“ÖMİR BOYI JALDAMALI PÄTERDE TWRDIQ”
Azattıq: Jaswlan, öziñiz turalı aytıp berseñiz, nemen aynalısasız, mamandığıñız qanday?
Jaswlan Düysembin: Arqalıq qalasında tuıp-östim. 1999 jılı astanağa köştik. Astanadağı №16 orta mektepti bitirdim. Ömir boyı jaldamalı päterde twrdıq. Biz twrğan audan da bir mazasız aymaq boldı. 13 jasımnan bastap qwrılısta jwmıs istedim. Eseygen sayın meni “ömirde ne mañızdı, mağınalı ömir süru üşin ne isteu kerek?” degen saualdar mazalay bastadı. Mektepten soñ joğarğı oqu ornında oqi almadım, condıqtan mamandığım joq. Patriotizm auruımen auıra bastağanda 18 jasta edim. Özim swranıp äskerge, jedel qızmet tobına bardım. Teñiz jayau äskeri qatarına tüsip, bir jıl qızmet atqardım.
Azattıq: Ukrainağa qaşan bardıñız? Azamattıq aldıñız ba?
Jaswlan Düysembin: Joq, Ukraina azamattığın äli alğan joqpın. Men Ukraina jerin qorğap jürgendikten qwqığım qazir osı eldiñ azamattarımen birdey jäne ol qwqıq äskeri kelisim-şartqa say üş jılğa bekitilgen. Al soğıs ayaqtalğan soñ özimniñ qauipsizdigim üşin mindetti türde Ukraina azamattığın alamın. Ukrainağa bizdiñ telearnalardan Maydan oqiğası turalı jañalıqtardı körip, zombi küyimde kelgen edim. Ol kezde ukraindarğa qariyanıñ keudesindegi medalin jwlıp alğan, Molotov kokteylin policeylerge laqtıratın, faşizm men banderaşılarağa tolı tiran, varvar, qasköy retinde qaraytınmın. Men osı tentek halıqtı öz közimmen körgim keldi. Söytip 2015 jılı qwrılısta jürip jaqsı aqşa taptım da, wşaqqa bilet alıp, Ukrainağa keldim.
Kievtiñ ortalığında jürip “anda qalay baruğa boladı, mında qalay baruğa boladı?” dep swradım. Bayqağanım, twrğındarı aqjarqın, öte qamqor. Orısşa söylegenim üşin mağan eşkim ala közben qarağan joq. Keyin bir mekeme arqılı Kievke ketip, eki jıl jwmıs istep, Qazaqstanğa oralğanımda bwrınğı dos-jaranımmen ortaq äñgimem joqtığın tüsindim.
Özim orıs mektebinde oqığandıqtan dostarımnıñ köbi orıstar edi, olar “iä, qalay eken ukraindar, banderaşılar, faşister” dep swraytın. Men olarğa “jigitter, jañalıqqa, teledidarda aytılğandarğa senbeñder” dep tüsindirip körgim keldi, biraq olar eşteñe estigisi kelmedi, sol bwrınğı oyınan aynımadı. 2019 jılı Ukrainağa qayta oralğanımda ädemi swlu qızben tanıstım. Ortadağı sezim mahabbatqa wlasıp, otau qwrdıq. Üş jıldan astı, nekedemiz. Eki balamız bar, qızım üşte, kenjemiz bir jarımda. Balalarım özime tartqan qazanbas.
“QORQINIŞ BAR, BİRAQ BİZ ODAN KÜŞTİREKPİZ”
Azattıq: Siz qazir nağız wrıs dalasında jürsiz. Basıñızdı qaterge tiguge ne sebep boldı?
Jaswlan Düysembin: Ukrainada twrıp jatqanda osı elge terror jasap kelgen Reseymen jağdaydı zerttey bastadım. Meniñ eki balam bar, olardıñ boyında ukrain qanı bar. Qwday saqtasın, olardıñ amandığın qorğau – meniñ borışım. Bwğan qosa, men Reseydiñ tek Ukrainamen toqtamaytının tüsindim. Sondıqtan Reseydiñ arı qaray meniñ Qazaqstanıma bet almauı üşin de bar küşimdi saluım kerek dep oylaymın.
