1. Soñğı kezderi elimizde djihadşı balalar, Siriyağa attanğan qazaqtardıñ qarası köbeyip ketti. Qazaqstandağı terroristik qauip deñgeyine qanday bağa berer ediñiz?

2. Jastar dini ekstremizmdi na¬sihattaytındar üşin «oñay oljağa» aynalıp ja-tadı. Öyt¬keni, jastar olardıñ ıq¬palına tötep beruge qau¬qarsız. Jastardı qor-ğaudıñ qanday ädisteri bar?

3. Bügingi terrorizm älemniñ barlıq memleketterine qauip töndirip otırğan jahandıq fak¬torlardıñ birine aynalğan. Terrozimnen qorğanu üşin elimizde qanday şaralar atqa¬rıluı tiis?

4. Mısalı, djihadşı ba¬la¬larğa qatıstı videonı bwğattau, Siriyadağı azamattardıñ Qazaqstan azamattarı eke¬nin joqqa şığaru sındı WQK ädisteri dwrıs pa? Mwnday mäseleni şeşudiñ ornına onı jasıruğa tırısu ädisiniñ saldarı qanday bolmaq?

Aydos SARIM, sayasattanuşı
1. Bügingi künniñ bastı erekşeligi – eşbir el özin terroristik qauipten adamın, bizge qauip eşqaşan, eş jerden kele almaydı dep ayta almaytın jağdayğa jetti. Al eger Qazaqstannıñ birneşe iri derjavalardıñ qızığuşılığı men müddeleriniñ toğısında twrğanın, elimizde äsiredinşil toptardıñ tamır jibergenin, halqımızdıñ äleumettik jäne ekonomikalıq jağdayının birkelki emestigin, aldağı jıldarı ekonomikalıq dağdarısqa baylanıstı halıqtıñ baquattılığı odan äri tömendeui mümkindigin eskeretin bolsaq, bizdiñ elimiz terroristik qauip deñgeyi twrğısınan qauipti aymaq qatarına äbden jatqızuğa boladı. Onıñ üstine elimizdiñ biraz azamatı Auğanstan, Päkstan, Siriya, Irak siyaqtı terrorizm jaylağan memleketterde qılmıstıq äskeri dayındıqtan ötip, äskeri täjiribe jinaqtap jatqanın eş esten şığarmauımız kerek. Terroristik qılmıs, ekstremistik ügit-nasihat jasağan talay adam bügingi küni ayıptı dep tabılıp, türmede otır. Otırğanda qarap otırğan joq, özine jaqtas tauıp, özderiniñ ügitin jalğastırıp jatır. Bwlardıñ barlığı da türmeden şıqqan soñ ayğa wşıp ketpeydi, el işinde qaladı. Şetelde täjiribe jinağandar kez kelgen uaqıtta qaytıp kelip, özderiniñ şeteldik basşılarınıñ tapsırısımen «ülken djihadtı» bizdiñ jaqta jalğastıruı äbden mümkin.
2. Swrağıñız orındı. Meniñ biluimşe, bwl indetke qarsı twrudıñ üş jolı bar siyaqtı. Birinşiden, jastardıñ bilimi men mädenietiniñ deñgeyin arttıru. Qazaq pen älem tarihı, mädenieti, ğılımnıñ örkendeuinen beyhabar adamdar äsiredinşilderdiñ arbauına birinşi bolıp tüsip jatadı. Jastardıñ arasındağı qwqıqtıq bilim men mädenietti de osınıñ arasında eselep arttıru qajet. Ökiniştisi, bizdiñ bilik avtoritarlı bilik, al avtoritarlı bilik halqınıñ arasında ağartu jwmısınıñ jürgizilgenine atımen qarsı. Al şın mäninde halqımızğa bügin eñ kerekti dünie – halıq ağartu jwmısı. Biliktiñ qorqatını tüsinikti: közi aşıq, sanası oyau halıq avtoritarlı bilikke qarsı, öz esebin jaqsı biledi, tüsinedi. Bwnday halıq eldi jegidey jegen jemqorlıqqa, atqaruşı biliktiñ ozbırlığına qarsı boladı. Biraq, bilik bügin ağartu jwmısın bastamasa, osınday jwmıstı atqaramız degenderge qarsı şıqsa erteñ talay opıq jeytini aydan anıq. Bügin azdı-köpti oppoziciya¬nı, wltşıldardı auızdıqtaymın dep, ağartu jwmısına balta şapsa, erteñ bwl bilik lañkester men djihadşılarmen betpe-bet kelgende jalğız qaladı.
