|  | 

Sayasat

Aziya soqpağı qayda aparadı?


Soldan oñğa qaray: Äzerbayjan prezidenti Ilham Äliev, Resey prezidenti Vladimir Putin, Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev jäne Filippin prezidenti Rodrigo Duterte. Valday pikirtalas klubı, Soçi, Resey, 3 qazan 2019 jıl. Aqorda saytındağı suret.

Soldan oñğa qaray: Äzerbayjan prezidenti Ilham Äliev, Resey prezidenti Vladimir Putin, Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev jäne Filippin prezidenti Rodrigo Duterte. Valday pikirtalas klubı, Soçi, Resey, 3 qazan 2019 jıl. Aqorda saytındağı suret.

Qazaqstan prezidentiniñ Soçide aytqan Reseydiñ Ortalıq Aziyadağı ornı turalı pikirin eldegi resmi baspasöz jariyalamadı. Sarapşılardıñ keybiri Toqaevtıñ aytqandarın Qıtayğa sapardan keyingi aqtalu retinde bağalasa, keybiri diplomatiyalıq iltipatpen baylanıstıradı.

Ötken aptada Reseydiñ Soçi qalasında halıqaralıq “Valday” pikirtalas klubında söylegen sözinde Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev Reseydi “wlı memleket” dep atadı. Qazaqstan basşısı Ortalıq Aziyanıñ Resey imperiyasınıñ bir “böligi” bolğanın aytıp, qazir de Mäskeudiñ Ortalıq Aziyada “jetekşi orınğa ie boluı kerektigine” toqtaldı. Alayda onıñ Resey turalı pikiri Qazaqstandağı resmi baspasözde de, prezidenttiñ resmi saytında da jariyalanğan joq. Tek “Egemen Qazaqstan” gazeti prezidenttiñ “Reseydiñ älem aldındağı aytulı şeşimder qabıldau kezindegi müddesi men ıqpalında V.Putinniñ eñbegi zor ekenin” atağanın habarladı.

Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev (sol jaqta) pen Resey prezidenti Vladimir Putin. Soçi, Resey, 3 qazan 2019 jıl.

Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev (sol jaqta) pen Resey prezidenti Vladimir Putin. Soçi, Resey, 3 qazan 2019 jıl.

Atalğan jiınnıñ soñğı künindegi plenarlıq otırısqa Reseydiñ özin qosqanda bes eldiñ basşısı qatıstı. Onda Iordaniya koroli, Resey, Äzerbayjan, Qazaqstan jäne Filippin prezidentteri Aziyada qalıptasqan ahualğa baylanıstı pikirlerin bildirdi. Bwl jolğı jiın “Şığıs şapağı jäne älemdik sayasi qwrılım” taqırıbında ötti.

RESEYDİ DÄRİPTEUGE WLASQAN QITAY MÄTELİ

Prezident Toqaevtıñ aytuınşa, Qıtaydıñ “Bir beldeu – bir jol” jobasımen tığız baylanıstağı Qazaqstannıñ “Nwrlı jol” infraqwrılımdıq jobası Euraziya ekonomikalıq keñistiginiñ bir böligi bolıp keledi. Qazaqstan basşısı eki elmen de qatınastıñ negizinen osı bağıtta damıp kele jatqanın körsetuge tırıstı. Qwramına Qıtay da, Resey de müşe bolıp otırğan Şanhay ıntımaqtastıq wyımın Toqaev ıntımaqtastıqtıñ sätti ülgisi retinde atadı.

Kezinde Sovet odağınıñ Pekindegi elşiliginde bes jıl hatşılıq qızmette bolğan Toqaev bwğan qosa qayşılıqtı jaylarğa toqtalıp, Aziyanıñ Qıtayda aytılatınday “bir körpeniñ astında jatıp, türli tüs köretinin” aytıp ötti. Qazaqstan basşısı klimattıñ özgeruine meñzep, ğalamdıq jılınu “mwzdıqtardıñ eruin, şöleytter men topıraqtıñ qwnarsızdanuın jıldamdatıp jiberedi” dedi. Alayda Toqaev pikirtalas kezinde klimattıñ özgerui turalı mäsele eski jır ekenin de aytıp, replika bildiredi.

- Aziyadağı qaqtığıstar su közderin ädil bölu, taza auız su közderin baqılauğa qaray oyısuı mümkin. Bwl Ortalıq Aziya aymağındağı twraqsızdıq tudıruı ıqtimal mäseleniñ biri ekeni belgili, – dedi Toqaev.