WQK Ukrainadağı soğısqa qatısqan Qazaqstan azamatına is qozğadı
Azattıq: Nwr-Swltandağı WQK departamenti Ukrainada soğısıp jürgen qazaqstandıqqa qarsı “şeteldegi qarulı qaqtığısqa qatısu” ayıbımen is qozğağan. Biraq kimge qarsı is qozğalğanın aytpadı.
Jaswlan Düysembin: Bwl aqparattı 2 mausım tañerteñ kördim. Mağan eşqanday habarlama kelgen joq.
Azattıq: Qazaqstanğa oralam degen josparıñız bar ma? Jalpı şeteldegi äskeri qaqtığıstarğa qatısqandardı qılmıstıq jauapkerşilikke tartatının bilesiz be?
Jaswlan Düysembin: Men äu basta basımdı qanday qaterge tikkenimdi bilemin. Bwl jaqqa kelgenimde de keri jol joğın tüsingenmin. Men elge qaytqım kelse de bükil ot pen oqtı keşip ötip, Qazaqstanğa kelip, qol-ayağımdı bwratıp türmege tüsip, ol jerde azaptaudan ölu aqımaqtıq bolar edi nemese birden atıp tastauı da mümkin. Sondıqtan Qazaqstanğa bir närseni özgertu üşin kelermin.
Azattıq: Jaqında jelide sizdiñ qazañız turalı aqparat taradı. Keyin jaralı ekeniñiz aytıldı. Ne bolğanın aytıp beresiz be?
Jaswlan Düysembin: Bwl bir eski rolik edi. 14 naurızda Doneck oblısındağı basqa auılda jürgende jaralandım. Ol jerde äskeri tilde aytqanda “nöldik rubejde” jürdik. Eşqanday internet baylanısı bolmadı. Küni boyı tapsırmanı orındaymız. Birde bizge snaryad qarşa jaudı. Twrğan ornımız azdap bülindi. Sarbazdardıñ keybiri qaza tauıp, birsıpırası auır jaralandı. Qwdayğa täuba, aman qaldım, biraq az-maz jaraqat aldım. Emdeluge tura keldi. Keyin ştabqa oralğanımda meni Qazaqstan men Ukrainada “jerlegenderin” estidim. Bwl turalı mağan bölimşemdegi bir oficer äyel ayttı. Ol “Qızım internetten seniñ qaytıs bolğanıñ turalı oqıptı, halıñ qalay?” dep qoñırau şaldı. Mwnıñ bärin estigen soñ özimniñ amandığımdı bildiruim kerek dep şeştim. Tiktoktan jaña paraqşa aşıp, video jariyaladım.
Azattıq: Mert bolam dep qorıqpaysız ba?
Jaswlan Düysembin: Qorqınış qaşan da boladı. Ukrainada soğıs jürip jatqanına segiz jıl boldı. Sol kezden beri soğısıp jürgenderde de qorqınış bar. Biraq, seni qorqınış biley me, älde sen qorqınıştı bağındırasıñ ba, mañızdısı sol. Kündelikti wyqıdan oyanğanda keşe ne bolğanın oylamaymın. Bwl – özime qoyıp alğan dağdım. Men büginniñ tapsırması men bügin tiri qaluım kerek dep oylaymın.
Ärine, soğıs bolğan soñ keyde paranoyya boladı. Ol keyde bärimizdi mazalaydı. Mwnı soğısta bolğan kez kelgen adam tüsinedi. Keyde sağan äldebir qañğığan snaryad kelip, ömiriñ osımen üziletindey körinedi. Keybireuler mwnı jeñe almay, arı qaray wrısqa jaramay da qaladı. Qwdayğa şükir, qasımdağılarmen birge qorqınıştı jeñip kelemiz. Sondıqtan qorqınış bar, biraq biz odan küştirekpiz.
Azattıq: Qazaqstan men Ukrainanıñ äskeri salasın salıstırıp kördiñiz be? Dayındıq, wrıs jürgizu ayla-täsilinde, sizdiñ oyıñızşa, ayırmaşılıqtar men artıqşılıqtar bar ma?