Ekinşiden, jastardı qazaq wlttıq, memleketşildik qwndılıqtarğa baulu qajet. Bügingi küni Siriyadağı lañkesterdiñ arasında qazaq tilin bilmeytin, qazaq mädenietinen ada, qazaqşılıqtan mül¬dem beyhabar adamdardıñ köp boluı tegin emes. Ärine, mäsele tek til men tarihta ğana emes, biraq şınayı qazaqı ortada ösken, qazaqı qwndılıqtardı boyı¬na siñirgen, özin «aldımen – qazaqpın, sosın – mwsılmanmın» degen qazaq jas¬tarı eşqaşan Siriyağa barıp bireudiñ müddesi üşin qiyanatqa, ölimge barmas edi. Bügin terrorister men ekstremisterge qarsı tötep bere alatın jalğız ideya, jalğız küş bar. Ol – qazaq wltşıldığı. Küşi, qanı, tereñdigi jağınan äsiredinşil ideyalarmen, twjırımdarmen para-par keletin, tipti olardan asıp tüsetin jalğız jankeşti küş, ideya, balama tek qazaq wltşıldığı, memleketşildigi. Osı ideya¬lardı bilik memleketti nığaytu, ekonomikanı örkendetu, eldi modernizaciyalau üşin paydalanğanı abzal. Eger bilik kigen «taqiyasına» senip äsiredinşilderdi öz qanatınıñ astına alıp, esesine qazaq wltşıldarın twnşıqtırıp, eldi odan äri bwrınğışa biley beremiz dep oylasa äbden qatelesedi.
Üşinşiden, bilik, qoğam, dini wyımdar birigip, din salasında, dini bilim men mädeniet salasında tereñ, keşendi reformalar jürgizui kerek. Qazaqstanda bir ğana jamağat qaluı tiis. Tarihi jolımızdı eskere otırıp, elimizdiñ türki-mwsılman bolmısın eskere otırıp, onı «Alaşiya jamağatı» deuimizge äbden boladı. Qazaqstan jeri, qazaq diasporası twrıp jatqan barşa aumaq «Alaşiya jamağatı» dep tanılıp, Dini basqarmamızdıñ kanondıq jauapkerşiligi aumağı bolıp tanıluı tiis. Elimizdegi dini bilim, dini nasihat pen mädeniet jüyesi Dini basqarmamız ben memlekettik organdarımızdıñ basqaruımen jürgizilui tiis. Elimizdegi basqa böten barşa jamağattarğa rahmet aytıp, olarğa «sau bol» deuimiz kerek. Dini bağıtta, dini bağıtı bar bilim, mädeniet taratıp jürgen barlıq şeteldik ağartuşı wyımdardı da qwrmetpen elden şığarıp saluımız kerek. Elimizdiñ baylığı, bilimi, mädenieti, sapası, äl-auqatı qazaqı qwndılıqtarğa, memleketşil ideyağa qarsı kelmeytin, atalarımız wstağan din islamdı nasihattauğa, wstanuğa tolıq mümkindik beredi. Bwl aytıp otırğandardıñ barlığı da wzaq merzimdi, sapalı, sanalı jwmıstı talap etedi. Bir künniñ işinde qajetti degen nätijege qol jetkizu mümkin emes. Terrorizmge, ekstremizmge tek memlekettiñ, biliktiñ, küştik qwrılımdardıñ küşimen tötep beruge boladı degenge senbeymin. Mümkin emes dünie. Bwl barşa qoğamnıñ, barşa sanalı azamattıñ, barlıq qoğamdıq küşterdiñ, partiyalardıñ ortaq min¬deti. Bilik özine tän menmendikten, özim¬şildikten bas tartıp, halıqqa, köpşilikke, ziyalı qauımğa sene bastauı tiis, osılarğa arqa süyeui kerek. Basqa jolı joq.
