Qwralaydıñ salqını amalı qalay şıqqan…
Edil Alash
Wlan ğayır aymaqtar Qıstan endi şığıp jatqanda, oñtüstik jwrtşılığı jazğı kiimge auısıp aladı. Dese de qazirgidey mamırdıñ orta twsınan bastap jeñil kiimdiniñ bäri ahılap-ühilep, twmauratıp qaladı. «Jaz kelgende salqındağanı nesi» deytinder de bar. Bwğan sebep jastar men qala twrğındarı arasında «Qwralay salqını» wğımınıñ wmıtılıp bara jatqanı bolsa kerek. Äytpese jaz äbden öz tağına otırmay, halıq jılı kiimin tastamağan.
«Qwralay salqını» degen ne?
qazaq halqı mamır ayınıñ ekinşi jartısında orın alatın 2~3 tauliktik kün suıtuın «Qwralay salqını» dep atağan.
Atalu sebebi qanday? ülkenderdiñ auzınan oqtın-oqtın estip qalatın bwl atau qazaq halqı üşin qaşan da kieli sanalğan kiikterdiñ töldeytin mezgiline baylanıstı atalıp ketken. Qwralay ─ kiiktiñ töli.
Aua rayı qalay özgeredi?
Qwralay salqını kezinde kün tünerip, taulı-töbeli jerge qaray bwlt üyiriledi. Mwnday qolaysızdıq bir jetige ne on şaqtı künge sozıladı. Osı kezde töldeui jaqındağan qoñır añdar bwlt üyirilgen jerlerge toptasatın körinedi. «Kiik laqtağan jerge Nayzağay oynaydı» dep otıratın qariyalar, bwl da qoñır añdar künniñ közinen tasa jerge töldeytinine baylanıstı bolsa kerek. Bir ğajabı, kiik qanşa köp bolsa da, olar 2~3 kün işinde tügeldey töldep ülgeredi eken.
Künniñ suıtıp, jel twruınıñ ıqpalı?
Kiik töldegen kezde künniñ suıtuı qwralaydıñ ayaqtanuına tikeley äser etedi. Jaña tuğan töl jerdiñ qara suığına şıdamay, tez twrıp ketedi eken.
Jeldiñ de özindik funkciyası bar.
Kiik özge törtayaqtılarsekildi şuın jalap tüsirmeydi. Januar jelge qarsı jürgende bwl üderis tabiğattıñ ıqpalımen jüzege asadı.
Dala tağılarınıñ tabeti joyıladı
Qwralay salqınınıñ tağı bir ğajabı, dalanıñ näzik erkelerine sonday qwmar jırtqıştardıñ däl osı «Qwralay salqını» kezinde tabeti qaşıp, etke jaqınday almay qaladı eken. Qwralaylar ayağınan twrıp ketken kezde ğana jırtqıştardıñ etke degen tabeti qayta oraladı.
Qwstardan tüyetäbän qorğaydı
Bwl az künniñ qasietin bildiretin tağı bir jağday bar. Bizdiñ dalada ösetin tüyetabandi da tek osı kezeñ de köruge boladı. Keremettigi sonda, onıñ ülken qızğılt jasıl tüsti japıraqtarı jañatuğan qwralaydı jasırıp twradı eken. YAğni, qırağı bürkitterdiñ özi tabiğattıñ qorğauında jatqan qwralaydı köre almaytınday jağday tuğızadı.
Kie
Qazaq danalığı ğasırlarboyğı ömir täjiribesinen jinaqtalğan. Kiikti qasietti dep bağalauı da sebepsizemes. Januar töldeytin uaqıtta tabiğat ─ ananıñ özi amal jasaytını sol kieniñ belgisi emes pe? !
Pikir qaldıru