|  |  |  |  |  | 

Зуқа батыр 150 жыл Сұхбаттар Тарих Қазақ хандығына 550 жыл Қазақ шежіресі

«Гималайдағы көште сегіз ай кебежеде отырдық»

Мюнхенде тұратын этникалық қазақ Талғат Қосжігіттің жұбайы Саадат Қосжігітпен түскен суреті. Алматы, 5 қазан 2016 жыл.

Мюнхенде тұратын этникалық қазақ Талғат Қосжігіттің жұбайы Саадат Қосжігітпен түскен суреті. Алматы, 5 қазан 2016 жыл.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қытайдан Еуропаға көшіп барған қазақ диаспорасының өкілі Талғат Қосжігіт Азаттыққа берген сұхбатында жолдағы көш қиындығы жайында айтып берді.

Талғат Қосжігіт 1942 жылы Қытайдың Шыңхай аймағында дүниеге келген. Әкесі Сұлтаншәріп Зуқаұлы – 1950 жылы Үндістан арқылы Түркияға қоныс аударған қазақ көшін бастап барушылардың бірі. Алтайдан ауа көшкен кездегі көз алдында қалған көріністер жайлы ол Азттыққа берген сұхбатында әңгімелеп берді.

Азаттық: - Сіздің балалық шағыңыз бірыңғай «көштен» тұрады екен. Әңгімені көштің басынан бастасақ?

Талғат Қосжігіт: - Әкелеріміздің ата-қонысы Алтайдың Баркөл аймағы еді. 1938 жылы Шың Сы Сайдың зорлығы мен зомбылығынан қашып Шыңхайға қоныс аударды. Сол жақта мен 1942 жылы дүниеге келдім. 1947 жылы әкелеріміз Баркөлге қайта көшіп келді. 1949 жылдың күзінде коммунистер билік басына келді. Сосын менің әкем өзінің барлық туған-туыстарын бастап Тибетті көктей өтіп, Гималай таулары арқылы 1951 жылдың күзінде Үндістанның Кашмир уәлаятына жеттік. Сол жерде бізбен барған қазақтардың алды – екі жыл, арты үш жыл тұрды. Біз өзіміз 1954 жылдың көктемінде Түркияға қоныс аудардық.

Азаттық: - Бала Талғаттың көз алдында осы көштен қандай суреттер қалды?

Гималай таулары. (Көрнекі сурет)

Гималай таулары. (Көрнекі сурет)

Талғат Қосжігіт: - Гималай тауларын басып өткен кезде күн өте суық болды. Қарлы боран, көк мұз, әртүрлі жағдайда көз жұмған адамдар. Көк мұздың үстінде жер қаза алмай, ересектер қайтқан адамдардың мүрдесін шала-шарпы жасырып кетуге мәжбүр болды. Бізді кебежеге отырғызып, түйенің қомына артып қоятын. Сегіз ай бойы сол кебежеде отырдық. Үстімізден қалың көрпелермен жауып тастайтын. Таңертеңнен кешке дейін тоқтамай жүрген жүріске шыдай алмайсың. Әлі есімде, өңшең бала атаулы «қашан тоқтаймыз, қашан қонамыз?» деп шулап жылай беретін едік.

Азаттық: - Жат ел, жат жердегі тағдырларыңыз қалай жалғасты?

Үндістанға алғаш барғанымызда жергілікті үкімет бізді жақсы қабылдады… Содан кейін Түркияға қоныс аудардық. Түркия мемлекеті бізге жер берді, үй берді. Оқып, өсіп, қызмет істеп қалыптастық.

Талғат Қосжігіт: - Үндістанға алғаш барғанымызда жергілікті үкімет бізді жақсы қабылдады. Сол жерде АҚШ-тың көмегімен құрылған ағылшынша білім беретін мектеп бар екен. Соған менімен бірге төрт-бес баланы қабылдады. Сонда бір жылдан астам уақыт оқыдым. Содан кейін Түркияға қоныс аудардық. Түркия мемлекеті бізге жер берді, үй берді. Оқып, өсіп, қызмет істеп қалыптастық.

Азаттық: - Сіз биыл 150 жылдығы тойланып жатқан Зуқа батырдың немересі боласыз. Осынша бейнетпен Еуропаға жетіпсіздер. Аяқтан тұрып кету қалай болды және отбасыңыз жайлы айта кетсеңіз.

Талғат Қосжігіт: - Түркияға аман жеткен қазақ жастары сонда үйленіп, тұрмысын оңдап, бас құрап жатты. Әйелімнің аты – Саадат Қосжігіт. Оның үлкен атасы әйгілі Зайып тәйжі деген кісі 1936 жылы Елісханмен бірге елді бастап Алтайдан Гансу аймағына көшіп барған. 1940 жылы Гансудан түп қопарыла көшіп, 1941 жылы Үндістанға жеткен. Қайын атам Ғұсман қажы -Үндістаннан Пәкістанға қоныс аударған қазақ ауылдарының көшбасшысы болған адам. 1953 жылы Пәкістаннан Түркияға жетіп, сол жерде тұрақтады. Қазір жұбайыммен екеуміз екі ұл, екі қыз тәрбиелеп отырмыз. Екі қызым Түркияда, ал ұлдарым өзіммен бірге Германияда, Мюнхен қаласында тұрады.

Азаттық: - Мюнхенге қалай барып қалдыңыз?

Мюнхен.

Мюнхен.

Талғат Қосжігіт: - 1967 жылдан 1995 жылға дейін Азаттық радиосының қазақ бөлімінде қызмет істедім. Түркияда жүріп сол кезде Мюнхенде орналасқан Азаттық радиосына жұмысқа бардым.

Азаттық: - Иә, сіз Совет уақытында эфирге «Талғат Көкбұлақ» деген есіммен шығып тұрған едіңіз ғой?

Талғат Қосжігіт: - Қай газет екені қазір есімде жоқ, «Азаттық радиосының қазақ бөліміне тілші қабылдаймыз» деген хабарландыруды оқыдым. Бағымды сынап көрейін деп бірнеше мақала жазып, салып жіберген едім. Көп ұзамай шақыру келді. Сосын бірден Мюнхенге қоныс аудардым. Содан Азаттық радиосы Прагаға қоныс аударғанға дейін қызмет еттік. Азаттықта қызмет еткен жылдар мен үшін әсте естен кеткен емес. Естеліктерімді кітап етіп жазу ойымда бар. Әсіресе, 1986 жылы Желтоқсан оқиғасы, онан кейінгі Қазақстанның тәуелсіздік алған кезіндегі Азаттықтың хабарлары өзіміз үшін де, тыңдарман үшін де әсерлі болған шығар деп ойлаймын.

Азаттық: - Сұхбатыңызға рахмет!

Related Articles

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

  • ОА қорғанысқа қаржыны не себепті арттырды? Каспийден Украинаға зымыран ұшырған Ресей суды ластап жатыр ма?

    Елнұр ӘЛІМОВА Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан және Әзербайжан әскері бірігіп өткізген «Бірлестік-2024» жаттығуы. Маңғыстау облысы, шілде 2024 жыл. Қазақстан қорғаныс министрлігі таратқан сурет.  Орталық Азия елдері қорғаныс шығынын арттырды, мұның астарында не жатыр? «Қазақстан ауыл шаруашылығы өнімдерін екі есе көп өндіруді жоспарлап отыр, алайда үкімет бұл салада жұмыс күшінің азайғанын есепке алмаған». «Каспий теңізінен Украинаға зымыран ұшырып жатқан Ресей теңіздің экологиялық ахуалын ушықтырып жатыр». Батыс басылымдары бұл аптада осы тақырыптарға кеңірек тоқталды. ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ҚОРҒАНЫС ШЫҒЫНЫН АРТТЫРДЫ. МҰНЫҢ АСТАРЫНДА НЕ ЖАТЫР? АҚШ-тағы «Америка дауысы» сайты Украинадағы соғыс тәрізді аймақтағы қақтығыстар күшейген тұста Орталық Азия елдері қорғаныс саласына жұмсайтын ақшаны арттырғанына назар аударды. Бірақ сарапшылар мұндай шығын тұрақтылыққа септесетініне күмән келтірді. Стокгольмдегі бейбітшілікті

  • Герб ауыстыру мәселесі немесе «терістеу синдромы» қалай пайда болды?!

    Еліміздің гербін ауыстыру туралы Президенттің ұсынысы (о баста ұсыныс суретші-дизайнер мамандардан шыққан сияқты) тұтас қоғамда болмағанмен, әлеуметтік желілерде әжептәуір қарсылық тудырды. Бірақ, байыптап қарасақ, бұл қарсылықтың қазіргі гербтің қазақ үшін ерекше қастерлі немесе эстетикалық тұрғыдан мінсіз болуына еш қатысы жоқтығын аңғарасыз. Соңғы уақыттары, ауыр індетпен қатар келген қаңтар трагедиясынан бастап, халық айтарлықтай күйзеліске ұшырады. Қазақстанның еркінен тыс, соғысқа, басқа да себептерге байланысты болып жатқан экономикалық қиындық салдарынан халықтың әл-ауқаты төмендеді. Осының бәрі қазір қоғамда байқалып қалған «терістеу синдромына» түрткі болды. «Терістеу синдромы» – дұрысты да бұрысқа шығаратын, қандай бастамаға болсын қарсы реакция шақыратын құбылыс. Әлеуметтік психологияны зерттеушілердің пайымдауынша, осы құбылысты барынша күшейтіп тұрған фактор – әлеуметтік желілер. Яғни, алдағы уақытта

  • Христиан миссионерлерінің құмдағы іздері

    Орыны: Қашқар қ-сы; Жылы: 1933 ж; Аты-жөні: Қабыл Ахонд; Діні: христиан; Түсініктеме: Бұл жігіттің кейінгі есімі Қабыл Ахонд, христиан дінін қабылдаған алғашқы ұйғыр. Кейін діни сеніміне байланысты өлтірілген. Сурет еуропадағы миссионерлік музей архивінде сақтаулы. Аталған музейде жүздеген христиан ұйғыр өкілдерінің суреті сақталған. 1930 жылдары христиан ұйғырларына тұрғылықты мұсылмандар мен әкімшілік билік тарапынан қысым көрсетіле бастаған соң бір бөлімі миссионерлерге ілесіп еуропа елдеріне “һижраға” кетті. Алқисса Христиан әлемінің Қашқарияға баса мән беруі әсіресе Яқұп Бек мемлекеті кезеңінде жаңа мүмкіндіктерді қолға келтірді. 1860-70 жж. Қашқарияның Цин империясына байланысты көңіл күйін жақсы пайдаланған Христиан әлемі Үндістан мен Тибет арқылы Қашқарияға мәдени ықпалын жүргізе бастады. Олардың мақсаты бұл аймақты Ресей империясынан бұрын өз ықпалына

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: