ЭКС-ЕЛБАСЫНЫҢ ТАҒЫ БІР ӨТІРІГІ

EKS-ELBASINIÑ TAĞI BİR ÖTİRİGİ

| Oct 18, 2022

Jazuşı-publicist

Marat Bäydildawlı (Toqaşbaev):

nemese byudjet emşegin soru qaşan doğarıladı?

Üstimizdegi jılğı 20-mausımda sayasatker Daniyar Äşimbaevtıñ Telegram-kanalında Nwrswltan Nazarbaevpen jariyalanğan swqbatta eks-elbası Nazarbaev universitetiniñ jetistikteri turalı maqtana aytqanı bar. Ol: «universitet qazir tek elimizde ğana emes bükil Aziyada köş bastap kele jatır, onıñ tülekteriniñ 92 payızı Qazaqstanda jwmıs isteydi» dedi.

Factcheck.kz portalı bwl aqparattı teksergendi jön köripti. Nätijesinde N.Nazarbaevtıñ bwl aytqandarı jalğan bolıp şıqtı!

Ädette jetekşi JOO turalı äñgime qozğalsa älbette joğarı oqu orındarınıñ türli reytingileri eske tüsedi. Är reytinginiñ bağalau metodologiyası ärtürli. Älemge äygili halıqaralıq sonday reytingilerdiñ birde birinde Nazarbaev universiteti Aziyanıñ nömiri birinşi joğarı oqu ornı dep atalmaydı. Tipti Qazaqstannıñ joğarı oqu orındarınıñ arasındağı köşbasşılığınıñ özi kümändi. Sol halıqaralıq reytingterde Qazaqstannan äl-Farabi atındağı QazWU, L.N.Gumilev atındağı EWU, Sätbaev atındağı QazĞZTU siyaqtı üş JOO ataladı, olardıñ alatın orındarınıñ özi 1201+ den äri qaray.

Nazarbaev universiteti jergilikti deñgeyde özin özi birinşi orınğa qoyıp alğan siyaqtı. Äytpese basqa reytingterde onıñ özi twrmaq iisi de joq. Mısalı, QS World University Rankings reytingisinde Nazarbaev universitetiniñ atı mülde wşıraspaydı. Onda Aziyalıq aumaqta birinşi orında Singapurdıñ wlttıq universiteti twr.

Europa men Aziyanıñ damuşı elderiniñ reytingisinde birinşi orında – MGU. Qazaqstandıq JOO arasında älemdik reytingte eñ täuir körsetkişke ie – äl-Farabi atındağı QazWU. Ol 150-şi orında.

Älemdik US News & World Report reytingisinde Nazarbaev universiteti 1344-şi orınnan äzer köringen. Aziya universitetteriniñ reytingisinde birinşi orında Qıtaydağı Sinhua universiteti twr. Nazarbaev universiteti bolsa keyingi reytingte 402-şi orında.

Universitetterdiñ älemdik reytingter ortalığınıñ Center for World University Rankings (CWUR) derekterinde «nwr-kösemniñ» universiteti 1765-şi orında! Onda aziyalıq aymaqta – Tokio universiteti köşbasşı.

Joğarı bilim berudiñ halıqaralıq katalogı boyınşa 200 universitetten tüzilgen uniRank reytinginde qazaqstandıq birde bir universitet joq!

Ispandıq Cybermetrics Lab zertteuşiler tobınıñ jariyalanımdar kölemi men onıñ ıqpaldılığın anıqtaytın

Ranking web of universities reytingisinde

Nazarbaev universiteti sonau 233-şi orında, aziyalıq öñir boyınşa 983-şi orında.

YAğni N.Nazarbaevtıñ öziniñ atındağı jekemenşik universitetin maqtağan derekteriniñ bäri ötirik bolıp şıqtı!

Zertteudi jariyalağan jurnalist Janserik Tileuhannıñ aytuınşa NU tülekteriniñ 92 payızı elde jwmıs isteydi degeni de aqiqatqa üylespeydi eken. 2015-2021 jıldarda universitetti 6 mıñday student bitirse onıñ 57,2 payızı ğana elden jwmıs tapqan.

Nazarbaev universitetin «Nazarbaev Qorına» bağınatın Nazarbaev Intellektual'dıq mektepteri» aşıq akcionerlik qoğamı basqaradı. Universitet bilim ministrligine bağınbaydı, jıldıq esepterin tapsırmaydı. Onıñ bäri qwpiya.

Nazarbaevtıñ bilim qorları birigip, PioneerCapitalInvest investiciyalıq holdingin qwrıp alğan. Büginde PioneerCapital holdingi baqılau paketiniñ 67,53 payızı – «Nazarbaev qorına», 19,62 payızı – Nazarbaev universitetiniñ «Äleumettik damu qorına», 12,93 payızı – Nazarbaev intellektualdıq mektepteriniñ «Damu qorına» tiesili. Körip otırğanıñızday Nazarbaev universiteti tolıqtay jekemenşik oqu ornı.

Universitet 2020 jılı 500 mln dollar payda tapqanımen onıñ bükil şığındarı byudjet moynında. Älemdik reytingte bolsa eşqanday ornı joq. Sonda Nazarbaevtıñ jekemenşik oqu ornın memleket mäñgi-baqi süyrey beruge mindetti me? Elimizdiñ 2020-2022 jıldarğa arnalğan byudjetinde Nazarbaev universitetine 184,2 mlrd teñge, Nazarbaev intellektualdıq mektepterine 66,3 mlrd teñge qarajat bölingen. «Tepliçnıy» jağday tuğızılğan jekemenşik universitettiñ Qazaqstanğa ne keregi bar?

Şındığına kelgende qızmetinen ketse de eks-elbası byudjet emşegin qañsıtıp sora bergenin qaşan qoyadı?

Qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı?

kerey.kz

Zhalgas Yertay Qazaqstan biligi memlekettik tildi damıtu üşin qatañ şeşimderge barğısı kelmeydi deyik. Biraq qazirgi zañnama ayasında memlekettik tildi qalay damıtuğa boladı? Sonı oylanıp köreyik. Qazaq tilin damıtu jayın aytqan kezde Qazaqstan biligi qoğamdı ekige böledi. Biri – tildi damıtudıñ radikal şeşimderin wstanadı, ekinşi jağı – qazirgi status-kvonı saqtağısı keledi, yağni eşteñe özgertpey-aq qoyayıq deydi. Biraq eki joldı da tañdamay, ortasımen jürudi wsınıp körsek qaytedi!? Batıl qadamdarğa barayıq, biraq ol radikal jol bolmasın. Qazaq tilin küşpen emes, ortanı damıtu arqılı küşeytsek boladı. YAğni adamdar tildi üyrenip äure bolmay-aq, halıq jay ğana qazaq tili ayasında ömir sürudi üyrensin. Negizgi oy osı. Biz osı uaqıtqa deyin adamdar ortanı
Eldes Orda, tarihşı: «Türkistan» atauın qoldanu – aymaqtağı jwmsaq küş poziciyasın nığaytu täsili

kerey.kz

Foto aşıq derekközderden alında Ötken aptada Türkiyanıñ wlttıq bilim ministrligi mektep bağdarlamasına «Türkistan» degen termindi engizgen edi. Şetel basılımdarınıñ jazuınşa, bwl atau endi «Ortalıq Aziya» wğımınıñ ornına qoldanılmaq. Bilim ministri YUsuf Tekin jaña atau türki äleminiñ birligin qamtamasız etuge bağıttalğanın aytadı. Onıñ sözinşe, ükimet oqu bağdarlamasınan imperiyalıq mağınası bar geografiyalıq ataulardı alıp tastamaqşı. Eñ qızığı, «Türkistan» aumağına Qazaqstannan bölek, Qırğızstan, Özbekstan, Türkimenstan men Täjikstan jatadı eken. Sonday-aq keybir basılımdar bwl terminniñ Qıtaydıñ batısında ornalasqan Şıñjan ölkesine qatısı barın da atap ötti. Keybir ğalımdar «Ortalıq Aziya» termini kolonializmnen qalğanın jii atap jür. HH ğasırdağı älemdik akademiyalıq ğılımdı sol kezdegi iri imperiyalar qalıptastırğandıqtan, büginde mwnday terminder men ataular halıq sanasına äbden siñip
ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA

kerey.kz

Mämi bi Jwrtbaywlınıñ şejiresinde aytıluınşa Kerey wlısınıñ arğı tegi – Şep, Sep, Baylau, Qoylau, Eldey, Köldey, Izen, Jusan sekildi taypalardan taraladı eken. Atalğan taypalardıñ birazı eski tarih betterinen kezdesse, endi bir bölimi qazirge deyin Kerey ruındağı atalardıñ esimi retinde atalıp keledi. Mwnıñ bir sebebin arğı tarihtağı atalardıñ atı öşpesin dep keyingi wrpaqtarınıñ atalar atın qayta jañğırtıp qoyğan dästürinen qarau kerek. Abaq atauına kelsek, arıda Kerey hanzadaları men hanışalarınıñ arasında Abaq, Abaqberdi, Abahan, Abaqtay, Abaqay, Abaq bike sındı esimder bolğan. Sol ata-apalarınıñ jolın jalğağan, tozıp ketken Kerey eliniñ basın qosıp, oğan äz ana bolğan Abaq esimdi qasietti ana ömirde bolğan adam. Qazaq tarihında ru atına aynalğan äz analar az bolmağan. Körnekti jazuşı,
Zelenskiydiñ “jalğız seneri äri oñ qolı”. Andrey Ermak kim?

kerey.kz

Rey FERLONG Andrey Ermak (sol jaqta) pen Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy (oñ jaqta). 2019 jıl. Andrey Ermak wşaqtan tüse sala öziniñ bastığın qwşaqtadı. 2019 jılı qırküyekte prezident Zelenskiymen jılı jüzdesu jañadan bastalıp kele jatqan sayasi seriktestiktiñ bası edi. Bwl – Ermaktıñ Resey türmesinde otırğan 35 ukrainalıqtı Mäskeuden alıp kelgen säti. Al 2020 jılı Ermak Zelenskiy äkimşiliginiñ basşısı boldı. Biraq Ukrainadağı jemqorlıq şuınan keyin onıñ qızmetine jwrttıñ nazarı audı. Sebebi Ermak Ukraina energetikalıq infraqwrılımına bölingen qarjı jımqırılğan korrupciya shemasında negizgi rölde bolğan degen aqparat tarağan. Biraq tergeuşiler bwl jayttıñ jay-japsarın tolıq aşqan joq. Ermaktıñ özi Azattıqtıñ Ukraina qızmetiniñ resmi saualdarına jauap bergen joq. Sonımen Zelenskiydiñ keñsesin basqarıp otırğan Ermak kim? TELEVIDENIEDEN
TARIH ĞILIMI QAZİR EZOTERIKALIQ TOPTARDIÑ MENŞİGİNDE

kerey.kz

Şığıstanuşı-tarihşı Ömir Twyaqbaydıñ bwrında da «Qazaqqa qanday tarih kerek? Täuelsizdik kezeñinde jasalğan tarihi mistifikaciyalar hronikası» dep atalatın maqalasın (22.05. 2025. Zhasalash.kz) oqıp em. Riza bolğam. Jaqında Ö. Twyaqbaydıñ «Qazaqstanda tarihi bwrmalaular men mifterge tosqauıl qoyudıñ joldarı» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) attı tağı bir maqalasımen jäne tanıstıq. Öte özekti mäseleni köteripti. Tarihta orın alıp jürgen jağımsız jayttar turasında oy tolğaptı. Jurnalisterdi, blogerlerdi ayıptaptı. Tarihtan arnayı käsibi dayındığı joq, bärin büldirip boldı dep. Keleñsizdikti toqtatudıñ naqtı joldarın wsınıptı. Bwğan da köñilimiz bek toldı. Äytse de tarihtı bwrmalauğa, öz ötirikterin nasihattauğa tek jurnalister men blogerler ğana emes, «arnayı käsibi dayındığı bar» «tarihşılardıñ» da «zor üles» qosıp jatqanın bayandap, aytılğan pikirdi odan äri örbitip, jalğastırayıq.