ABAQ ANA JÄNE TASBIKE ANA
kerey.kz
Mämi bi Jwrtbaywlınıñ şejiresinde aytıluınşa Kerey wlısınıñ arğı tegi – Şep, Sep, Baylau, Qoylau, Eldey, Köldey, Izen, Jusan sekildi taypalardan taraladı eken. Atalğan taypalardıñ birazı eski tarih betterinen kezdesse, endi bir bölimi qazirge deyin Kerey ruındağı atalardıñ esimi retinde atalıp keledi. Mwnıñ bir sebebin arğı tarihtağı atalardıñ atı öşpesin dep keyingi wrpaqtarınıñ atalar atın qayta jañğırtıp qoyğan dästürinen qarau kerek.
Abaq atauına kelsek, arıda Kerey hanzadaları men hanışalarınıñ arasında Abaq, Abaqberdi, Abahan, Abaqtay, Abaqay, Abaq bike sındı esimder bolğan. Sol ata-apalarınıñ jolın jalğağan, tozıp ketken Kerey eliniñ basın qosıp, oğan äz ana bolğan Abaq esimdi qasietti ana ömirde bolğan adam.
Qazaq tarihında ru atına aynalğan äz analar az bolmağan. Körnekti jazuşı, tarihşı Mwhtar Mağauinn: «Älemdegi eñ swlu – qazaq äyeli: meniñ jarım, meniñ anam, meniñ qızım. Qazaqtı qazaq qılğan osı äyel bolatın, swlu ğana emes, sımbattı, minezdi, aqıldı, adal jar, abzal ana, ağayınğa qamqor, auıl-aymaqqa qwt, erdiñ maqtanı, eldiñ körki.
Ejelgi epostağı Gülbärşin men Qwrtqa, Aqjwnıs pen Nazım. Şejireli tarihtağı Domalaq-ene men Qız-ene, Ayşa-bibi men Abaq-ana. Tañbalı tarihtağı Qasım hannıñ anaları Jaqsı-bike, Abaydıñ anası Wljan, arıdağı, Alaştıñ twlğası bolğan tağı qanşama alıptı tuğızğan, esimderi saqtalmağan äulie analar, beridegi el bilegen Ayğanım men qol bastağan Bopay – qazaq äyeliniñ asqaq äri naqtı körinisi»[1] degendi jaydan-jay ayta salğan joq.
«Halıq jadında saqtalıp qalğan Twmar, Zarina, Begim, Bopay, Qaraşaş, Domalaq, Abaq, Ayğanım, Künbike, Zere tärizdi hanşalardıñ eli men jerine degen süyispenşiligi men erlik isteri büingi bolaşaq wrpaq jadında. Arığa barmay-aq qazaq handığı twsınan bergi el bilegen Ayğanım, qol bastağan Bopay hanımdar, Künbike, Aybike, Zere analardıñ wlt tarihındağı ornı bölek»[2].
Jazuşı Şärbanu Beysenovanıñ «Wlı dala aruları» degen seriyasımen jarıq körgen «Süyinbike», «Bozoq aruı», «Wrpağına wran bolğan analar» attı kitaptarı oqırmanğa jol tartqan edi.
«Wlı dala aruları» seriyasınıñ üşinşi kitabı – «Wrpağına wran bolğan analar» (qwrastırğandar – Ş.Beysenova men J.Äskerbekqızı) kitabında Şıñğıs hannıñ jarı Börte hanımnan bastap, ejelgi zamandardağı äygili analar ömiri bayandalğan. Atap ötsek, Aqswlu – Älpeş ana, Nwrila (Domalaq) ana, Bolğan ana, Jwban ana, Räbi Swltan begim, Jağan bike hanım, Bopay hanım, Qızay ana, Mwrın ana, Abaq ana, Tasbike, Tättibike, Qarqabat ana, Marau, Jwpar, Sılandı, Daraboz, Qoysana analar, Qalamqas apa, Bopay hanşa, Ayğanım ana, Zere äje, t.b. analar ömirinen sır şertedi.