Jaswlan Düysembin: Soğısqa deyin “jas jauınger kursınan” öttim. Jeltoqsanda wrıs dalasına kelip, nöldik poziciyağa tüstim. Sol kezde qarsı taraptıñ küşi nege jetetinin kördim. Olar küni-tüni bizdi atqılağanda, bizde “eşqanday jauap qatpay, qorğanu, beybitşilikti bwzbau turalı” bwyrıq boldı. Bwl körinis jeltoqsan boyı sozılıp, aqpanda on ese üdedi. Ayırmaşılıqtı men sonda sezindim. Qazaqstan äskeri men halqımnıñ namısına tigim kelmeydi. Estigenimdi emes, körgenimdi aytıp otırmın.
“Berenin bwzıp, işin qoparadı”. Ukrainadağı soğısta Resey äskeri tehnikası qalay küyredi?
Qazaqstan äskeri de Resey äskeri siyaqtı bwrınğı Sovet odağı ädisimen qimıl-äreket jasaydı. Sondıqtan da Resey äskeriniñ qwrlıqtağı operaciyalarda Ukraina küşterine äli kelmedi. Olar qazir raketamen, bombamen qorqıtuğa köşken. Eger Qazaqstan da osı jolmen jürse, onda Reseydiñ äskeriniñ kebin kiedi. Al Ukraina öz äskerin NATO standarttarımen oqıttı. Bwl – eñ bastı argument jäne Ukrainanıñ Qazaqstanmen salıstırğanda artıqşılığı sanaladı. Bwğan ukraindardıñ segiz jıldan beri soğısıp kele jatqanın jäne mwndağı jigitterdiñ erekşe qaysarlıqpen küresetinin qosu kerek. Sodan soñ korrupciyanı wmıtpauımız kerek. Al Ukrainada onımen küresu jeñil, öytkeni elde söz bostandığı bar. Halıq bärin baqılay aladı, ayta aladı.
Azattıq: Ukraina jağında soğısıp jürgen şeteldikter, solardıñ arasında qazaqstandıqtar bar ma?
Jaswlan Düysembin: Mwnda qazaqstandıqtardı kezdestirmedim. Volnavahtağı qattı wrısta gruzinder batal'onı irgeles soğıstı. Olar da eriktiler, olar da Ukrainadağıday jağdaydı basınan ötkizgen. Şeşender, içkeriyalıqtar bar. Diktatorlıq bilikti moyındaudan bas tartqan belarustar bar. Amerikalıqtardıñ tobı bar. Mwnda Ukrainanı qorğap şayqasıp jürgen şeteldik köp. Al Kievtegi aumaq qorğanısında (teroborona) jürgen qazaq jigit turalı estidim, biraq ol jaylı köp habarım joq.
Azattıq: Sizdiñ oyıñızşa, Ukrainadağı soğıs qaşan bitedi?
Jaswlan Düysembin: Biz – qatardağı sarbazbız, onday aqparattı bilmeymiz. Biraq bärimizdiñ de otbasımızğa, üyimizge oralğımız keledi. Al keybir boljamdar qısqa deyin soğıs boladı desedi.
Azattıq: Sizben birge şayqasıp jürgen äskeriler qazir batısta köp aytılıp jürgen “Putin oq atudı toqtatuı üşin Ukraina keybir jerin berui mümkin” degen boljam turalı ne aytadı?
Jaswlan Düysembin: Bwl jaylı estidik, biraq onı eşkim qoldamaydı. Eger ol jer Reseyge ketse, ol keri qaytpaydı. Bwl erlikpen qaza tapqan sarbazdardıñ ruhına tükirgenmen birdey. Bwl joldı soñına deyin jürip ötuimiz kerek jäne jaudı öz şekarasına qaytaruımız kerek, yağni 24 aqpanda Resey äskeri qayda boldı, sonda jetkizuimiz kerek.
Azattıq: Eki taraptıñ da äskeri şarşadı, öytkeni teketires kimdi de bolsa qajıtpay qoymaydı. Bwğan ne deysiz? Şarşau, moral'dıq jağınan sağı sınu bayqala ma?
