Zuqa batır 150 jıl Swhbattar Tarih Qazaq handığına 550 jıl Qazaq şejiresi
«Gimalaydağı köşte segiz ay kebejede otırdıq»
Ekinşi düniejüzilik soğıstan keyin Qıtaydan Europağa köşip barğan qazaq diasporasınıñ ökili Talğat Qosjigit Azattıqqa bergen swhbatında joldağı köş qiındığı jayında aytıp berdi.
Talğat Qosjigit 1942 jılı Qıtaydıñ Şıñhay aymağında düniege kelgen. Äkesi Swltanşärip Zuqawlı – 1950 jılı Ündistan arqılı Türkiyağa qonıs audarğan qazaq köşin bastap baruşılardıñ biri. Altaydan aua köşken kezdegi köz aldında qalğan körinister jaylı ol Azttıqqa bergen swhbatında äñgimelep berdi.
Azattıq: - Sizdiñ balalıq şağıñız birıñğay «köşten» twradı eken. Äñgimeni köştiñ basınan bastasaq?
Talğat Qosjigit: - Äkelerimizdiñ ata-qonısı Altaydıñ Barköl aymağı edi. 1938 jılı Şıñ Sı Saydıñ zorlığı men zombılığınan qaşıp Şıñhayğa qonıs audardı. Sol jaqta men 1942 jılı düniege keldim. 1947 jılı äkelerimiz Barkölge qayta köşip keldi. 1949 jıldıñ küzinde kommunister bilik basına keldi. Sosın meniñ äkem öziniñ barlıq tuğan-tuıstarın bastap Tibetti köktey ötip, Gimalay tauları arqılı 1951 jıldıñ küzinde Ündistannıñ Kaşmir uälayatına jettik. Sol jerde bizben barğan qazaqtardıñ aldı – eki jıl, artı üş jıl twrdı. Biz özimiz 1954 jıldıñ kökteminde Türkiyağa qonıs audardıq.
Azattıq: - Bala Talğattıñ köz aldında osı köşten qanday suretter qaldı?
Talğat Qosjigit: - Gimalay tauların basıp ötken kezde kün öte suıq boldı. Qarlı boran, kök mwz, ärtürli jağdayda köz jwmğan adamdar. Kök mwzdıñ üstinde jer qaza almay, eresekter qaytqan adamdardıñ mürdesin şala-şarpı jasırıp ketuge mäjbür boldı. Bizdi kebejege otırğızıp, tüyeniñ qomına artıp qoyatın. Segiz ay boyı sol kebejede otırdıq. Üstimizden qalıñ körpelermen jauıp tastaytın. Tañerteñnen keşke deyin toqtamay jürgen jüriske şıday almaysıñ. Äli esimde, öñşeñ bala ataulı «qaşan toqtaymız, qaşan qonamız?» dep şulap jılay beretin edik.
Azattıq: - Jat el, jat jerdegi tağdırlarıñız qalay jalğastı?
Ündistanğa alğaş barğanımızda jergilikti ükimet bizdi jaqsı qabıldadı… Sodan keyin Türkiyağa qonıs audardıq. Türkiya memleketi bizge jer berdi, üy berdi. Oqıp, ösip, qızmet istep qalıptastıq.
Talğat Qosjigit: - Ündistanğa alğaş barğanımızda jergilikti ükimet bizdi jaqsı qabıldadı. Sol jerde AQŞ-tıñ kömegimen qwrılğan ağılşınşa bilim beretin mektep bar eken. Soğan menimen birge tört-bes balanı qabıldadı. Sonda bir jıldan astam uaqıt oqıdım. Sodan keyin Türkiyağa qonıs audardıq. Türkiya memleketi bizge jer berdi, üy berdi. Oqıp, ösip, qızmet istep qalıptastıq.
Azattıq: - Siz biıl 150 jıldığı toylanıp jatqan Zuqa batırdıñ nemeresi bolasız. Osınşa beynetpen Europağa jetipsizder. Ayaqtan twrıp ketu qalay boldı jäne otbasıñız jaylı ayta ketseñiz.
Talğat Qosjigit: - Türkiyağa aman jetken qazaq jastarı sonda üylenip, twrmısın oñdap, bas qwrap jattı. Äyelimniñ atı – Saadat Qosjigit. Onıñ ülken atası äygili Zayıp täyji degen kisi 1936 jılı Elishanmen birge eldi bastap Altaydan Gansu aymağına köşip barğan. 1940 jılı Gansudan tüp qoparıla köşip, 1941 jılı Ündistanğa jetken. Qayın atam Ğwsman qajı -Ündistannan Päkistanğa qonıs audarğan qazaq auıldarınıñ köşbasşısı bolğan adam. 1953 jılı Päkistannan Türkiyağa jetip, sol jerde twraqtadı. Qazir jwbayımmen ekeumiz eki wl, eki qız tärbielep otırmız. Eki qızım Türkiyada, al wldarım özimmen birge Germaniyada, Myunhen qalasında twradı.
Azattıq: - Myunhenge qalay barıp qaldıñız?
Talğat Qosjigit: - 1967 jıldan 1995 jılğa deyin Azattıq radiosınıñ qazaq böliminde qızmet istedim. Türkiyada jürip sol kezde Myunhende ornalasqan Azattıq radiosına jwmısqa bardım.
Azattıq: - Iä, siz Sovet uaqıtında efirge «Talğat Kökbwlaq» degen esimmen şığıp twrğan ediñiz ğoy?
Talğat Qosjigit: - Qay gazet ekeni qazir esimde joq, «Azattıq radiosınıñ qazaq bölimine tilşi qabıldaymız» degen habarlandırudı oqıdım. Bağımdı sınap köreyin dep birneşe maqala jazıp, salıp jibergen edim. Köp wzamay şaqıru keldi. Sosın birden Myunhenge qonıs audardım. Sodan Azattıq radiosı Pragağa qonıs audarğanğa deyin qızmet ettik. Azattıqta qızmet etken jıldar men üşin äste esten ketken emes. Estelikterimdi kitap etip jazu oyımda bar. Äsirese, 1986 jılı Jeltoqsan oqiğası, onan keyingi Qazaqstannıñ täuelsizdik alğan kezindegi Azattıqtıñ habarları özimiz üşin de, tıñdarman üşin de äserli bolğan şığar dep oylaymın.
Azattıq: - Swhbatıñızğa rahmet!
Pikir qaldıru