Endeşe, Abaq ana kim?
Bizdiñ qolımızdağı jariya bolmağan eski şejirelik qoljazbalardıñ bayanınşa – Appaq (Abaq) Sarıbayqızı (1240-1326) qazirgi Jambıl oblısı Sarısu boyında Sarı üysin auılında düniege kelgen. Äkesi Sarıbay äri däuletti äri batır, bi bolğan kisi. Sondıqtanda halıq auzında ol kisiniñ esimi «Sarıbay», «Sarıbi», «Sarımırza» degen ataularmen türlişe atalatın bolğan. Tipti Sarıbay esimin «Sarı üysin» ruınıñ atımen baylanıstıruşılarda bar. Biraq ğılımi negizi az, Üysin – ejelgi el (taypa) atauı. Bwl nwsqa bar bolğanı añız ğana. Abaq ananıñ jas şamasımen salıstıra qarağanda, äkesi Sarıbaydıñ jasağan mezgili 1210-1285 jıldarğa tura keledi. Qalay bolğanda da Sarı üysin elinde Sarıbay esimdi ataqtı adamnıñ bolğandığın eşkim joqqa şığara almaydı.
Jarıq körmegen eski şejire bayanı boyınşa – 1220 jıldar şaması Jaqa-Qambu nemeresi Sangere Şigowlı men Külän Ängerqızı qazirgi Oñtüstik Qazaqstan jerinde üylenip, ortalarınan Sälima, Kälima, Kämen üş qız tuadı. Kenjesi wl bala bolıp oğan sol jerdegi oqımıstılar «Äl-Farabidey dana bolsın» dep «Dana» degen at qoyadı.
Dana erjetip ol da üylenedi. Öte bilimdi, bilgir Külän äje: «Arıda Kerey degen ülken el edi. Sol eldiñ ürim-bwtağı är jerde telim-telimi şığıp jür. Solardıñ basın qosıp el etu kerek. Dana, sen sol ata jolın jalğa. Wlıñnıñ atın Kerey qoy» deydi. Danadan tuğan nemeresiniñ atın Kerey qoyadı. Kerey erjetkende Sarı üysin eliniñ ataqtı bi, batır-bağlanı bolğan Sarıbay auılına qwda tüsip, onıñ Appaq esimdi qızın aladı. Appaq esimi jüre kele Abaq ataladı. Appaq ta ata-äjesiniñ amanatı boyınşa nemere, şöberelerine Baylau, Qoylau, Eldey, Köldey, t.b. eski atalar esimin qoyadı.
Söytip, 1258 jılı Kerey Danawlı men Abaq Sarıbayqızı bas qosıp bauırınan bala örbitedi. Sarı üysin eli men Kerey eli qwdalıqtı jalğap otıradı. Sarıbay öz nemeresine Abaqtan tuğan jieni Gültotını alıp beredi. Jay ğana jalğanıp qoymay, balapan basına, twrımtay twsına tartqan bir kezeñde şaşırap jürgen kerey balaların bauırına tartqan Abaq ana tört tülikke bay törkin jwrtınıñ şapağatımen talay otauınıñ tütinin şalqıttı. Odan tuğan qasqırday-qasqırday wldar da eşkimge ese bermes erler bolıp jetildi. Sarıüysin jwrtı bwlardı «Abaq pen Kereydiñ auılı», «Abaq-Kerey auılı» dep atay bastadı.
Tağdır ükimimen Kerey ömirden erte qayttı da, qalğan bala-şağa men el-jwrtqa Abaq ana ie boldı. Abaqtan tuğan – Şımır, Belgibay, Qwttı sındı wldar ürim-bwtaqtı el boldı. Qızı Gültotı da Sarı üysin elindegi sarı tisti bäybişege aynalıp, bauırınan talay wrpaq örbitti.