Jaswlan Düysembin: Moral'dıq şarşau soğıstıñ ekinşi küni boldı. Sodan soñ erteñ zardap şegui mümkin tuıstarıñnıñ jüzin körgende sen qayrattana tüsesiñ, motivaciyañ artadı. Ärine, jıldam jäne wzaqqa sozılğan wrıstar da boladı. Biraq tek küştiler ğana aqtıq demi tausılğanşa küresedi.
“ANAMDI TÜRMEGE OTIRĞIZAMIN DEP QORQITQAN”
Azattıq: Qazaqstanda bolğan Qañtar oqiğasın estidiñiz ğoy. Ol turalı ne oylaysız?
Jaswlan Düysembin: Qañtarda men Ukrainada edim. Qañtar oqiğası kezinde elde bolmağanım da jaqsı boldı. Öytkeni onda men aldıñğı qatarda bolar edim, meni de atıp tastar edi. Tuğan halqıma tek jaqsılıq tileymin.
Qañtar halıqtıñ tözuden, qorlanudan şarşağanın körsetti. Qazaqstandı Japoniya nemese BAÄ siyaqtı damıp ketken eldermen salıstıramın da, küyinemin. Bizdiñ jerimizde Mendeleev kestesindegi [elementterdiñ] bäri bar, biraq gaz qımbat, kökönisterdi üş ese qımbatqa alamız. Qazaqstanda Qwdaydan emes, policiyadan qorqadı. Halıq prezident Toqaevtı oq atuğa bwyrıq bergeni üşin keşirmeytin şığar.
Azattıq: Tuğan-tuıstarıñız Ukrainağa ketip soğısqa qatısu turalı şeşimiñizge qalay qaradı? Olarmen baylanısıñız bar ma? Sizge ne aytadı? Tuıstarıñızğa qısım körsetilgen jağday boldı ma?
Jaswlan Düysembin: Men “ketemin” degende, ärine, tuıstarım meni toqtatuğa tırıstı. Biraq men eşteñe özgertpesem, onda özimniñ osı tar qapastıñ, jüyeniñ bir bölşegi bolıp qalatınımdı tüsindim. Ukrainada äskeri kelisim-şartqa qol qoyğan soñ, maydanğa kelgennen keyin anama qısım jasala bastadı. Onı türmege otırğızamız dep qorqıtqan. Anamdı tınıştandırıp, bwl öz tañdauım ekenin, oğan qatısı joğın ayttım. Qazir jaqındarımnıñ qauipsizdigi üşin olarmen sirek habarlasamın. Tek key adamdar arqılı amandığımdı bildirip twramın. Olardı qorqıtuğa eşkimniñ haqısı joq.
Soğıstıñ 100-küni. Resey maqsatına jetti me? (3 mausım 2022 j.)
“QWRALIPTASTARIMA KÖMEKTESUGE ENDİGİ KEŞ”
Azattıq: Jaswlan, key videolarıñızda deneñizde tatu köp ekeni bayqaladı.
Jaswlan Düysembin: Iä, är tatudıñ mäni bar. Mısalı, arqamda Qazaqstannıñ tuı salınğan. Ol – qaydan şıqqanımdı bildiredi jäne özimniñ qazaq ekenime degen maqtanışımnıñ belgisi. Al keudemde Ukraina eltañbası. Onda üş ayır beynelenip, eger anıqtap qarasañız “erkindik” degen söz jazılğan. Bwl men “azatpın, erkinmin” degendi meñzegenim. Bwl tatudı Har'kovte saldırğan edim. Al moynımda japon ieroglifimen jazılğan “batır” degen söz bar. Bwl – jasöspirim kezimde jasatqan alğaşqı tatuım. Men batıldığımen, erligimen tanımal adam bolğım keldi.
Azattıq: Jaswlan, tüsirgen videolarıñızda öz haqıñdı qorğau, ädildik turalı köp aytasız. Bwl wstanım qalay qalıptastı?
