QITAYDA QAZAQ QAUPİ BAR MA?
kerey.kz
Qazaq Eli qıtaydan qauiptenedi, qıtay qaupi, qıtay üreyi mäseleleri Qazaqstanda är deñgeyde qoğam pikirin tudırıp jatır. Älbette, Qazaq memleketinde “qıtay qaupi mäselesi” barın joqqa şığarmaymız. Desede biz “Qıtayda Qazaq Qaupi Bar Ma?” deytin swraqqa jauap izdemekşimiz. Qıtayda ärine Qazaq qaupi bar! Äueli qazaq qaupi mäselesin “Panqazaqizm” nemese “İri Qazaq Wltşıldığı”, “İri Qazaqizim” dep te atap jür. Bwl termin qıtaydıñ sayasi sözdik qorına tım erteden enip qalıptasıp ornıqqan termin-dir. Qıtayşası: 大哈萨克主义 nemese 泛哈萨克主义. Surette körsetilgen (qarap köriñiz).
Qıtayda Qazaq qaupiniñ TÖRT kezeñi bar:
Birinşi kezeñ, Cin memleketinen (清朝) YAañ Zıñşin (杨增新) däuirine deyingi kezeñdegi Qazaq Qaupi mäselesi;
Ekinşi Kezeñ, Şıñ Duban (盛世才) kezeñinde örşigen Qazaq Qaupi mäselesi;
Üşinşi kezeñ, Qıtay Kömenes (共产党) biligi däuiri kezindegi Qazaq qaupi mäselesi;
Törtinşi kezeñ, 1991 den bergi Qazaq qaupi mäselesiniñ jaña kezeñi;
Endi biz osı tört kezeñ töñireginde äñgimemizdi örbitpekpiz…
Qazir kezeñ-kezeñimen taldau jasap köreyik. Bismildä…
Cin memleketiniñ alğaş ret QAZAQ (哈萨克) atın xatqa tüsirui 17- ğasırdan bastau aladı. Sodan beri tört ğasır ötse de Qıtaylar (qıtaydağı tört iri ükimet) äli künge Cin imperiyası xattap qwjatqa tüsirgen 哈萨克 (Ha Sa Kı/Qazaq) ieroglifin özgertken joq, bwl termin de, ieroglif tañbalauı da özgerusiz sol küyi qoldanılıp keledi. Bwnıñ sebebi ärtürli. Joñğar memleketi küşeye kele Qalqalardı jeñip Cin irgesine irkes-tirkes şabuıl jasap mazasın ala bergen soñ Cin ükimeti Joñğarğa qarsı soğısta özine odaqtas bolatın el izdeu nietinde bolğan. Sol kezde Cin jazbalarına alğaş ret Joñğar aynalasındağı xalıqtar äsirese QAZAQtar turalı, atauı, twrmıs-tirşiligi, äskeri küşi, ortalıq aziyadağı sayasi ıqpalı qatarlı birmwnşa aqparat xattalıp tüsirilgen. Bwl 17-ğasırdıñ soñındağı kezeñ-di. Al, sayasi odaqtası Qazaqtardan qauiptenui Joñğarlar joyılğan soñ-aq bastaldı. Qazaqtar ejelgi ataqonısı Altay, Erenqabırğa, Tarbağatay, İle añğarı men Han Täñir bökterlerine ağın suday ağıtılıp ürkin-dürkin köşken kezde QAUİPtengen-di. Cin eliniñ äskeri küşi eşqaşan bwl köşti toqtata alğan emes. Sol sebepti Cinniñ orda aqılşıları şarasızdıqtan “Altay, İle men Tarbağatay aynalasındağı joyıluğa betalğan, sizge qauip töndirmeytin Moñğol, Wrañqay, Swmın torğauıttarına mänsap berip, märtebesin köterip qoyıñız, sodan solardıñ qoltañbasımen bwl öñirdi Pekinge töte qaratıp alıñız, sosın auıp kelgen Qazaqtardıñ ru aqsaqaldarına kişi mänsap berip älgi qauqarsız wsaq xalıqtardıñ wlıqtarına telmirtip qoyıñız” dep aqıl-keñes bergen. Aytsa aytqandayın, Qazaqtar mekendegen Altay, Tarbağatay, İle men Erenqabırğa aumağındağı wrañqay, torğauıttardıñ TÖRT ÜLKEN UAÑI (王) bolğan. bılayşa aytqanda qauqarı älsiz, atı bar zatı joq tört ülken KNYAZ'ı bolğan. Künşığısqa auğan Qazaqtıñ bärin osı tört knyaz' arqılı basqarıp, sayasi twyıqtıqqa matap otırğan. Qazaqtar mwnday sayasi dağdarıs kezinde Şıñğıs Han twqımdarın aldırıp (Qazaq xandığınan) aq kigizge köterip Han ğıp saylağap sayasi, ruxani baylanısın QAZAQ Handığınan eşqaşan üzbege tırısqan. Bwnıñ köp mısalın tarixi derekterden köruiñizge boladı. Qazaq Handığı men Cin memleketi arasındağı şekara kelsimşarttar tolıq ayaqtalmay jatıp arağa Patşalıq Resey otarşıldarı aralasqandığı sebepti, bwl öñirdegi şekara sızığı eşqaşan QAZAQ HALQInıñ qalaui boyınşa sızılmadı. Kerisinşe Resey men Cin zañ bwzuşı otarşıldarı kelse kelmes böliske saldı. Tarixi derekterde Zaysan, Ayagöz, İle-Jetisu öñirlerinde QAZAQ xalqınıñ wlt tağdırı mäselesin aqıldasqan ülkendi-kişili qwrıltayları bolğanın bilemiz. Bwl Qazaq qwrıltayları Pekin men Peterburkte şeşilip jatqan Qazaq şekara mäselesine qanday ıqpal jasadı dep oylauıñız mümkin? ärine, ıqpalı bolğan. Mısalı, eki memlekette qalğan Qazaqtarğa qay elge bağınıştı boluın tañdau mäselesiniñ merzimin on jılğa deyin wzartqan; Qazaq saudagerleri salıqsız kirip-şıqsın deytin bap qostırğan; Qwjatsız şekaradan kirip-şığuına erkindik berilsin deytin baptardı qostırğan; Ülkendi-kişili Qazaq qwrıltaylarınıñ qararları Pekin men Peterburktegi ekjaqtı kelsimderde eskerilip otırğan. Sonıñ arqasında el ekige ayrılsa da aradağı sayasi, mädeni äm äleumettik baylanıstar eşqaşan üzilmegen. Al, Cin üşin Qazaqtardıñ qauipti sezilui de osıdan edi. Patşalıq Resey Qazaqtarınday emes Cin Qazaqtarınıñ sayasi äleueti basım, jan-sanı tığız edi de, Cinniñ äskeri qosını qauqarsız, sanı jağınan Qazaqtarmen mülde salıstıruğa kelmeytin. Sol üşin işki qıtaydan Manjur äskerin, segiz jalaulı Mwñğol jasağın köptep Qazaqtar twrğan öñirge köşire bastağan. Neşe mıñ Manju, Mwñğoldar men YUnnan (云南), Cinxaydağı (青海) bülikşi Dwñğandardı Qazaqtar twrğan Altay, Tarbağatay men İle, Erenqabırğağa jer audartıp, tegin jer-su berip Qazaqqa aydap salıp otırğan. Qonıs audarıp ornalasqan Manjulardı astıq qambasımen qamtamasız etu üşin Altışahar men Qwmıl, Üştwrpan öñirinen Taranşı men Wyğırlardı jer audarıp zorlıqpen qonıstandırğan. Olar Qazaqtar twrğan öñirge zorlıqpen qonıs tepken soñ köbi keri qaytqan, tipti keri qaytuşılar men qaşıp ketuşiler sanı artqan soñ Cin ükimeti “bir üyden bir adam qaşsa, sol üy tügeldey ölim jazasına ükim etiledi” dep zañ şığarğan. Bwnıñ nätijesi Erenqabırğa öñirinde Şonjı men Ürimji, İle öñirinde Küre men Qwlja, Tarbağatay öñirinde Dörbiljin men Şäueşekte köp wlttı xalıqtardıñ payda boluına äkelip soqqan. Cin qanşa jerden qoldan köp wlttı öñir qalıptastırğısı kelse de olardıñ sanı Qazaqtardıñ onnan birine de jetpegen. Bwnıñ sebebi, Qazaqtardıñ işki ösimi öte joğarı boldı. Sonımen birge Patşalıq Reseyden ärtürli qısım körip mıñ tütindep qöşip keluşi Qazaqtardıñ sanı erepaysız köp-ti. Qazaq sanınıñ köbeyuine baylanıstı JER mäselesi üzdik tuındap twrdı. Cin wlıqtarı jer mäselesin ädil şeşip bere almadı, bwnıñ ayağı wlttıq qayşılıqtarğa wlasatı. Osı mäseleni boldırmau üşin Qazaqtardı Cin wlıqtarı belgili mänsaptarğa tağayındauına mäjbür boldı. Qazaq ru basıları men igi-jaqsıların “audan äkimi” nemese “aymaq uälii” därejesine deyin tanitın qwqıqtar äperip qolına zañdı Mör tañbasın oyıp jasap berdi. Bwğan deyin Qazaqtar öz ru-taypasınıñ tütin bası, el ağası atanıp sayın dalada erkin jürse, osı ürdisten soñ öz ruı, tütini ğana emes, sol aumaqtağı Mwñğol, Taranşılarğa da ükim jürgizetin zañdı möri bar äkimşi twlğalarğa aynala bastadı. Osıdan soñ Qazaqtardıñ jer iemdenu jıldamdığı eki-üş ese arta bastağan. Jambıl qorğanında jatqan Cin wlığınıñ eş qabar-oşarınsız jaylaulıq, kökteulik, qıstaulıq bekittiru nauqanı artqan. Odan bir qızığı osı kezeñde Qazaqtardıñ wzaq şetelge şığuı artqan. Sonıñ işinde qajığa baratındar sanı köbeygen. Qazaqtar Patşalıq Resey Pasportımen Qajılıq saparın jasaytın bolğan. Tipti, Osımanlı Swltanı ekinşi Äbdülqamidtiñ jeke qabıldauında da bolğan. YAñ Zıñşin (杨增新) däuirine kelgen jıldarı ol köpe körneu “Qazaqtı Tejeu” deytin sayasi bağıt wstanğan. Onıñ sebepterin YAñ Zıñşin öz kündeliginde anıq jazadı. Onıñ “Bugujay jazbaları” attı kündeligi äli aşılmağan qwpiya. Onda “Qazaq qaupi” mäselesi turalı arnayı taqırıppen astın sızıp twrıp jazğan. Qalqalardıñ oyanu kezeñi men Alaş-Orda ükimetiniñ qazaqtarğa sayasi ıqpal jasauın tejeu üşin Şıñjañ qazınasın tügeldey sarqıp jwmsağanın Bwrqan Şahidi de estelikterinde janamalay aytıp sitat keltiredi. Jalpı, YAñ Zıñşin däuiri Cin däuirindegi Qazaq qaupi mäselesiniñ qolamtası qızara börtip bir ürlegennen qalmay lap ete tüsuge beyim twrğan ölara kezeñ edi. Onıñ bir jağında patşalıq Resey tarapınan neşe jüz mıñ Jetisu Qazaqtarı qonıs audarıp “qazaqtı tejeu” mäselesin odan arı uşıqtırğan-tın. YAñ Zıñşin Qazaqtıñ igi-jaqsıların Dixuağa (迪化/Ürimji) şaqırta bastadı, olarğa mänsap wsınıp aylıq qarajat ajıratıp qaymana Qazaqtan alıs wstauğa tırıstı. Bwl oqiğadan soñ Ürimjide Qazaq ziyalı, mänsaptılarınıñ jaña oşağı qalıptasa bastadı. Bir YAñ Zıñşin däuiri kezinde Ürimjiden qıtayşa bilim alğan Qazaqtardıñ wzın sanı jüzden astı. Olardıñ keybiri Ürimjide mänsapqa wsınılğan, köbi audarmaşı bolğan. Osı barıstan soñ qıtaydıñ işki-sırtqı sayasatın tüsine bastağan qazaq ziyalılar şoğırı qalıptasıp ülgirdi. Olar YAñ Zıñşinge ärtürli äleumettik, sayasi talaptardı aşıq qoya bastağan. Qazaq Qaupi mäselesi YAñ Zıñşin däuirinde de tolıq seyilmey jaña kezeñge köterildi.
Şıñ Duban (盛世才) däuirinde Şıñjañdağı qıtay biligi jaña kezeñge ötken edi. Bilikke qıtaydıñ iri sayasi, äskeri oqu ornı men Japoniyadan oqıp kelgen qıtaydıñ jaña sapadağı oqımıstıları aralasa bastağan-dı. Bwnıñ işinde Şıñ Dubannıñ özi de bar-tın. Bwl kezderi Qazaqtar bilikke köptep aralasa bastadı. Bwnıñ sebebi, qıtay wltşıldarı Pekin ükimetin tñkerip 1928- jılı Nänkiñde (南京) jaña wltşıl Gomindañ (国民党) ükimetin qwradı. Sosın, Şıñjañ biligin Nänkiñge ötkizip alu üşin astırtın “töñkeris” wyımdastırıp YAñ Zıñşindi audarıp, ornına Gomindañşıl kadrlardı bilikke tağayındaydı. Bwl sayasi ürdis tolıq ayaqtalmay twrıp Sovet odağınıñ qoltığına su bürkuinen payda bolğan Qwmıl men Altışaharda wlt azattıq köterilisi bwrıq ete tüsedi. Şıñjañ äp-sätte Şığıs Türkistanşıldar men Ortalıq bilik jäne Gomindañşıldar men Sovetşil qıtay küşteriniñ talas-tartıs sayasi maydanına aynalıp ketedi. Osı qım quıt kezeñde Şıñ Duban Sovet odağımen astırtın til biriktirip Şıñjañdağı Şığıs Türkistanşıl küşter men Gomindañ küşterdi qiday sıpırıp Jaña ükimet qwradı. Ükimet Nänkiñdegi qauqarı endi ğana qanat jayıp kele jatqan Gomindañ ükimetinen birjolata at kekilin kesisedi. Şıñ Duban kezinde “Qazaq Qaupi” mäselesi tipten “örşip” ketedi. Qazaq mädenieti, baspasözi men oqu-ağartu ayası bwrın soñdı bolmağan jıldamdıqpen arta bastaydı. Taşken, Almatı, Zaysanğa oquğa attanğan Qazaq oquşılarınıñ wzın sanı üz jüzden asadı; Qazaqşa basılğan kitap sanı neşe jüz mıñnan asadı; qazaqşa gazet-jurnaldıñ taralımı neşe on mıñnan asadı; är qala, audan ortalıqtarınan Qazaq teatrı aşıla bastaydı; är Qazaq eldi-mektebinde Qazaq mektepteri aşıla bastaydı, mektepke oqıtuşı dayındau üşin pedakogikalıq kolledjder aşıla bastaydı; mektep sanı men sapası artıp, odan neşe on mıñ qazaq balaları oqu tauısadı; Qala qazaqtana bastaydı, qalağa Qazaq ziyalıları mädeniet üyi men mektep, teatır salğıza bastaydı; bwnday belsendilik Şıñ Dubanğa “Qazaq Qaupi” mäselesin odan arı üdete bastaydı. Sonımen 1939- jıldan bastap “Qazaq-Qırğız Qwrıltayı” degen sıltaumen bükil Qazaqtıñ igi-jaqsıları men ziyalıların Ürimjige şaqırtıp qırğınşılıq jürgize bastaydı. Bwl kezeñ “Qazaq Qaupi” mäselesiniñ äbden pısıp jetilip sayasi küşke aynala bastağan kezi edi. Bwl “qauipti” Sovet odağı, Moñğoliya jäne Şıñ Dubannıñ uaqıtşa biligi birlesip ortaq twnşıqtıra bastaydı. Al, Nänkiñdegi Gomindañ biligi Şıñjañdı Sovettik küşterden (Üş Aymaq ükimeti, Moñğoliya bar) tazartu üşin uaqıtşa “Qazaq Qaupi” bar küşterimen sanasa bastadı. Bwl kezderi Qazaqtar birmwnşa sayasi bilikti qolına ala bastadı. Biraq, Qazaqtıñ deni Sovetşi Şarqi Türkistanşıl bolğandıqtan sayasi jikke bölinu öte auır boldı. Sayasi tanımı bölek bolğanı üşin bir-biriniñ jağasına jarmasa bastadı.
Kömenes qıtay biligi (共产党) ornığa bastağan soñ Pekin ükimeti “Qazaq Qaupin” seyiltu üşin astırtın Şarqi Türkistanşıl Qazaqtar men Çin Türkistanşıl Qazaqtardı ädeyi eregestirip qoydı. Sonımen jaña sayasi bilikke keluşi Qazaq ziyalıları birikkenniñ ornına jikşildikke, tapqa böline bastadı. Şarqi Türkistanşıl Qazaqtar bilik qwramınan Çin Türkistanşıl Qazaqtardı Pekinge jamandap, olardı alastay bastadı. Ortalıq Pekin ükimeti Şarqi Türkistanşıl Qazaqtardı paydalanıp Çin Türkistanşıl küşterdi sayasi bilikten tazartqan soñ 1955-jıldan bastap Şarqi Türkistanşıl Qazaqtarğa da qırğiday tise bastağan. Sonımen 1955-1962 jıldar arasında jüz mıñdağan Qazaqtar (köbi Şarqi Türkistanşıldar) Sovet odağına dürkin-dürkin qonıs audarğan. Bwl kezeñ Qıtayda “Qazaq Qaupi” mäselesiniñ bir mezgil seyilgen kezeñi sanaladı. Köne köz ziyalılar alastalıp ornına kömenes qıtay biligi özi tärbielep şığarğan nağız qıp-qızıl belsendi kadrler kele bastağan däuir-di. Bwnıñ soñı qıtayda Latın jazuına köşu men On jıldıñ sayasi, mädeni bılıqpalıqqa wlasqan edi.
Qıtay biligi 1972- jılı älemdik qauımdastıq jağınan resmi moyındalğan soñ qıtay-sovet odağınıñ jaña sayasi qarım-qatınası bastalğan-dı. Sovet odağı men qıtay qarım-qatınasınıñ näşarlap uşığuına baylanıstı sovet sayasatşıları qıtaydı işten sayasi äbigerge salu üşin “Qazaq qaupi” mäselesin tıñnan qozdırğan-tın. Bwl kezeñde “Üşinşi Şığıs Türkistan Respubilikası qaytadan Qwrıladı” dep daurıqqan-tın. Sovet äskeri qıtayğa basıp kirip, Qazaq pen Wyğırğa täuelsiz memleket qwrıp beredi degen jeosöz jeldey esedi, tipti 500 kisilik astırtın “Şığıs Türkistan Halıq Tqñkerisi Partiyasın” astırtın qwrğızıp är öñirden bölimşelerin aşqıza bastaydı. Bwl kezeñ “Qazaq Qaupiniñ” jaña örleuge köterilgen kezi edi. Öytkeni, 1955-1962 de Sovetke auğan Şarqi Türkistanşıl köne közder äli basım-dı. Onıñ birjağı Şıñjañda qıtaydıñ sanı az, äskeri qauqarı şağın-dı. Bwl kezderi Mäskeuden “Otan Qwtqaru” radiosı äue tolqınında erkin taralıp, Bişkekten Qazaqşa-Wyğırşa “Alatau” telearnası aqparattıq soğısın damıl qaqpay jürgizip twrğan-dı. Onımen qosa, qıtayda qıtay biligine qarsı ädebi ağım payda bolıp onıñ neşe on mıñ oqırmanı bar-dı. Sovet odağımen aradağı kirbeñdik kesirinen sovetpen barıs-kelis toqtap şekara tars jabıldı. Qıtay Qazaqtarınıñ Qazaqstanmen baylanısı toqtadı.
Keyin, Sovet ıdıradı, qıtay biligi sayasi, ekonmikalıq äm äleumettik jaña reformalar jasay bastadı. Qıtay biligine iri sayasi twlğalar kele bastadı. Olar aşıq äri janamalay “qıtay wltşıldığın” däriptep qıtaydı jaña alpauıt elge aynaldırudı közdedi. Sovet odağınıñ ıdırauına baylanıstı qıtaydıñ batısı men teristik-batıs şekarası jaña täuelsiz memlekettermen tolıstı. Qıtaydıñ sırtqı sayasatı jaña däuirge ayaq bastı, qıtay şekara tıñ mäselesine döp keldi, şekara attağan wlttardıñ (mısalı, qazaq) wlttıq mäselesi payda boldı. Osınday jaña oqiğalar işinde Qıtay nazarın ayrıqşa audarğanı- Qazaq Mäselesi. Qıtaydıñ 90- jıldardağı memleket basşıları men Şıñjañ tizginin wstağan qıtay kadrları bwl taqırıpqa öte ayrıqşa män berip, ünemi baqılap basqaru jürgizip otırdı. Qıtaydıñ PANQAZAQIZM nemese İriQazaq Wltşıldığı atauın berui de osı kezde şırqau şıñğa şıqqan-dı. 90- jıldarı wltşıl Qazaq ziyalılarınıñ jüregi küpti edi, ol kezde äkimşilikte, sayasatta, barlıq salalarda Qazaqtıñ qarası köp edi, Qazaq mektepteriniñ sanı eki mıñnan asatın, Qazaqı eldi-mekender basım-dı. Alda jalda sayasi tolqu nemese referendum jasalsa Qazaqtar basım tüsui aydan anıq-tı. Qazaqtar tolqısa qıtaydağı wlttıq mwratı işinde qaynap jürgen basqa wlttardıñ da tolquı boybermey elde ülken bılıq bastaluı äbden mümkin edi, qıtay sayasatkerleriniñ de üreyi osılar bolatın. 91-jıldan soñ Qıtay biligi “Qazaq Qaupi” mäselesimen qayta äbigerlene bastadı. Şekara aşıldı, barıs-kelis üdep, sauda jandandı, al qıtayda wlttıq kapitalizm meşeu, qauqarı sayabır edi, sol sebepti ıqpal-küşi älsiz boldı. Qazaqstan turalı sayasi tanım älsiz boldı, maman-kadr tapşı boldı. Osı olqılıq ornın tolıqtıru üşin äri “Qazaq Qaupin” älsiretu üşin Jañadan Qazaqtanu, Qazaqstantanu, Orta Aziyatanu salalarına jol aşıldı. Qısqa uaqıt işinde Qazaqstantanu mäseleleri öte köp kitaptar men ğılmi maqalalarmen tolıqtı. Qazaq tili men orıs tiline ayrıqşa den qoyıla bastadı. Qazaqstanda da Qazaq jazuşıları Şığıs Türkistan tarixı men Ospan Batır turalı jalpı qıtay Qazaqtarı men qıtaydıñ äl-quatı turalı kitaptar men maqalalar jarıq köre bastadı. Eki el Qazaqtarınıñ mädeni, tuısqandıq auıs-küyisi jaña bağıtqa tüse bastadı.