Qazaqstan prezidenti jalpı Aziyanıñ qauipsizdiginde Ortalıq Aziya mañızdı faktorğa aynalğanın aytıp, onı şeşudegi Reseydiñ ornına nazar audartuğa tırıstı.

- Osı aymaqta älemdegi jetekşi memleketterdiñ müddesi toğısıp jatqanın jaqsı bilesizder. Men bwl aymaqta Resey jetekşi rol' oynauğa tiisti dep oylaymın. Öytkeni tarihi jağınan alıp qarağanda, Ortalıq Aziya Resey imperiyasınıñ bir böligi boldı. Sondıqtan sayasatta bolsın, ekonomikada bolsın, osı aymaqtağı Reseydiñ wzaq merzimdi qwzırı tolıqtay tabiği jayt, – deydi ol. Toqaev halıqaralıq “Valday” pikirtalas klubındağı söziniñ soñında tağı da Mäskeuge köpşik tastaydı.

- Meniñ payımdauımşa, Resey – wlı memleket. Qazirgi älemde bir de bir ğalamdıq bolsın, aymaqtıq bolsın, problemalar Reseydiñ konstruktivti türde qatısuınsız şeşilmeytinin eşkim de joqqa şığara almaydı, – degen Qazaqstan prezidenti mwnı reseylik äriptesi Vladimir Putinniñ “absolyutti negizgi eñbegimen” baylanıstıradı.

Toqaev “Valday” klubındağı pikirtalas kezinde Qazaqstannıñ bir mezgilde Qıtay men Reseydiñ jobalarına qatar qatısuı turalı swraqqa da jauap bergen. Qazaqstan basşısı mwndayda mäseleni Qıtay men Resey jobalarına birigip qatısumen (sinergiya) baylanıstıradı. “Qıtaydıñ “Jaña Jibek jolı” (“Bir beldeu – bir jol” dep te ataladı – Azattıq) megajobası bizdiñ elderdiñ qatısuınsız jüzege asuı mümkin emes” deydi ol.

Qazaqstan prezidenti qazirgi älemde tabiği resurstardı öndirip, satu özindik orınğa ie bolğanımen, jaqın arada kölik-logistika salası kiris keltiru jağınan birinşi orınğa şığuı äbden mümkin dep sanaydı. Qazaqstannıñ megajobağa jwmılu bağıtındağı äreketin jalğastıra beretinin aytqan Toqaev Euraziyalıq ekonomikalıq odaqtı da öte mañızdı integraciyalıq birlestik dep atağan. Onıñ payımdauınşa, Euraziya odağı “Jaña Jibek jolı” jobasımen tabiği türde tüyisedi.

BILİKTEN KETUİN KÜTU STRATEGIYASI

“Valday” pikirtalas klubında Qazaqstan basşısı Ortalıq Aziya aymağında Resey qwzırınıñ odan ärmen keñeyuine müddelilik tanıttı. Bwl aymaq elderine qalay äser etui mümkin? Bwğan qosa Qazaqstan Qıtay jäne Resey bastatqan infraqwrılımdıq jobalarğa belsendi türde qatısa beretinin quattadı. Mwnıñ bäri Qazaqstannıñ öz işinde Qıtay jobalarına qarsılıq bayqalğan twsta aytılğanı nazar audartadı. Bwl turalı Azattıq keybir sarapşılardan swrap kördi.

Parijde twratın özbekstandıq sayasattanuşı Kamoliddin Rabbimov Toqaev pikiriniñ astarın Resey prezidenti Vladimir Putinniñ “Sovet odağınıñ qwlauı – 20 ğasırdıñ geosayasi tragediyası” degen közqarasımen baylanıstıradı. Onıñ aytuınşa, Putin osı közqarası arqılı jaña formattağı odaqtı qayta qalpına keltirudi qalaydı. “Postsovettik keñistiktegi qaqtığıstardıñ barlığına derlik Resey tikeley aralasıp otır. Ukraina, Kavkaz, Baltıq boyı elderindegi jağdaydan osını köremiz” deydi sarapşı.

