Сарсүмбе, Қаракөпір | Kerey.kz/Керей.кз

Tarih Twlğalar Ädebi älem

Sarsümbe, Qaraköpir

kerey.kz

| Feb 4, 2017

Ğalım Jaylıbay

aqın, Qazaqstan Jazuşılar odağı basqarması törağasınıñ birinşi orınbasarı,

Halıqaralıq «Alaş» ädebi sıylığınıñ laureatı.

Sarsümbe, Qaraköpir Osı köpirdiñ oñ bosağasına jauızdar

Zuqa batırdıñ basın birneşe kün ilip qoyğan desedi.

Qara kopir(Altayqalasi)

Bozdaydı botası ölgen ğasır – ingen,

Sen meniñ alşı tüsken asığım ba eñ!

Swltanım wltan bolğan sonau jılı,

Zuqanıñ bwl köpirge basın ilgen.

Bas mwnda…

qayda qalğan jansız dene?!

aynalsa opat dey ber nar süldege.

Qartaydım qara köpir sağan jetip

Altaydıñ alqasınday Sarsümbede.

Sarısümbe,

Sen ne deysiñ, Qıran özen?

Saualğa jauap tappay jıladı özen.

Jasında jazmışımnıñ tamşısı bar

– basıñda twrsa qanday mına kezeñ.

Sarğayğan sağım künge sanam ökil,

Qayısıp qayğı oylamas qala nöpir.

Ğalamnıñ ğazauatın senen kördim,

Babamnıñ bası ilingen, Qaraköpir!

Jartası,

jağalauı jasıl orman,

Är tası ör Altaydıñ asıl arman.

Aqınnıñ osı ölkede şerli jırı–

Batırdıñ bwl mañayda bası qalğan.

Jalğanğa künde eleñder şerli köşim,

alğanda dürbeleñder eldiñ esin.

Sor,

qayğı batırıñnıñ basın alsa–

Ol jaylı Qaraköpir,

Sen bilesiñ…

Qolımda qara kitäp,

qapqara kün,

Uaqıttıñ şerşemenin aqtaramın.

Qırannıñ üstindegi – Qaraköpir

Arasın bölip jatqan aqqaranıñ.

Ayt endi,

mağan bügin,

qozğa,

sırdı!

Bilemin Ruhım ölmey tozbasımdı.

Zuqanıñ bası ilingen,

Qaraköpir

– Men senen izdep keldim

öz basımdı…

Ör Altaydıñ bwlttarı Jarıq barda

janıñda laulasa ümit,

Has batırday attanğan jauğa asığıp.

Anam tütken tübittey ülpildeydi,

Ör Altaydıñ bwlttarı tauğa asılıp.

Sırbaz keypi wqtırıp sırtqa derek,

Jaratılğan pendedey jwrttan erek.

aspandağı aqqudıñ wlpasınday,

Ör Altayda bauırım,

bwlt ta bölek.

Änge basıp twrğanday bala ğaşıq,

köktiñ bügin qalqatay,

janarı aşıq:

«…Auılıñ köşip baradı taudan asıp,

Taudan asqan bwlttarmen aralasıp…».

Bwl ölkeniñ minezi tauday bwla,

aspanında aq nwrlar aunaydı ma?

dürkiretip,

qanatın silkip ötip

– Bügin jañbır jaua ma, jaumaydı ma?…

taudan sağım joğalar jıraqqa asıp,

tirlik keşsek qaytedi mwrattasıp.

…Ör Altaydıñ jwrtına jwrtım ğaşıq,

Ör Altaydıñ bwltına bwlaq ğaşıq.

Eldi körip tikteyin eñsemdi endi,

Köz suarıp keteyin ölsem de endi…

Ör Altaydıñ bwlttarıay,

öre köşken,

Endi qaşan köremin men senderdi!..

Zer izdeseñ bolarsıñ zerdeñe abay,

Men kelgeli soñımnan ergen Aray.

…Bura bwlttı bwydalap tañ bozında,

tartıp ketkim kelip twr Elge qaray.

Qazaq ädebieti

Tags Zuqa batır Sarsümbe Qaraköpir Ör Altay

Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı»

kerey.kz

Bwl Dağandel, Baqanas ölkesinen şıqqan bi Üysinbay Janwzaqwlı haqında qwrastırılıp jazılğan kitap. Tıñ tolıqtırılğan eñbekte bolıs Äldeke Küsenwlı, Dağandeli bolısınıñ basşıları men bilerimen qatar Äbdirahman Älimhanwlı Jünisov sındı aytulı twlğalar jaylı äñgime qozğalğan. Olardıñ el aldındağı eñbekteri, bilik, kesim – şeşimderi, halıq auzında qalğan qanattı sözderi men ömir joldarı, ata – tek şejiresi qamtılğan. Sonımen qatar mwrağat derekterindegi mälimetter keltirilgen. Kitapqa esimi engen erlerdiñ zamanı, üzeñgiles serikteri turalı jazılğan key maqalalar, jır –dastandar, üzindiler engen. Kitap qalıñ oqırman qauımğa arnalğan. Twrsın Jwmanbay «Üysinbay kitabı», - Jebe baspası, Şımkent qalası.134 bet tolıq nwsqasın tömendegi silteme arqılı oqi alasız. Üysinbay kitap kerey.kz
Zelenskiydiñ “jalğız seneri äri oñ qolı”. Andrey Ermak kim?