1203 jılı Kerey memleketiniñ ordası talqandalğan soñ, bir bölim Kereyler Şıñğıs han ordasına qızmet etip, sol handıqtıñ bwqarasına aynaladı. Bir bölimi jan sauğalap tws-twsqa ketedi. Endi bir bölimi Naymandar men Merkitterdiñ birikken qolına qosılıp Şıñğıs han armiyasımen öle-ölgenşe wrıs saladı. Bwl soğıs bäribir jeñiliske wşıraydı da, Naymannıñ Tayan hanı men Merkittiñ Toqtabegi qazirgi Bwqtırma özeni boyında qaza tabadı. Jeñilgen halıqtıñ köbi bağınıştılıqqa tüsedi. Osı bağınıştı eldiñ qwramamındağı Kereyler özge şaşırap jürgen tuıstarın tauıp, bir bölim Merkitterdi qwramına aladı. Osılayşa Abaq Kereylerdiñ tarihi qalıptasu negizi payda boladı.
Al Aşamaylı ata wrpağı atalğan Kereyler Şıñğıs han däuirinde tws-twsqa tarap ketken Kereylerdiñ Sibir handığı bolıp qalıptasqan twtas bir äuleti negizinde reseydiñ oñtüstik ölkesi men qazirgi Qazaqstannıñ soltüstik ölkesine jii qonıstanadı. Sibir handığın qwrğan, onıñ alğaşqı hanı Taybwğa – Twğırıl hannıñ nemeresi edi. 1220 jıldan bastalğan Sibirdegi (qazirgi Reseydiñ Tümen oblısı) Kerey handığı 1588 jılı Sibirdiñ soñğı hanı Seydaq (Seyd-Ahmed) hannıñ orıstar jağınan qoldı boluımen ayaqtaydı.
Şıñğıs han qolınan ığısqan Kereylerdiñ endigi bir şoğırı kişi jüz qwramana kirip, kişi jüz işindegi «Kereytter» ataldı.
Bwqtırma boyındağı qandı qırğınnan aman qalğan Kerey, Merkitterdiñ batısqa qaray ığısqan tobınıñ är jerde şaşırap jürgenin körgen äz ana – Abaq osı kezde tarih sahnasına köteriledi. Şamamen aytqanda 1270-1300 jıldar aralığındağı (joñğar şapqınşılığınan bwrınğı mamırajay şaq), qazaqtardıñ oydağı-qırdağısı tügendele bastağan kezde, är taypa öz qandas bauırlastarın izdedi. Birikken odaqtarğa wyıstı. Sol twstağı handarğa salıq tapsıru boyınşa Abaq anağa qaraytın auıl sanı on ekige jetken eken. Är auıldıñ qora-qora qoyı, qomaqtı malı bar. «On eki Abaq auılı»-nıñ ataluı da solay qalıptasıptı.
Qoyşı äyteuir, keyingi on eki ata Abaqtı qwrağan barşa ata balası – bir üydiñ balasınday Abaq ananıñ bauırınan tabıldı. Sırtta jauğa, işte dauğa des bermegen bwl äulet sodan bastap «Abaq äuleti» ataladı. Batır, baluan, bay-mırza, kösem-şeşeni tel jetilgen bwl äulettegiler basqalar aldında keudesin köterip: «Abaq-Kereymiz» deytin küyge jetken.
Äz ana – Abaq jetimin jılatpadı, jesirin jebedi. Atqa mingen batırı jorıqqa attansa Abaq anadan batasın alatın boldı. Abaq ana oğan jay ğana bata bere salmaydı. Onıñ astına minetin twlparı naşar bolsa, bay-bağlandarına tapsırma berip, twlpar sıylaydı. Qaruı joq bolsa qaru beredi. Artında käri şeşesi, jas balası qalsa, olardı öz qamqorlığına aladı.