- Qazaqstan Resey tarapınan boluı ıqtimal barlıq qaterdiñ aldın alğısı keledi. Sondıqtan da Qazaqstan öziniñ Reseyge jau emes, dos, strategiyalıq äriptes ekenin körsetpek. Öziniñ osı elge odaqtastıq, dostıq nietin oqtın-oqtın jariyalauı arqılı Qazaqstan öz täuelsizdigin nığaytudı közdeydi. Bwl belgili bir mölşerde qayşılıqtı mäsele bolıp ta körinui mümkin jäne mwnday äreket Putinge wnamaydı da. Ädette, Resey – Belarus' jäne Resey-Qazaqstan basşıları arasında kelispeuşilikter öte köp. Biraq sonıñ bäri jariya bolmauı mümkin. Biraq bir närse anıq. Olardıñ bäri Putinniñ bilikten ketuin kütedi. Sondıqtan ol bilikten ketkenge deyin Reseyge qatıstı diplomatiyalıq manevrlar bola beredi, – deydi Kamoliddin Rabbimov Azattıqqa.

QITAYĞA QARSI KÖÑİL-KÜY RESEYGE IÑĞAYLI MA?

Reseydiñ Ortalıq Aziyadağı qwzırı turalı mäselede sayasattanuşı Kamoliddin Rabbimov Qazaqstannıñ aymaqtağı özge de eldermen arasında qayşılıq bolmaytının aytadı.

- Ortalıq Aziya elderi basşıları Putinniñ kim ekenin biledi jäne Toqaev pikiriniñ astarın wğadı dep esepteymin. Eger Islam Karimov bolğanda, ol birdeñe aytıp qaluı mümkin edi. Degenmen Ortalıq Aziyanıñ özge elderi Qazaqstannıñ aymaq atınan söyleuin quattamaydı jäne olarğa bwl wnamauı da mümkin, alayda olar Toqaevtıñ bwl aytqandarınıñ törkinin tüsinip otır dep oylaymın, – deydi sarapşı.

Kamoliddin Rabbimovtıñ pikirinşe, soñğı eki-üş jılda Ortalıq Aziyada Qıtayğa qarsı köñil-küy küşeye tüsken. Bwl birinşi kezekte Qıtaydıñ Şıñjañdağı sayasatına baylanıstı boluı mümkin. Biılğı jazda BWW-da 37 eldiñ ökili wyımnıñ Adam qwqığı jönindegi keñesine hat jazıp, Qıtaydıñ Şıñjañdağı sayasatın qoldağan. Qol qoyğandar arasında, Rabbimovtıñ aytuınşa, Türkimenstan men Täjikstanğa qosa Özbekstan da bolğan. Al Qazaqstan men Qırğızstan qalıs qaldı.

Oqi otırıñız: Qazaqstannıñ körşileri men odaqtastarı Şıñjañdağı sayasattı nege qoldadı?

Qazaqstandıq sayasattanuşı, bwrınğı diplomat Qazbek Beysebaev Toqaevtıñ “Valday” pikirtalas klubında aytqandarın Ortalıq Aziyanıñ erekşe ornın körsetti dep bağalaydı. Onıñ aytuınşa, Toqaev tıñ jañalıq aşqan joq.

- Reseydiñ Ortalıq Aziyadağı ornı turalı prezident Toqaev Qazaqstannıñ wstanımın ğana ayttı. Ortalıq Aziya elderiniñ qay-qaysısı bolsın, Reseymen ekonomikalıq baylanısqa müddeli. Mäselen, Resey Özbekstanğa AES salıp bermekşi. Sondıqtan da Qazaqstan basşısınıñ Reseydiñ aymaqtağı ornı turalı aytqanı – qalıptı diplomatiyalıq iltipat-reverans, – deydi Qazbek Beysebaev.

Al tağı bir qazaqstandıq sayasattanuşı Äzimbay Ğali prezident Toqaevtıñ mwnıñ aldında Qıtayğa saparlağanına jäne Amerikağa saparında AQŞ basşısı Tramppen kezdeskenine nazar audaradı.

- Sonıñ bärin aqtap alu üşin, beyresmi jiında Reseydiñ Ortalıq Aziyadağı ornı turalı osılay aytıldı dep oylaymın. Toqaev osı pikirimen Reseydiñ köñilin ornıqtıruğa tırıstı, – deydi sarapşı. Äzimbay Ğalidıñ aytuınşa, Qazaqstan qoğamında soñğı kezde bayqalğan Qıtayğa qarsı köñil-küy Reseyge de ıñğaylı bolıp otır.

Qazaqstan prezidenti Qasım-Jomart Toqaev qırküyekte Pekinge saparmen barar aldında Qazaqstannıñ birneşe qalasında narazılıq akciyasına şıqqandar Qıtaydıñ Ortalıq Aziyadağı tabiği resurstarğa bay elge qarjı men investiciyalıq jobalar wsınu arqılı “ıqpalın küşeytkenin” aytıp, Toqaevtı sapardan bas tartuğa şaqırğan.