2000- jıldardan soñ eki el de (Qazaqstan-Qıtay) jaña narıtıq jolğa tüse bastadı. Ekonomikalıq, äleumettik äleuet arttı. Qıtayda Qazaqtardıñ Qazaqstanğa süyengen wlttıq orta jäne şağın sauda önerkäsibi dami tüsti. Qazaqstan azıq-tülikteri men wlttıq önimderi qıtay bazarın jaulay bastadı; Qazaqstan än-küyi men köñilaşar teatrleri qıtayda öte belsendi qoldauğa ie boldı; Talay öner jwldızdarı mädeni äm wlttıq auıs-küis jasadı; Qazaqstan jazuşılarınıñ ädebi şığarmaları men şetel ädebieti Qazaqstan arqılı qıtayğa bwrın soñdı bolmağan ğalamat jıldamdvqpen tarap ruxani ıqpal jasadı; Kerek deseñiz, Qazaqstannıñ sapalı azıq-tülikteri bazardı jaulağan soñ qıtaydıñ Şäueşek, Qwljadağı wn zavodı, sumay zavodı küyrep toqtap qaldı; Qıtaydağı Qazaq jastarı “Qazaqstan Akcentinde” söyleudi, Qazaqstan öner jwldızdarı men aqın-jazuşılarına elikteudi MODI nemese MÄDENIET sanadı; Qazaqstanğa oquğa attanuşı jastardıñ sanı orasan zor molaydı; Qazaqstan bayrağın asıp jüruşiler köbeydi; Qazaqstan telearnaları men sayt-portal, radiosın tıñlauşılar sanı jaña örleu däuirine ayaq bastı; qıtay äleumettik jelilerindne KZ dep qoldanuşı Qazaq jastarınıñ sanı JÜZ MIÑnan asqan; otbasın, tınıs-tirşilik keleşegin Qazaqstanmen baylanıstıratındardıñ sanı ğalamat köp boldı. Qıtay wltşıldarı, Qıtay wlttıq qauipsizdik komiteti Qazaqtarğa senimi azayıp, bwnıñ aldağı nätijesinen alañdadı… Öytkeni, Qazirdiñ özinde ÜŞ JÜZ MIÑ QITAY QAZAĞINIÑ QOLINDA QAZAQSTAN IQTIYARHATI BAR. Al, neşe on mıñ Viza kezegin aluşılar men neşe jüz mıñ Qazaqtıñ pasport jasauğa ötiniş beruiniñ özi OÑAY SALMAQ emes.
Bügingi künderi qıtayda Qazaq xalqına baylanıstı ärqanday sayasi teris nauqandar biri, Qazaq Qaupi mäselesin tübegeyli joyıp boldırmau maqsatında tuındaydı. Ekinşisi, Qıtay wltşıl ziyalılarınıñ sayasi bilikte şındap kirise bastağanınıñ naqtı belgisi retinde bayqaladı. Ärine, qıtay bügin nemese erteñ QAZAQ QAUPİ mäselesinen arılayvn dep twrğan joq. Bwl alda jalğasın taba beretin qıtaydıñ köp bas auıruınıñ biri ğana.
Eldes ORDA Tañğı 4:18
Pikir qaldıru