3. Bwl swraqtıñ bir böligine
jauap bergen siyaqtımın. Aytqannan tıs jasalatın şarualardıñ qatarına eldegi demokratiyalıq ürdisterdi arttıru, eldiñ qwqıqtıñ mädenietin köterudi qosar edim. El azamattarınıñ elge, memleketke degen senimin arttıru qajet. Öz eline senbegen, eldegi ädilettiliktiñ barına senbeytin, bilikti tek jemqor, ozbır küş dep sanaytın qazaq jastarı erteñgi küni osı terroristerdiñ qatarın tolıqtıruı äbden mümkin dünie. Jwrttıñ barlığın birden bay qılu mümkin emes. Biraq barşağa ortaq tek mümkindikterdi qamtamasız etuge tolıq boladı. Eldegi zañ men sottıñ qwqın, äleuetin, küşin eselep arttıruğa äbden boladı. El işinde jastardıñ, jas otbasılardıñ özine degen, bolaşağına degen, balalarınıñ kemel keleşegine degen senimin arttıratın äleumettik, ekonomikalıq bağdarlamalardı, jobalardı qarastıruğa boladı. Eldiñ köñili toq bolsa, bolaşağına degen senimi artsa, bilik ädiletti bolsa, sot ädil bolsa eşkim öz erkimen lañkester qatarına barıp qosılmaydı.
4. Öz basım sayttardı bwğattap, aqparattı jasıru arqılı terrorizmdi jeñuge boladı degenge senbeymin. Äsirese, bügingidey aqparattıq zamanda, internet pen baylanıs qwraldarı keñ etek jayğan zamanda bwnıñ barlığı külkili dünie. Terrorister men ekstremister poştası, interneti, toğı, baylanısı, wşağı, poyızı joq zamanda da etek jayğan, memleketke, qoğamğa qarsı jwmısın jürgizgen. Ärine, terroristerdi barlığın erkinsitip, tayrañdatıp qoy degen söz emes. Olarğa barlıq alañdardı aşıp, nasihat jürgiz degen söz emes. Biraq, qoğamnıñ közi aşıq boluı kerek. Qoğam işinde barlıq keşendi, mañızdı mäselelerdi aşıq talqılaytın, zertteytin, ba¬ğamdaytın mümkindikter boluı kerek. Eger bilik barşa erkin aqparat arnaların
jauıp tastasa terrorizmdi jeñe
almay¬dı, kerisinşe, solardıñ äleuetin arttıradı. Terrorizmniñ bastı nısanası – qoğam, qoğamnıñ sanası men oyı. Qarañğı halıqtı qorqıtıp-ürkitu oñaydıñ oñayı. Bärinen beyhabar, eş aqparatı joq halıqtı aldau da, arbau da, janın şığarıp qorqıtu da qiın emes. Qoğamda bolıp jatqan şındıqtı aşıq ayta bilu, onı talqılay bilu, sol mäseleler boyınşa ädiletti şeşimge qol jetkizu ziyalı, zerdeli, parasattı qoğamnıñ birden-bir belgisi. Bwnday qoğamnıñ işinde lañkestik äreketterdi jürgizu, jasırın, astırtın äreke jasau eselep qiınday tüsedi. Bizdiñ bilik pen küştik qwrılımdar osını esten şığarmağanı dwrıs.