Al Şıñjañdağı qazaqtar men wyğırlardıñ qısım körip, lager'ge qamalğanı turalı aqparat 2017 jılı kökteminde taray bastağan. Ötken jılı BWW Şıñjañda millionğa juıq etnikalıq wyğır men özge de türkitildes wlt ökilderin Qıtaydıñ soltüstik-batısındağı “sayasi tärbie lager'lerinde” wstap otırğanı turalı mälimdegen. Basında mwnday aqparattı teristegen Pekin keyin onı “ekstremizmge qarsı şara” dep tüsindirgen jäne sayasi lager'lerdi “til üyrenip, käsipke baulitın ortalıqtar” dep atağan. Qazaqstan Şıñjañdağı qazaqtar mäselesin basında “Qıtaydıñ işki isi” dep atağanımen, keyin sırtqı ister ministrligi Şıñjañdağı qazaqtar mäselesi diplomatiyalıq joldarmen şeşilip jatqanın habarlağan.

Azat Europa / Azattıq radiosı

Related Articles

  • OA qorğanısqa qarjını ne sebepti arttırdı? Kaspiyden Ukrainağa zımıran wşırğan Resey sudı lastap jatır ma?

    Elnwr ÄLİMOVA Qazaqstan, Qırğızstan, Täjikstan, Özbekstan jäne Äzerbayjan äskeri birigip ötkizgen «Birlestik-2024» jattığuı. Mañğıstau oblısı, şilde 2024 jıl. Qazaqstan qorğanıs ministrligi taratqan suret.  Ortalıq Aziya elderi qorğanıs şığının arttırdı, mwnıñ astarında ne jatır? «Qazaqstan auıl şaruaşılığı önimderin eki ese köp öndirudi josparlap otır, alayda ükimet bwl salada jwmıs küşiniñ azayğanın esepke almağan». «Kaspiy teñizinen Ukrainağa zımıran wşırıp jatqan Resey teñizdiñ ekologiyalıq ahualın uşıqtırıp jatır». Batıs basılımdarı bwl aptada osı taqırıptarğa keñirek toqtaldı. ORTALIQ AZIYA QORĞANIS ŞIĞININ ARTTIRDI. MWNIÑ ASTARINDA NE JATIR? AQŞ-tağı «Amerika dauısı» saytı Ukrainadağı soğıs tärizdi aymaqtağı qaqtığıstar küşeygen twsta Ortalıq Aziya elderi qorğanıs salasına jwmsaytın aqşanı arttırğanına nazar audardı. Biraq sarapşılar mwnday şığın twraqtılıqqa septesetinine kümän keltirdi. Stokgol'mdegi beybitşilikti

  • Samat Äbiş qalay “sütten aq, sudan taza” bolıp şıqtı?

    Azattıq radiosı Sayasattanuşı Dosım Sätpaev WQK törağasınıñ bwrınğı birinşi orınbasarı, eks-prezident Nwrswltan Nazarbaevtıñ nemere inisi Samat Äbişke şıqqan ükim “Qazaqstandağı rejim bolaşaqtı oylamaytının körsetti” deydi qazaqstandıq sayasattanuşı Dosım Sätpaev. Sarapşınıñ payımdauınşa, bileuşi “elita” jeke isterimen jäne tasadağıkelisimdermen äure bolıp jatqanda elde tağı bir jaña äleumettik jarılısqa äkelui mümkin faktorlar küşeyip keledi. SayasattanuşıResey öziniñ ekonomikalıq müddeleri men geosayasi josparların keñinen jüzege asıru üşin Qazaqstannıñ işki sayasatına tikeley äser etuge tırısıp jatuı mümkin dep te topşılaydı. PUTIN “QAUİPSİZDİK KEPİLİ” ME? Azattıq: Sonımen wzaq demalıs aldında osınday ülken jañalıq jariyalandı. Meyram aldında, 19 naurızda qazaqstandıqtar mäjilis deputatınıñ postınan Samat Äbişke şıqqan ükim jaylı bildi. Mwnıñ bäriniñ baylanısı bar ma älde kezdeysoqtıq pa? Dosım Sätpaev: Äñgimeni bwl istiñ qwpiya

  • “Geosayasat ileuine tüsip qaluımız mümkin”. Qazaqstanda AES saluğa qatıstı sarapşı pikiri

