Koniya – Türkiyanıñ Türkistanı

Koniya qalasında tropikalıq köbelekter bağı bar. Qıstıñ kezinde işi +30°S bolıp twradı. Üş mıñnan asa köbelek türi bar. Jılına 400 mıñ sayahatşı keletin ortalıq, şınımen de ğajap. Aynala tolı türli-tüsti, ülkendi-kişili köbelekter. Bwl tabiğattıñ ğajap sıyın qolmen jasalğan äynek ğimarattıñ işine jinap, oğan jaylı orta jasau, kim-kimniñ oyına kele bermes dünie.

Köbelekter bir aptadan, bir jılğa deyin ömir süredi. Aytpağımız, ärine bwl emes. Täjtajal örşip twrsa da #SafeTourismTurkey dep wrandatıp, sol aytqandarın şın mäninde körsetip jatır. Barlıq jeke qoldanatın zattardı paketpen qaptağan. As işetin qasıq pen nanğa deyin. Deni sau adam bwl elge qorıqpay-aq demaluğa kelse boladı.

Jeltoqsannıñ 13-21 aralığında älemniñ türli memleketterinen 30-dan BAQ qwralınıñ ökilderi Türkiya taraptıñ şaqıruımen Istambwl-Koniya qalalarında boldı. Qazaqstannan barğan eki jurnalisti Türkitildes jurnalister qorı jiberdi.

Koniyadağı tarihi orındar sizdi özgeşe älemge jeteleydi. Tasqa salınğan örnek pen Qwran ayattarınıñ hwsni ülgisine qarap tañday qaqpau mümkin emes. Adamnıñ basında kişi-kirim jarılıs boladı. Bügingi pende balasınıñ sonşama beyşaralığına köziñ jete tüsedi. Tügel bütin, alıp tasqa qaşalğan mıñ jıl bwrınğı mwra. Eş bülinbey bügingi tañğa deyin jetip otır. Al, ekimıñınşı jıldarı salınğan ğimarattıñ üşmıñırşı jılğa jeter-jetpesi de neğaybıl…

Istambwl N'yu-York siyaqtı özgeşe älem

Istambwlğa är qayta barğan sayın adam qalanı jaña qırınan tani tüsedi. Stihlal attı tarihi köşe bar. Köşeniñ tömengi jağı Galata mwnarasına kelip tireledi. Bwl jay ğana mwnara emes. Tarihı söylep twrğan mwnara.

Eñ basında ağaştan salınıp, bwğazdağı kemelerdiñ jürisin baqılauğa arnalsa, keyin ol qızmeti mañızdı bolmay, örtti baqılau mwnarasına aynalıptı. Qay jerden tütin şıqqanın baqılap otıradı. Al qazir turistik nısan. Künine mıñdağan adam kelip mwnara biiginen qalanı tamaşalaydı. Biiktigi 61 metr.

Stihlal köşesindegi şirkeu qalanıñ nağız mädenietterdiñ toğısqan jeri ekenin körsetip twr. 19 ğasırğa tieseli bolsa kerek. Şirkeudi körip, janarları jasaurap, jımiya fotoğa tüsip jatqan europalıq jwrttıñ ayağı üzilmeydi eken.

Odan säl tömen Resey konsuldığı ornalasqan. Bir zamandarda ağaştan salınğan orıs elşilik ğimaratı örtenip, onı basqa jaqqa saluğa tura keledi. Sonımen orıstıñ qatın patşası orıs elşiligi orıs topırağınıñ üstinde twruı kerek dep, Reseyden kememen topıraq äkelip tösep, onıñ üstine qazirgi ğimarattı twrğızğan eken. Reseydiñ bas elşiligi Ankarada.

Istambwl tarihına arnalğan tağı bir mwrajayğa barudıñ säti tüsti. Alıp bir zalı kädimgi tarazığa arnalğan. Sauda qalası bolğannan keyin de şığar, tarazınıñ ne bir qızıqtı türleri bar eken. Jasalu tehnikası da kürdeli. Bir qızığı kädimgi tarazınıñ tası retinde paydalanğan ülkendi-kişili temir asıq öte köp eken. Bizdiñ ata-babamızben qatısı bar-au dep şamaladım… Kirdiñ tası qızıqtı formalarda jasalıptı. Adamnıñ bası, asıq, tört bwrış, altı bwrış…

Istambwldağı tağı bir toqtağan jerimiz – özbek taqiyası. Taqiya 1752 jılı naqışbaniler jağınan salınğan. Taqiya twrğan töbe ol zamanda Osmanlı patşasınıñ añşılıq qwratın mekeni bolğan. Bir küni patşa töbe basındağı şatırdı körip, jön swrauğa kisi jiberedi. Söytse, Orta Aziyadan kelgen qajılar eken. Söytip, patşa olarğa arnayı jer berip, üy saluına rwqsat etedi. Sol künnen bastap Türkistan men Taşkennen qajılıqqa bara jatqandar osında tüsel jasağan. Qonaqtap Mekkege barar qwjattarın rettep alıp otırğan eken. Öytkeni, islam älemi Osman imperiyasına bağındı ğoy. Türkiyanıñ täuelsizdik soğısı jıldarında Atatürikke jaqsı kömek jasağan. Mwnda sarbazdar men oq-däri jiberu üşin qwpiya baza men auruhana qızmet atqarğan. Sol üşin keyin barlıq taqiyalar jabılğanda, özbek taqiyası ol tizimge ilinbey, qazirge deyin jwmıs jasap twr.

Özbek taqiyasınan keyin Istambwl qalasınıñ mañındağı Türkiyanıñ tarihi fil'mder tüsiretin qalaşığına bardıq. Ülkendigi jağınan älemde ekinşi orında twradı eken. “Er Twğırıl” t.b tarihi serialdar osında tüsirilipti. Fil'mniñ keybir jerleri äli jariyalanbağandıqtan özimizge foto-video tüsiruge rwqsat bergen joq.

Tarihi qalaşıqtı salumen jalpı jüz eluge juıq adam aynalısadı. Jaqında Şıñğıshanğa qarsı şıqqan Horezmşah turalı serial tüsirip jatır eken. Türkiyada Köşpendilerdiñ basın qosıp, wlı imperiya qwrğan Şıñğıs atamızdı jauız, mädenietti qwlatuşı dep ayıptaydı. Onısın qarapayım logikağa salıp tüsirdirgisi keledi. Jeke basımızğa eñ wnamağanı osı boldı.

Al, bwl qalaşıqta bükil köşpendiler tarihı qayta jazılıp jatır desek artıq aytqandıq bolmaydı. Mwnday isti jasau üşin tek wlttı süyu kerek, onıñ tarihına mahabbatpen qarau kerek. Qımbat mülik, aqşanı suşa şaşu da joq. Bäri qarapayım ğana istelgen.

Türkiya saparımız ayaqtap elge qaytatın uaqıt ta keldi. Bäri üşin raqmet! Türkitildes jurnalister qorınıñ törayımı Näziya Joyamengenqızına ayırıqşa alğıs aytamın. Qor Türkiya Mädeniet jäne turizm ministrliginiñ osı şarasına bizdi jiberdi. Barlıq şığındı Türkiya tarap töleydi. Körmegen jerdi köru, baspağan tauğa şığu baqıtın bwyırdı. Ondağan memleketten 34 BAQ-tıñ jurnalisteri, blogerleri jinalğan eken. Qazaqstannan «Astana» arnasınıñ tilşisi Erkin Qanin ekeumiz jürdik. Alğan äserimiz öte köp. Pandemiyağa qaramay türik turizm salasınıñ qalay jwmıs jasaytının kördik. Közimizdi jetkizdi. Ondayda tek işten tınıp, bizdiñ el de osınday bolsa ğoy şirkin degen oy özegiñdi örtey jöneledi. Damığan eldiñ är jetistigin işinde jürip, qolmen wstap, auasımen tınıstap twrıp sezgenniñ jöni bölek.

“Alaşım nege toqırap qaldı, bizdiñ eldiñ erteñgi küni ne bolmaq, şäu etken orıstıñ eki itine täyt deytin bir aq jağalınıñ joğın-ay” degen san türli oylar işiñdi jegidey jeydi. “Abaydıñ” altı seriası jarıq kördi ğoy. Qarap otırsañ qazaq tük te özgermegen. Saylauda jeñsem, paralap alsam, malımdı qalay köbeytsem degen bayağı tirliktiñ özgergeni şamalı eken.

Qalay desek te, barın bağalap, sonı älemge körsete alğan jwrttar ozıp twr. Turistk äleuet bizdiñ eldede joq emes. Tek, soğan jağday jasap, jolın tösep, bağasın şarıqtatpay wstap twrsa deysiñ…

Meyirjan Äuelhanwlı