Dosay KENJETAY, filosofiya jäne teologiya ğılımdarı doktorı, professor
1. Bwl jerde öte tereñ jahandıq swrqiya sayasat jatır. Balanı qwral qılu, qoldanu mäselesin aytıp otırmın. Kezinde «Batır bala Bolatbek» twlğası qazir terrorizmniñ de qwralına aynaldı. Şındığında bala bir otbasınıñ ğana müşesi emes, ol bir eldiñ, mädeniettiñ ökili. Biz balağa özimizdiñ jeke menşigimiz retinde özim tuğan balam degen egoizmnen ärige asqan emespiz. Al sırtqı küş olay qaramaydı. Bala-şağa bolsın ol kez kelgen sociumniñ ökili, jahandıq sayasattağı sub'ekt. Qazir mwsılman halqınıñ barlıq ökilderi IM qatarında bar. Bwl jağdaydı aqparattan da öziñiz künde körip jürsiz. Bwl neni bildiredi? Bwl dinniñ kieliginiñ, racionaldığınıñ, qwndılıqtıq qwnınıñ qalmağandığın, äsirese, islam dininiñ işi bos, eşqanday normalıq quatı qalmağan wğımdardan twratın dini ekendigin körsetu sahnası. Islammen qorqıtu, özinen qorqu, üreylenu arqılı örkeniettik, mädeni bolmısımızdan jeritu scenarii. Bwl scenariy dialektikalıq mändegi negizderge süyenedi. Bwl mwsılmandardı Batıs pen Şığıs arasındağı, islam men hristiandıq arasındağı ğasırlar boyı kele jatqan bäsekelestik pen baqtalastıq pen taq talastıqqa, özara jarısqa tek qara küşpen jauap beruge itermeleydi. Bwl rol' Batıs sayasatına kerek. Onı islamofobiya dep ataymız. Biz Qazaqstandağı dini ahualdan da osı islamofobiyanıñ swlbasın bayqaymız.
Memlekettik deñgeyde terrorizmmen küres bağdarlamaları qabıldanıp jatır. Qazir bağdarlama, joba, degenderiñ tender siyaqtı jabıq elge de qoğamğa da beymälim mehanizmdermen jüre beretin boldı emes pe? Qoğam osı arnağa aqşa audarılıp jatqandığın biledi, biraq qalay jüzege asırılıp jatqandığınan beyhabar. Mümkin terror onsız da üreydiñ jatırı, onıñ işki mänin aşıp eldi dürliktirmeudi oylaytın şığar dep ümittenemin. Biraq sol terrorğa qwral bolatın, sırttan keletin sub'ektiler emes, özimizdiñ azamattar ekendigin oylağanda, onda köp mäsele äli tübegeyli, saraptalıp şeşimder wsınılıp jatpağandığı közge ayqın körinedi. Eñ bastı mäsele jastar mäselesi, onıñ äleumettik, ekonomikalıq, qwqıqtıq, psihologiyalıq jäne sayasi qabattardağı ornı men qızmetine ğı¬lımi tanımdıq deñgeyde bağa berilmey kele jatır. Al dini mäsele ol janama, är azamattıñ işki mäselesi ekendigi belgili. Terrorizmge islam dinin jabıstırıp qosaqtau ol da sayasat. Sondıqtan terrorizmniñ qaupi degende qoğamdağı jastar mäselesiniñ tübegeyli jäne racionaldı şeşiluine qatıstı mäsele dep qaraymın. Mına jahandıq sayasattıñ qıspağınan qay el öz jastarına ege boladı, sol aman şığadı.
2. Jastıq potencialdı qoldanu degen tabiği mäsele. Kez kelgen qoğamnıñ qabattarına enu sol jastıq qwbılısı arqılı mümkin boladı. Oñay olja bolatın sebebi sondıqtan… Jalpı qoğamdıq qabattar öz işinde ğana emes, körşiles elder, qala berdi odan da äri älemdik qwndılıqtıq aqparattarmen tanısa alatın haldemiz. Qazir mına aqparattıq qoğamda işine bürinip, immanentti ideologiya jürgizuge «memleket» qwbılısı qauqarsız bolıp qaldı. Keşe memleket özara ideologiyalıq erekşelikter men qwndılıqtıq şab¬londarı arqılı tanılıp, adam faktorına ielik etetin edi. Qazir barşa adamzat ataulı «Jahandıq qwbılıstar men üderisterdiñ» ıqpalında. Onı sol ıqpaldan qorğau ne oğan qarsı immunitet qalıptastıru degen niet bolğanımen, internet oğan moyınsınar emes. Jastardıñ dini ekstremistik selge qarsı tötep berer qauqarı qaydan bolsın, ol eñ aldımen jartılay memlekettiñ funkciyasına kirui tiis mäsele. Jastardıñ öz izdenisteri men tañdauları, tanımdıq negizderi, bilim beru jüyesindegi tälimi men tağılımı olarğa azıq qaru bolu kerek edi. Biraq jastarğa olardıñ qay bağıt, arnada, qwndılıqtıq şamada twlğalıq qasietteriniñ jiıntığına jauaptı instituttardıñ roli turalı da sın aytpasqa bolmas. Mine, bwl memlekettiñ qızmetine kiretin is. Jastarğa wlttıq bolmıstıq dini tanımı men täjiribesi turalı da tarihi sanamen örilgen bilim berudi qanağattandıra aldıq pa? Qazir jahandıq arenada din qwbılısı eñ bastı sayasi şeşimder men strategiyalıq bağdarlar qatarına alındı. Memlekettilikti bayandı etu jastarımızdıñ ekzistenciyalıq wsta¬nımı men tanımına baylanıstı, olay bolsa, memlekettik ideologiya osı jolda öziniñ keleşegi jastıq fenomeni üşin bügin qamdanbasa, erteñ keş bolatın türi bar. Jastıqtı da jastardı da bağıttau, qorğau, nemese öz bolaşağına paydalı twlğa dayındau, memlekettiñ tikeley ideologiyalıq tetikterine qatıstı.
3. Qazir ürey negizgi sayasi stra¬tegiyalıq qaruğa aynaldı. Mem¬lekettiñ twtastığı, qauipsizdigi, twraqtılığı, saya¬si erki, siyaqtı platformalar twtastay qauip pen qaterge tolı, qorğaluı tiis wstın bolıp twr. Kimnen qorğaymız, ärine sırtqı küşterdiñ bağıttauları men sayasi oyındarına qwral bolıp ketetin işki öz azamattarımızdan. Sebebi biz aşıq qoğambız. Azamattarımızğa sırtqı kez kelgen ideologiyalıq dini tanımdıq älimen tanımdarğa tosqauıl qoyuğa da qwqıqtıq, demokratiyalıq, zayırlı eldigimizdiñ Konstituciyası ıñğay bermeydi. Biraq bizdiñ memleket mına Euraziyalıq keñistikte eñ kemi tört mıñ jıldıq tarihı bar, dästürlerge jol salğan ortalıq, köpir bolğan eldiñ mädeniettik, örkeniettik negizderi bar el. Kez kelgen sırtqı ideologiyalıq sayasi qısımdarmen tek öz tarihi täjiribesi men tarihi sanasın, qwndılıqtıq negizderine oralu arqılı ğana qorğana aladı.
4. Aydı etekpen japqan eşkim joq. Qazir jahandıq aqparattardan qaşudıñ da reti joq. Soğan qaramastan bizdiñ elde bäri ornıqtı, al jañağı jayttar, tek arandatu ğana dep qarap otıru uaqıtşa biliktiñ, uaqıtşa mansap ieleriniñ amaldarı der edim. Ärine bolğan jayttardı teristeu, bol¬mağanday körsetu, nemese bwğattap tastau, bizge qatısı joq dep aldarqatu «boqtı şapanıñmen japqanmenen, onıñ iisi bar» ekendigin wmıtu siyaqtı «äpendiniñ tirligi». Men aytar edim, bizdiñ memleketke eşteñeden sasıp, ürkudiñ keregi joq. Naqtı şeşimder naqtı strategiya, naqtı qadamdar, naqtı amaldar arqılı jauap beru kerek. Mısalı IŞIM-degi qazaq ökilderi turalı naqtı batıl şeşimder kütip otırmız äli… Al bilik tım tırıs…Artı qayırlı bolsın!!!