Handıq kezeñindegi «Üş jüz» atauı – üşke bölingen iri äskeri top bolsa, sonıñ ortañğı qanatınıñ birin Kereyler qwradı. Kereyler atqa qonsın degende, olar – Abaq, Aşamaylı sındı eki äskeri top retinde öz qosının atqa qondıratın boldı. Saydıñ tasınday iriktelgen bwl top kele jatqanda özgelerde olardı «Abaq balaları kele jatır», «Aşamaylı balaları kele jatır» dep ataytın bolğan. Abaq, Aşamaylı ağayındı el retinde atalsa da tübi bir ğana Kerey äuleti.
1326 jılı Abaq ana seksenniñ señgirine şığıp baqıttı türde päniden qayttı. Bwl jıl Türik eli basşısı Osman men Şağatay memleketiniñ bileuşisi Kebek hannıñ qaytıs boluımen de este qaldı. Äz ananıñ artında qalğan wrpağı jıldıq asında asa dabıralı atap, üş jüzdiñ balası dwğağa qol jayıp, örkendi äulettiñ dastarqanınan däm tattı.
Artında wlarday şulağan wrpağı qaldı. Qwttıdan – Talqı, Mayqı tusa, Mayqıdan – Jabay, Ermen, Ermennen Izen, Jusan attı wl tudı. Abaq ananıñ şöpşegi Izennen – Asanberdi, Allaberdi, Qwttıberdi degen wldar tuıp, Qwttıberdiden – Bağanalı, Bağanalıdan – Qoylau, Baylau tudı. Eski tarihtıñ izi öşpesin dep keyingige qaldırğan atalar amanatı – arğı babalarınıñ esimin jañğırtqan jas buınmen jaña tarihqa iz saldı.
Jänibek batır düniege kelmes bwrın äz ana – Abaq wzaq jasap älde qayda ömirden qaytqan.
Abaq ana twsındağı Kerey men Sarı üysin arasındağı qwdalıq Jänibek batırdıñ äkesi Berdäuletke deyin jalğasıp, Berdäulettiñ alğan äyeli Sarı üysin Dosımbek, Ömirbek degen batırlardıñ qızı Hadişa bolğan. Odan Er Jänibek tuadı.
Jänibek batır düniege keler qarsañda, 1600-1710 jıldar arasında Abaq Kereyler men Sarı üysinderdiñ Sarısu boyında körşiles, qoñsılas otıruı da olardıñ tarihi sabaqtastığın, qwda-jegjat, nağaşılı-jiendi jaqındığın körsetse kerek. Sarısu, Şu, Talas boyınıñ sol kezdegi qazaq-joñğar arasındağı şekaralıq aymaq ekenin eske alsaq, joñğarlar bas kötergennen keyingi jaulaudıñ birinşi soqqısı osı öñirden bastalğanında eş şübä joq. Kereylerdiñ orta jüz ruları qwramında «Aqtaban şwbırındığa» wşırap (1723 jıl) Qaratau asqanı däl osı kezden bastau aladı.
Qorıta kelgende, añız ben aqiqat, auızşa jetken ata şejiresi – Abaq ananıñ ömirde bolğan adam ekenin ayğaqtaydı. Aumalı-tökpeli zamandarda Kerey wlısınıñ wltandı bir böleginiñ basın qosıp, olardıñ qazaqtıñ basqa ruları qatarında ömir süruine, jauğa qarsı şığuına erekşe eñbek siñirgen tarihi twlğa esepteledi.
Abaq Kerey tarihına qatıstı da auız ädebieti ülgilerine aynalğan köne jır-dastan, şejireler öte köp. Sonıñ ataqtı aqın Aqıt Ülimjiwlı jalğağan bir nwsqasında:
…Kenjesi Kerey mırza Dana bidiñ,
Tentek penen tebizge salğan tiım.
Uaq, Kerey ekeui ağayındı,
Bölinip enşi alıp ketken üyin.
Auılı ekeuiniñ eki bölek,
Bolıptı ärbir iske Kerey zerek.