    Elena VEBER Atom elektr stansasın salu jäne paydalanu ekologiyalıq qater jäne tötenşe jağdayda adam densaulığına qauipti ğana emes, oğan qosa soğıs barısında Ukrainanıñ Zaporoj'e AES-indegi bolğan oqiğa siyaqtı bopsalau qwralı deydi äleumettik-ekologiyalıq qordıñ basşısı Qayşa Atahanova. Ol mwnıñ artında köptegen problema twrğanın, qazaqstandıqtarğa AES salu jönindegi referendum qarsañında birjaqtı aqparat berilip, onda tek paydalı jağı söz bolıp jatqanın aytadı. Sarapşı AES-tiñ qaupi men saldarı qanday bolatını jayında aqparat öte az dep esepteydi. Goldman atındağı halıqaralıq ekologiyalıq sıylıqtıñ laureatı, biolog Qayşa Atahanova – radiaciyanıñ adamdarğa jäne qorşağan ortağa äserin şirek ğasırdan astam zerttep jür. Ol bwrınğı Semey poligonında jäne oğan irgeles jatqan audandarda zertteu jürgizgen. Qarağandı universitetiniñ genetika kafedrasında oqıtuşı bolğan.

  • “Qazaqstan dwrıs bağıtta”. Dekolonizaciya, Ukrainadağı soğıs jäne Qañtar. Baltıq elşilerimen swhbat

    Darhan ÖMİRBEK Baltıq memleketteriniñ Qazaqstandağı elşileri (soldan oñğa qaray): Irina Mangule (Latviya), Egidiyus Navikas (Litva ) jäne Toomas Tirs. Sovet odağı ıdıray bastağanda onıñ qwramınan birinşi bolıp Baltıq elderi şıqqan edi. Özara erekşelikteri bar bolğanımen, sırtqı sayasatta birligi mıqtı Latviya, Litva jäne Estoniya memleketteri NATO-ğa da, Euroodaqqa da müşe bolıp, qazir köptegen ölşem boyınşa älemniñ eñ damığan elderiniñ qatarında twr. Resey Ukrainağa basıp kirgende Kievti bar küşimen qoldap, tabandılıq tanıtqan da osı üş el. Soğıs bastalğanına eki jıl tolar qarsañda Azattıq Baltıq elderiniñ Qazaqstandağı elşilerimen söylesip, ekijaqtı sauda, ortaq tarih, Resey sayasatı jäne adam qwqığı taqırıbın talqıladı. Swhbat 8 aqpan küni alındı. “BİZDE QAZAQSTANDI DWRIS BİLMEYDİ” Azattıq: Swhbatımızdı Baltıq elderi men Qazaqstan arasındağı sauda qatınası

  • Baqsılar institutı

    Saraptama (oqısañız ökinbeysiz) Birinşi, ilkide Türki balasında arnayı qağan qwzireti üşin jwmıs isteytin köripkel baqsılar institutı bolğan. Atı baqsı bolğanımen hannıñ qırıq kisilik aqılşısı edi. Köripkel baqsılar han keñesi kezinde aldağı qandayda bir sayasi oqiğa men situaciyanı küni bwrtın boljap, döp basıp taldap häm saraptap bere alatın sonı qabilettiñ iesi-tin. Olardı sayasi köripkelder dep atasa da boladı. Han ekinşi bir eldi jeñu üşin bilek küşinen bölek köripkel baqsılardıñ strategiyalıq boljauına da jüginetin. Qarsılas eldiñ köripkel baqsıları da oñay emes ärine. Ekinşi, uaqıt öte kele sayasi köripkel baqsılar türkilik bolmıstağı strategiyalıq mektep qalıptastırdı. Türki baqsıları qıtay, ündi, parsı, wrım elderin jaulap aluda mañızdı röl atqardı. Ol kezdegi jahandıq jaulasular jer, su,

Pikir qaldıru

Elektorndı poştañız sırtqa jariyalanbaydı. Belgi qoyılğan öristi toltıru mindetti *

Atı-jöni *

Email *

Saytı

Kerey.kz/Kerey.kz

Biz turalı:

Tel: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz tiñ bwrınğı nwsqasın http://old.kerey.kz ten oqi alasızdar!

KEREY.KZ

Sayt materialdarın paydalanğanda derekközge silteme körsetu mindetti. Avtorlar pikiri men redakciya közqarası säykes kele bermeui mümkin. Jarnama men habarlandırulardıñ mazmwnına jarnama beruşi jauaptı.

Sayt sanağı: