ЗУҚА БАТЫРДЫҢ КİШİ КЕЛİНİ БАЯН АПАМЫЗДЫҢ ЖОҚТАУЫ (ЖЫРЫ)

| Feb 16, 2016

Жыл: 1996. Зукаұлы Сауат Хажынын үйі. Стамбул. Жырды айтқан кісі Керей-Шақабай руынан Мәукеатаұлы Шамшерқан ақсақал, осы жыр туралы әңгімесінде былай айтқан: Бұл жырды Хажы Зуқа Батырдың Баян есімінде кіші келіні жоқтап айтқан кезде біз кішкентай балалармен ақын ағаларымыз үйдің төңірегінде тыңдап отырғамыз. Әнін де сөздерін де жаттап алғамыз.

Kuddüs Çolpan

Мейірбан ғазиз атам-ай,
Не болар зарлап ботаң-ай.
Мамыққа жатпас әтиім,
Жерге де қайтып жатады-ай.
Сол күні білсем әтиім,
Қалар ем алып батаңды–ай.
Өзгеден бұрын бір сәрі,
Әтиім маған батады-ай.
Әтиім өтті арманда,
Бір атыспай қалғанда.
Арманда емей немене,
Бесатар берен тұрғанда.
Тұрған үйде қырық мырыш,
Жарқыраған сары қылыш.
Қапыда басып қалың жау,
Бір түнде болды тып-тыныш.
Алдыңнан өтпес әтиім,
İшіме түсті күйініш.
Әтиім сапар шеккен соң,
Қорадан кетті жиылыс.
Әтиім өтіп дүниеден,
Түсті-ау басқа бір киын іс.
Бір дүңген мен дос болдың,
Осыған неге бос болдың,
Біле тұрып атиім,
Белқұдыққа шет қондың,
Не көрсем өзім көрем деп,
Жұртыңның қамын жеп қондың.
Бесінде Дүңген келіпті-ай,
Қолынан бір шай беріпті-ай.
Қолынан шайды алғанда,
Қып-қызыл қанды көріпті-ай.
Қасында келген Қытайға,
Әтиім бір ат беріпті.
Дүңгеннің алдап жүргенін,
Жақия шошқа біліпті.
Екеуі аман барғанын,
Мадарың Ырым (İбрайім) көріпті.
Ұрдалып шыққан Мадарың
Сол күні түнде келіпті.
Қапыда басып қалың жау,
Әтиім шейіт болыпты.
Әтиім шейіт болған жер,
Талдысай басы қорық-ты.
Әуелде жазу осылай,
Бұзуға келмес бұйрықты.
Әтиім сапар шеккен соң,
Жоғалтты Керей ұлықты.
Бесатар мылтық мойнында,
Сарыала қамшы қолында,
Қажы атам шейіт болды-ғой,
Белқұдықтың жолында.
Дауыйың сөзге жетті ғой,
Керейден тыныш кетті ғой.
Қытайдан түсіп қарауыл ,
Ортаңнаң орын кетті ғой.
Кеткені осы емес пе,
Баянбай, Дөнен, Байқадам,
Осыларды алам депті ғой.
Қытайдан түсіп қарауыл,
Ортаңнан орын тапты ғой.
Бұрыңғыдай күнің жоқ,
Үйің тігіп қойыңды сой,
Қой десең зарлап қойдым ғой.

kerey.kz

Tags ЗУҚА БАТЫРДЫҢ КİШİ КЕЛİНİ БАЯН АПАМЫЗДЫҢ ЖОҚТАУЫ (ЖЫРЫ)

«Алғашқы кітап» деректі бейнефильмі

kerey.kz

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Мәдениет комитетіне қарасты Ұлттық киноны қолдау мемлекеттік орталығының тапсырысымен «JBF company» компаниясы Семей қаласында, Шыңғыстау өңірінде, Алматы облысының Жамбыл ауданында «Алғашқы кітап» атты деректі бейнефильм түсіруде. Деректі фильм Абайдың 1909 жылы Санкт Петербургтегі Илья Бораганский баспасында басылған алғашқы шығармалар жинағының жарық көруіне арналады. Ұлы Абай мұрасының қағаз бетіне таңбалану тарихын баяндайды. Қазіргі адамдар бұрынғы уақыттың, Абай заманының нақты, деректі бейнесін, сол кездегі адамдардың әлпетін, киім үлгісін көз алдарына елестетуі қиын. Көпшіліктің ол уақыт туралы түсінігі театр мен кинофильмдердегі бутафорлық киімдер мен заттар арқылы қалыптасқан. Алайда Абай уақытындағы қазақ тіршілігі, қазақтардың бет-әлпеті, киім киісі, үй – жайы, бұйымдары таңбаланған мыңдаған фотосуреттер сақталған. Бұлар Ресей, Түркия, Ұлыбритания
ЖАЛБЫРҰЛЫ ҚОЙБАС ЖАЙЫНДАҒЫ КҮМӘНДІ КӨҢІРСІК ӘҢГІМЕЛЕР

kerey.kz

1. АМАНДЫҚ КӨМЕКОВТІҢ АЙТЫП ЖҮРГЕНІ – АЙҒАҚСЫЗ БОС СӨЗДЕР Қазақстанның батыс аймағында ғұмыр кешкен өнерпаздың бірі – Жалбырұлы Қожантай жайлы соңғы кезде қисыны келіспейтін неше түрлі әңгімелер өріп жүр. Мұның басында тұрғандардың бірі – Амандық Көмеков. Бұрында да оның, басқа да кісілердің елді адастыратын негізсіз сөздеріне байланысты нақты дәлелдер келтіріп, «Құлан құдыққа құласа, құрбақа құлағында ойнайды» деген атаумен түзген сын мақаламызды республикалық «Түркістан» газеті (28.09. 2023 жыл) арқылы жұрт назарға ұсынғанбыз-ды. Әлеуметтік желіде Азамат Битан есімді блогердің жуырда жариялаған видео-түсірілімінде А. Көмеков өзінің сол баяғы «әләуләйіне» қайта басыпты. Сөзін ықшамдап берейік, былай дейді ол: «1934 әлде 1936 жылы (?) Мәскеуде өткізілетін
ЖАРАЙСЫҢДАР, ӘЗЕРБАЙЖАН

kerey.kz

Олар ҚР Ұлттық қорғаныс университетінде орыс тілінде оқудан бас тартқан. Неге солай ? Өйткені олар қазақ тілін таңдаған! Қазір университетте қазақ тілі курстары ашылып жатыр. Айтқандай, Әзербайжандарға тілімізді қолдағаны үшін құрмет пен құрмет. Олар нағыз бауырлас халық екенін көрсетті. Бірақ қазір біздің қорғаныс министрлігіне сұрақтар туындайды. Бұған дейін барлық шетелдіктерді орысша үйретіп пе еді? Біреу не сұрайды? Әйтеуір, білім – қазақ тілін насихаттаудың ең жақсы тәсілі. Ал неге орыс тілінде оқытады? Ал кім үшін? Ең қызығы, осының бәрін тек Әзербайжандардың арқасында ғана білетін боламыз. Ал неге бұрын қазақша оқытпаған, ең болмаса кейбір елдерде. Неге сол қытай тілін орысша үйретеді? Руслан Тусупбеков
ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

kerey.kz

Ел аузында қазақ оқымыстылары айтты деген сөздер аз емес. Белгілі ғалым, этнограф А. Сейдімбек құрастырған тарихи тұлға, асқан оқымысты Шоқан бабамыздың тапқыр сөздерін назарларыңызға ұсынамыз. * * * Омбыға оқуға жүрер алдында бала Шоқан әкесінің ел іші мәселесін шешудегі кейбір өктем, ожар қылықтарына көңілі толмай, «оқуға бармаймын» деп қиғылық салса керек. Тіптен көнбей бара жатқан баласын қатал Шыңғыс жәрдемші жігіттеріне байлатып алмаққа ыңғайланып: «Шықпаса көтеріп әкеліңдер, арбаға таңып аламыз!» − дейді. Сонда дәрмені таусылған Шоқан әкесіне: «Байлатпа! Абылай тұқымынан байланғандар мен айдалғандар жетерлік болған!» − деп тіл қатады. Бала да болса ақиқат сөзді айтып тұрған баласынан тосылған әке дереу Шоқанды босаттырып жібереді. * * * Петербургте Сыртқы Істер министрлігінің бір
Тіл жөнінде талай жазылды ғой…

kerey.kz

Бірақ бұрыннан айтылатын екі принцип сол баяғы өзгермейді. Себебі оны уақыт және өзге елдердің тәжірибесі дәлелдеді: 1. Заң, жарлық, ереже, шешімдермен тілге сұраныс туғызу. Онсыз тіл ешкімге керек емес. Тіл ақша табуға, білім алуға, өзгемен байланысқа түсуге қажет болғанда ғана сұранысқа ие болады, сонда ғана адамдар мәжбүрлі түрде үйренеді. Шетелде оқығың келе ме, IELTS, TOEFL тапсыр. Ол үшін ағылшын оқы. Халықаралық компанияда істеп, көп жалақы алғың келе ме, алдыңғы сөйлемде жазылған шарттарды орында. Сұраныс туғызу механизмі осылай жұмыс істейді. 2. Тіл иесі саналатын ұлт өкілдерінің принципшілдік танытуы. Яғни, тілің кең тарасын десең, оны кең қолдан. Үйде, түзде, басқа жақта. Англияда түріктің кафесіне кірсең, өзара түрікше сөйлесетін. Астанада үй жөндейміз деп