулының аяқ басуы “шыңжаң мәселесін” жаңа деңгейге көтерді.

Ақш елшілігі қазақтарды кемінде бес рет қабылдады

1946- жылы өлкеге өкілетті елші болып Пакстон келді. Пакстон 1946-47-48 жылдар арасында бірде ашық, бірде жасырын түрде Қазақтарды қабылдады. Ақш-Совет қатынастарындағы шыңжаң өлкесінің гео-стратегиялы орналасуы өте маңызды рөл ойнады. Сонымен қатар арт-артынан туындаған Қазақ ұлт-азаттық көтерілісі Ақштың өңірдегі қызығушылығын одан сайын арттырды.

Қазақтармен кездесуде қаралған мәселелер:

* Советтің өңірдегі саяси идеялогиялық ықпалын әлсірету, қызылдасудың алдын алу;

* Қазақ көтерілісін қарумен қамдау;

* Ақш- қа қазақ оқушыларын білім алуға жіберу;

* Қазақтардың өлкелік үкімет пен Нань Кин үкіметіндегі саяси орнын көтеру;

* Қазақтар тұрған жердегі маңызды кен қорындарын совет ықпалынан ада ету;

т.б

Әрине, Ақш-тың 1943-49 жылдар арасындағы қазақтармен болған саяси қатынастарын бір постпен түсіндіру өте қиын. Бұл тұс Ақш-Қазақ қатынасының ең биік кезеңге жеткен кезді еді. Көп құжат әлі ғылми айналымға түспеді, әлі саяси аналитика жасалып сарапталмады…

Eldes Orda

Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

kerey.kz

Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz
Зеленскийдің “жалғыз сенері әрі оң қолы”. Андрей Ермак кім?

kerey.kz

Рэй ФЕРЛОНГ Андрей Ермак (сол жақта) пен Украина президенті Владимир Зеленский (оң жақта). 2019 жыл. Андрей Ермак ұшақтан түсе сала өзінің бастығын құшақтады. 2019 жылы қыркүйекте президент Зеленскиймен жылы жүздесу жаңадан басталып келе жатқан саяси серіктестіктің басы еді. Бұл – Ермактың Ресей түрмесінде отырған 35 украиналықты Мәскеуден алып келген сәті. Ал 2020 жылы Ермак Зеленский әкімшілігінің басшысы болды. Бірақ Украинадағы жемқорлық шуынан кейін оның қызметіне жұрттың назары ауды. Себебі Ермак Украина энергетикалық инфрақұрылымына бөлінген қаржы жымқырылған коррупция схемасында негізгі рөлде болған деген ақпарат тараған. Бірақ тергеушілер бұл жайттың жай-жапсарын толық ашқан жоқ. Ермактың өзі Азаттықтың Украина қызметінің ресми сауалдарына жауап берген жоқ. Сонымен Зеленскийдің кеңсесін басқарып отырған Ермак кім? ТЕЛЕВИДЕНИЕДЕН
ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ МЕНШІГІНДЕ

kerey.kz

Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп. Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.
«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
Тоқаев Нью-Йоркте Зеленскиймен кездесті

kerey.kz

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Нью-Йоркте Украина президенті Владимир Зеленскиймен кездесті. 22 қыркүйек 2025 жыл. Тоқаев пен Зеленский. Сурет: Ақорда 21 қыркүйек күні Қазақстан президенті БҰҰ Бас ассамблеясына барған сапарында Нью-Йоркте Украина президенті Владимир Зеленскиймен кездесті. Ақорда баспасөз қызметінің хабарлауынша, президенттер екіжақты экономикалық және гуманитарлық ынтымақтастық мәселелерін талқылаған. Сондай-ақ, Зеленский “Украинадағы жағдайға байланысты көзқарасын” білдірген, ал Қазақстан басшысы “қақтығысты тоқтату мақсатында дипломатиялық жұмыстарды жалғастыру қажет” деген. Зеленский осы кездесу туралы мәлімдемесінде Украина, АҚШ, Еуропа және өзге елдердің соғысты тоқтату жөніндегі талпынысын талқылағанын айтты. Оның сөзінше, қос басшы сондай-ақ екіжақты сауда-экономикалық әріптестікті, қазақстандық компаниялардың Украинаны қалпына келтіру ісіне қатысуға деген қызығушылығын сөз еткен. 2022 жылғы ақпанда Украинаға басып кірген Ресей Қазақстанның ең