Biz nege kedey twramız, qanşama jwmıs auıstırıp, bar küşimdi salıp tırısıp, eñbek etsem de nege tabısım jetpeydidegen oylar maza bermeytin.
Jaswlan Düysembin: Men ösken otbasında er adam bolmadı. Tuısım köp bolğanmen, köbimen aralaspadıq, meniñ körip öskenim anam men äjem ğana. Tek bir tuıs ağam bar edi, onıñ özi köp kele bermeytin. Men äyel adamğa jalğız özi balanı ösirudiñ qanşalıqtı auır ekenin kördim. Ömirdi tekke sürmeymin, artımda iz qaldıramın degen maqsat qoydım. Jıldar ötken sayın “Biz nege kedey twramız, qanşama jwmıs auıstırıp, bar küşimdi salıp tırısıp, eñbek etsem de nege tabısım jetpeydi, nege dostarım kedey twradı?” degen oylar maza bermeytin.
Söz bostandığın Ukrainada jürip tüsingendeymin. 2015 jılı alğaş ret Nwrswltan Nazarabevqa qarsı pikir ayta bastadım. Oğan deyin sayasatqa aralasıp körmegen edim äri sol uaqıtqa deyin teledidarğa senip, özim Nazarbaevtıñ fanatı boldım deuge boladı. Halqıma qattı kömekteskim kelgen sezim maza bermedi. Men siyaqtı kedey otbasında ömir sürip jatqan balalar köp, solarğa, bolaşaq wrpaqqa kömekteskim keledi. Öytkeni, ökiniştisi sol, qwralıptastarıma kömektesuge endigi keş.
Mäskeu Resey qazaqtarın da soğısqa salıp jatır
Azattıq: 5 mausımda “Jaña Qazaqstan” wranımen referendum ötti. Bwl sayasi oqiğa turalı ne aytasız?
Jaswlan Düysembin: Soğısta jürmiz desek te bäribir Qazaqstan turalı oylaysıñ. Mwnda ünemi internet bola bermeydi, keyde aylap älemde ne bolıp jatqanın bilmeymiz. “Jaña Qazaqstan” turalı ayaq astı estidim. Keyin onıñ jay ğana aldamşı joba ekenin wqtım.
Azattıq: Jelide siz turalı “Qazaqstannıñ bolaşaq qorğanıs ministri” degen pikirler de bar. Onı estidiñiz be?
Jaswlan Düysembin: Iä, estidim, tipti özim de äzildep qoldana bastadım (küldi). Bir jerlerge “Qazaqstan Respublikasınıñ qorğanıs ministri Jaswlan Düysembin” dep qol da qoydım. Sodan soñ “onda twrğan ne bar, eger qattı qalasañ bwl tilek te orındaluı mümkin” dep oyladım. Adamdar mwnday pikirdi qorğanıs ministri soğıstı körgen adam boluı tiis dep sanağan soñ aytıp jatır dep sanaymın. Onıñ üstine Ukrainadağı jağdaydı alsaq, şabuıldan göri qorğanu basım. Biraq bwl pikirge jay külki üşin bolmasa, asa köp bas qatırğan joqpın.
Azattıq: Swhbatıñız üşin raqmet.
Resey äskeri 2022 jılğı 24 aqpanda Ukrainağa basıp kirdi. Mäskeu täuelsiz memleketke qarsı basqınşılıq soğıs jürgizip jatqanın moyındamaydı. Kreml' mwnı Ukrainanı “qarusızdandıru jäne denacifakciyalau” maqsatında jürgizip jatqan “arnayı äskeri operaciya” dep ataydı. Biraq Resey küşteri jaulap alğan jerdegi oqiğalar olardıñ közdegeni bwl aytılğannan mülde basqaşa ekenin körsetedi: Resey äskeri basıp alğan eldimekendegi Ukraina tuın alıp tastaydı. BWW-ğa müşe elderdiñ basım böligi mwnı Resey basqınşılığı dep atap, Mäskeuden Ukrainadan äskerin äketuin talap etip keledi. Batıs elderi Reseyge Ukrainağa soğıs aşqanı üşin sankciyalar salğan.
Azattıq
Pikir qaldıru