kerey.kz

Rey FERLONG Andrey Ermak (sol jaqta) pen Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy (oñ jaqta). 2019 jıl. Andrey Ermak wşaqtan tüse sala öziniñ bastığın qwşaqtadı. 2019 jılı qırküyekte prezident Zelenskiymen jılı jüzdesu jañadan bastalıp kele jatqan sayasi seriktestiktiñ bası edi. Bwl – Ermaktıñ Resey türmesinde otırğan 35 ukrainalıqtı Mäskeuden alıp kelgen säti. Al 2020 jılı Ermak Zelenskiy äkimşiliginiñ basşısı boldı. Biraq Ukrainadağı jemqorlıq şuınan keyin onıñ qızmetine jwrttıñ nazarı audı. Sebebi Ermak Ukraina energetikalıq infraqwrılımına bölingen qarjı jımqırılğan korrupciya shemasında negizgi rölde bolğan degen aqparat tarağan. Biraq tergeuşiler bwl jayttıñ jay-japsarın tolıq aşqan joq. Ermaktıñ özi Azattıqtıñ Ukraina qızmetiniñ resmi saualdarına jauap bergen joq. Sonımen Zelenskiydiñ keñsesin basqarıp otırğan Ermak kim? TELEVIDENIEDEN
TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ MENŞİGİNDE

kerey.kz

Şığıstanuşı-tarihşı Ömir Twyaqbaydıñ bwrında da «Qazaqqa qanday tarih kerek? Täuelsizdik kezeñinde jasalğan tarihi mistifikaciyalar hronikası» dep atalatın maqalasın (22.05. 2025. Zhasalash.kz) oqıp em. Riza bolğam. Jaqında Ö. Twyaqbaydıñ «Qazaqstanda tarihi bwrmalaular men mifterge tosqauıl qoyudıñ joldarı» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) attı tağı bir maqalasımen jäne tanıstıq. Öte özekti mäseleni köteripti. Tarihta orın alıp jürgen jağımsız jayttar turasında oy tolğaptı. Jurnalisterdi, blogerlerdi ayıptaptı. Tarihtan arnayı käsibi dayındığı joq, bärin büldirip boldı dep. Keleñsizdikti toqtatudıñ naqtı joldarın wsınıptı. Bwğan da köñilimiz bek toldı. Äytse de tarihtı bwrmalauğa, öz ötirikterin nasihattauğa tek jurnalister men blogerler ğana emes, «arnayı käsibi dayındığı bar» «tarihşılardıñ» da «zor üles» qosıp jatqanın bayandap, aytılğan pikirdi odan äri örbitip, jalğastırayıq.
«Alğaşqı kitap» derekti beynefil'mi

kerey.kz

Qazaqstan Respublikası Mädeniet jäne aqparat ministrliginiñ Mädeniet komitetine qarastı Wlttıq kinonı qoldau memlekettik ortalığınıñ tapsırısımen «JBF company» kompaniyası Semey qalasında, Şıñğıstau öñirinde, Almatı oblısınıñ Jambıl audanında «Alğaşqı kitap» attı derekti beynefil'm tüsirude. Derekti fil'm Abaydıñ 1909 jılı Sankt Peterburgtegi Il'ya Boraganskiy baspasında basılğan alğaşqı şığarmalar jinağınıñ jarıq köruine arnaladı. Wlı Abay mwrasınıñ qağaz betine tañbalanu tarihın bayandaydı. Qazirgi adamdar bwrınğı uaqıttıñ, Abay zamanınıñ naqtı, derekti beynesin, sol kezdegi adamdardıñ älpetin, kiim ülgisin köz aldarına elestetui qiın. Köpşiliktiñ ol uaqıt turalı tüsinigi teatr men kinofil'mderdegi butaforlıq kiimder men zattar arqılı qalıptasqan. Alayda Abay uaqıtındağı qazaq tirşiligi, qazaqtardıñ bet-älpeti, kiim kiisi, üy – jayı, bwyımdarı tañbalanğan mıñdağan fotosuretter saqtalğan. Bwlar Resey, Türkiya, Wlıbritaniya
JALBIRWLI QOYBAS JAYINDAĞI KÜMÄNDİ KÖÑİRSİK ÄÑGİMELER

kerey.kz

1. AMANDIQ KÖMEKOVTİÑ AYTIP JÜRGENİ – AYĞAQSIZ BOS SÖZDER Qazaqstannıñ batıs aymağında ğwmır keşken önerpazdıñ biri – Jalbırwlı Qojantay jaylı soñğı kezde qisını kelispeytin neşe türli äñgimeler örip jür. Mwnıñ basında twrğandardıñ biri – Amandıq Kömekov. Bwrında da onıñ, basqa da kisilerdiñ eldi adastıratın negizsiz sözderine baylanıstı naqtı dälelder keltirip, «Qwlan qwdıqqa qwlasa, qwrbaqa qwlağında oynaydı» degen ataumen tüzgen sın maqalamızdı respublikalıq «Türkistan» gazeti (28.09. 2023 jıl) arqılı jwrt nazarğa wsınğanbız-dı. Äleumettik jelide Azamat Bitan esimdi blogerdiñ juırda jariyalağan video-tüsiriliminde A. Kömekov öziniñ sol bayağı «äläuläyine» qayta basıptı. Sözin ıqşamdap bereyik, bılay deydi ol: «1934 älde 1936 jılı (?) Mäskeude ötkiziletin