Bäybişesi qızı eken wlı Üysinniñ,
Özi tañdap, ayttırıp alsa kerek.
Äyeliniñ atı Abaq (Appaq) eken,
Jılqını ösiretin jabağı eken.
Kerey mırza ayttırıp alğannan soñ,
Bir wldı küni jetip tabadı eken…[3], – degen joldar bar.
Şertilip otırğan şejire jırda biz aytıp ötken derektegidey Abaq ananı Kerey Danawlınıñ äyeli retinde ataydı.
«Məulikey şejiresinde» (1870 jıl): «Kereydiñ alğanı Wlı jüz Üysin eliniñ qızı bolıp, atı Abaq eken. Ol Kereyden bir wl tuıp, wlı üş jasqa kelgende Kerey ölip, Abaq jastay jesir qalıptı. Wlınıñ atı Aşamaylı eken. Abaq keyingi küyeuinen bir wl tuıp, atın Qaraqoja qoyıptı. Ol erjetip «Qarabi» atalıptı. Qarabiden – Mayqı, Mayqıdan – Sidalı, Jabay, Ermen; Ermennen – Allaberdi, Qwtberdi; Qwtberdiden – Sartoqay, Sarbas; Allaberdiden – Bağanalı, Jappas; Bağanalıdan Qoylau, Baylau; Jappastan – Qaraqas, Molqı, Könsadaq; Qoylaudan – Iteli; Baylaudan Elday, Köldey, Jienşora, Berdişora; Eldaydan – Qwltay, Bolat; Köldeyden – Jədik; Berdişoradan – Jəntekey; Jienşoradan – Şeruşi ruları taraydı»[4], – delingen.
Qorıta kelgende, Abaq ana jäne onıñ izin jalğağan wl-qızdarınıñ tügemes tarihı san taraulı bolıp keledi. Joğarıda atalğan tarihi, añızdıq, şejirelik derekter boyınşa aldağı jerde de talay zertteu jasalıp, ärtürli eñbekter jazılatını anıq.
Tarihta ötken äygili analar jäne olardıñ wlt tarihındağı ornı turalı joğarıda aytıp öttik. Endeşe, Abaq anadan keyingi äulet tarihındağı ru atına aynalğan Tasbike anamız haqında da az-kem toqtala keteyik.
Abaq anadan taraytın Baylau atamızdıñ ekinşi äyeli qalmaq qızı Bwlğın. Osı anamız eki qız, eki wl tabadı. Bir wlınıñ atı Berdişora, endi biriniñ atı Jienşora.
Baylaudıñ bwrınğı äyelinen qalğan Eldeyge jaudıñ oğı tiip, sodan köp mihnat tartıp, kem bolıp, äyel ala almay Baylaudıñ şañırağında jürdi. Baylaudıñ ekinşi äyeli Bwlğınnan tuğan Berdişoradan Jädik, Jäntekey, Şeruşi üş wl tudı. Eldey atausız qalmasın dep ağayın arasında Jädikti «Eldeydiñ balası» dep ataptı. Kenjesi Şeruşi qiqar, tentek bolıp: «Men atam balasımın» dep, äjesi Bwlğınnıñ qolında erkelep östi. Baylau qaytıs bolğanda qara şañıraqta Eldey men Şeruşi qaldı da, keyinnen Eldey ömirden qaytqanda şañıraq iesi bolıp Şeruşi qaldı.
Atalğan derekke qarağanda qalmaq qızı bolğan Bwlğın anamızdıñ da berekeli wyanı wstağan, wrpağın wlağatpen tärbielegen ana ekeni añğarıladı.
Şejire jırlarda:
…Jädik penen Jäntekey nemere eken,
Qwdayım tilegenin bergen eken.
Bäybişesi Mäuilim – Qıpşaq qızı,
Jädik alıp ayttırıp bergen eken…, – degen joldar bar.
Şejirelik derekterde Jäntekey atamızdıñ bäybişesi Mäuilim (Mäulim) anamızdı bir derekte «Qıpşaq qızı», bir derekte «Şıbarayğır Kelbağıstıñ qızı» retinde beyneleydi. Tağı bir şejirede «Jädik batır Dwzaqşığa (Şıbarayğır) qwdalıq söylesip, aqırı qarındasın Jädiktiñ inisi Jäntekeyge beretin boladı. Söytip Dwzaqşı degen jigittiñ qarındası Mäulim Jäntekeydiñ äyeli boladı» delinedi. Eski şejirede: «Şıbarayğır – kereydiñ berekesiniñ wytqısı. Öytkeni Jäntekey wrpağınıñ nağaşısı, Jädiktiñ qwdası» degen joldar bar. Osığan qarağanda Mäulim anamızdıñ da wrpaq tärbileudegi wlağattı, tekti, sıylı kisi bolğanı bayqaladı.
Jäntekey atadan – Şüyinşäli, Süyinbay, Süyindik üş wl tuğan. Süyinbaydan – Samırat, Sämenbet, Qwtı, Bökes, Töleke bes ata taraydı. Sämenbet batır esimi de joñğarğa qarsı soğıs däuirindegi äygili batırlardıñ biri retinde ataladı. Ol 1626 jılı tuıp, 1723 jıldarı Sır boyındağı Köktöbe degen jerde qaytıs bolğan delinedi.
«Süyinbaydıñ ekinşi wlı Sämenbet salauattı, däuletti, äri batır bolğandıqtan üş äyel alğan. Ülken äyeli Swqswrdan: Esenbay, Atantay; ortanşı äyeli Tasbikeden: Aqşa, Börte, Elbay, Jaman, Qarjau, Aqsarı; kişi äyeli Badannan: Bayımbet (Esağası), Qazıbek tuadı (Keyinnen Sırımbet attı balası tabılğanı belgili boldı – J.Ş). Osı on bir wldıñ (şın mäninde 12 wldıñ – Red) barlığı el bolıp ösken. Mwnı halıq «On bir Sämenbet» dep ataydı. Osı üş äyeldiñ işinde ortanşı bäybişe Tasbike bilimdi, el-jwrtına jağımdı bolıp, el bilep, atı şıqqandıqtan, keyingi wrpaqtarı jeke-jeke atalmay, anasınıñ atımen «Altı Tasbike» atalıp ketken»[5].
Mwnday derekter şejerlik jırlarda da aytıladı:
Beseudiñ tek birinen on bir bala,
Täñirim Sämenbetke bolğan pana.
Esenbay, Esentay men Atantay bop,
Üşeui bäybişeden tuğan dana.
Tasbike ortanşı äyel örkeni köp,
Tauıptı altı wldı öñşeñ qara.
Aqsarı, Börte, Aqşa, Elbay, Jaman,
Soñınan tuğan wlı Qarjau bolğan.
Tasbike dep ataydı mwnıñ bärin,
Barlığı ru bolıp örken jayğan.
Qazıbek, Esağası degen eki wl,
Eñ kişi toqalınan kenje tuğan.
Bwlar da mol wrpaqtı el bop tarap,
İşinde Jäntekeydiñ bolğan joyan[6].
Añız-äñgime jelisi: «Bäyimbettiñ «Qayıñ sauğan jwt» jılı halıqtı qorğağan tabandılığı jäne eline basqa da es bolğanı üşin, onıñ ortanşı anası Tasbikeniñ «Estiñ ağası» dep bağalauına baylanıstı Bäyimbet «Esağası» atanıp, bükil rudıñ atı da sol kisiniñ laqap atımen atalıp ketse kerek[7] deydi. Bwl joldardan da auıl arasındağı Tasbike ana twlğası ayrıqşa boy körsetedi.
Söytip, Abaq anadan jalğasqan ülken ordanıñ kelinderi Bwlğın, Mäulim analardan keyin Tasbike ananıñ atı da tarih betine tañbalandı.
Tasbike ananıñ şıqqan tegi haqında «Tasbike anamızdıñ azan şaqırıp qoyğan atı – Jämliha Däuitbayqızı. 1631 jılı Qızılorda oblısı Aqtöbede tuıp, 1741 jılı 110 jasında Qostanay oblısı Amangeldi audanı Tastı eldi mekeninde altı wlınıñ biri Elibay şañırağında qaytıs bolğan. Tasbike anamızdıñ ruı – kişi jüz Aday wlısı, qwnan ruınan şıqqan»[8] delinedi. Mwndağı tuğan, ölgen jılı jäne jeri (orını) şamamen alınğanı anıq. Al negizgi mätindi beruşi Moñğoliyalıq şejireşi Mahidolda Qinayatwlı edi (Onı osı joldardıñ avtorına bergen swhbat-esteligi rastaydı – J.Ş).
Bwl arada bir närseni ayta ketu kerek. Kişi jüz işinde Adaylar asa batıl, batır, jauınger bolğan ejelgi taypanıñ bir bwtağı. Tasbike ana qanı arqılı nağaşıdan darıp jienderge berilgen sol qasiet Tasbike wrpağında jii közge tüsti. Älip ükirday Jamısbaywlınıñ qıtay biligimen qarsılasıp mert boluı jäne onıñ inisi Qojaqın men balası Elishannıñ el bastap Gimalay asuı sol erliktiñ bir jwrnağınday elesteydi. Bwl turalı «Qaralı köş» romanında egjey-tegjeyli bayandağanbız.
Demek, Tasbike ana esiminiñ twtas bir rudıñ atına aynaluı teginnen tegin emes. Tekti atadan tarağan äulet retinde, kelin bolıp kelgen ortasında da erekşe abıroyğa, sıyğa ie bolğanı belgili. Öziniñ wl-qızdarın tärbielep jetildirude de analıq borışın artığımen ada qılğan ayaulı ananıñ biri bolğanı anıq.
Ana – älemdi besigimen terbetetin qwdiretti küştiñ iesi. Twtas qazaq halqı tügili adamzat ömirine igi ıqpal, özgeşe küş sıylağan talay-talay arular, analar ötti. Tarih köşiniñ qatparı qalıñ sol betinde – Abaq, Bwlğın, Mäulim, Tasbike analar esimi de altın äriptermen jazılıp wrpaq sanasında mäñgilikke qaldı.
Jädi Şäkenwlı
Jazuşı, tarihşı.
Qazaqstan jazuşılar odağınıñ,
Euraziya jazuşılar odağınıñ müşesi.
Halıqaralıq «Alaş» ädebi sıylığınıñ iegeri.
03.12.2025. Almatı.
[1] «Qazaqstan tarihı» portalınan. https://e-history.kz/kz/news/show/32367.
[2] Aynur Jumağazina «Wlı dalanıñ batır anaları İ». Qazaqstan tarihy portalı. https://e-history.kz/kz/news/show/32523.
[3] Aqıt Ülimjiwlı «Ğaqıliya». Ölgiy, 1994 jıl.
[4] «Qazaq şejireleri-1» «Məulikey şejiresi», Küytün, 2009 jıl, 395-bet.
[5] «Qayıñ sauğan jwt jılı». https://bilim-all.kz/article/20432-Qaiyn-saugan-zhut-zhyly.
[6] Babalar sözi: Jüz tomdıq.—Astana: «Foliant», 2006. T. 32: Şejirelik dastandar. – 2006. – 400 b. «Qazaqtıñ jalpı şejresi».
[7]Arğınbay Jwmajanwlı «Qayıñ sauğan jwt» «Jaña ömir» (Moñğoliya) gazeti. 1991 jıl. № 42.
[8] Şöptibay Baydildin, ölketanuşı. «Batır ana Tasbeke». https://qazdauiri.kz/news/batyr-ana-tasbeke. 28.08.2024.
Pikir qaldıru