Mwhan ISAHAN, Din mäselerin taldau jäne zertteu ortalığınıñ islam bölimi bastığı
1. Arnayı qwzırlı organ jetekşileriniñ «özge eldermen salıstırğanda Siriyağa djihad jasauğa ketken 300
adam pälendey qauipti emes» degen mağınağa sayatın basalqı sözderi eldi şoşıtpau üşin aytıldı dep oylaymın. Al, şın mäninde solay ma? Älbette, qauiptilik reytingisin sanmen ğana ölşeuge bolmaydı. Osıdan eki jıl bwrın abai.kz saytında alğaş bolıp «Siriyağa qırıq bala «djihad» dep attanğan» dep mäsele kötergen bolatınmın. Oğan sebep sol uaqıtta Jezqazğan, Sätbaev qalalarında bolğanımda salafi bağıtın wstanatın jergilikti azamattardıñ Siriyağa ketip jatqanın qarapayım halıqtan estip bildim. Tipti, keybireuleri bir mausımğa barıp djihad jasap kelip ülgeripti. Qwqıq qorğau orındarı is qozğap, dintanuşı mamandarmen oñaltu jwmıstarın jürgizgenimen, tolarsaqtan qan keşken, onıñ işinde din üşin janımdı şüberekke tüydim degen jansebil ruhtağı adam bäribir qauipti. Eñ mañızdısı olardıñ qan töguge
boyın üyretui, djihad dep janwşırıp, sol ruhtı öñ boyına siñirui öte qauipti. Osı sebepten de meniñşe, 300 adam emes, 3 lañkestiñ özi qoğam üşin asa qauipti sanaladı.
2. Iä, aq-qaranı ajırata almaytın äli buını qataymağan, aqılı tolıspağan jastar lañkester üşin «oñay olja». Aqılı tolısqan, egde tartqan adam ärbir istiñ saldarın bağamday alsa, kerisinşe jas buın qızuqandı, maksimalizmge jaqındau bolıp keledi. Al, sol ottı jastardı Allanıñ razılığı üşin küresu degen wran olardı odan beter qwtırtatını beseneden belgili. Biz qanşa jıldan beri mektepterge dintanu pänin engizuimiz kerek dep jağımız jar, tilimiz kez bolıp aytıp kelemiz. 2010 jılı mektepterge fakul'tativti pän retinde engizu turalı şeşim qabıldandı. Biraq, pänniñ fakul'tativti boluı äri berilgen sağattar sanınıñ az boluı, jas buınnıñ dini ekstremizge immunitet qalıptastıruına sep bola almauda. Biz orta oqu ğana emes, arnaulı orta oqu, joğarı oqu orındarına da dintanu pänin mindetti pän retinde engizuimiz kerek. Odan basqa, qazir QMDB-ğa qarastı meşitterdiñ janınan keşkilik kurstar jwmıs isteydi. Osı meşitterdiñ janınan qwrılğan kurstardıñ nasihatın jasauımız qajet. Islami bilim alamın degen talapkerlerddi Nwr-Mübarak universiteti jäne kolledjderge te¬ñestirilgen elimizde aşılğan on medresede oqıtuımız kerek. Şetelderde tek belgili bir uaqıtqa täjiribe almasu üşin, sonday-aq ğılımi deñgeyin köteru üşin ğana oqıtuğa boladı. Basqa jağdayda şetelderde dini bilim aluğa jol bermeu¬ge tiistimiz. Bıltırğı jılı altı ayday uaqıt Egipette ğılımi jwmıs jasadım. Sonda Aleksandriya qalasında jüzge juıq qazaqtıñ balaları salafittik bağıtta bilim alıp jatır. Oğan tıyım salıp jatqan eşkimdi körgen joqpın. Siriyağa ketken jastardıñ keybiri osı Egipet arqılı ketken jastar.
3. Terrorizmniñ qorğanu üşin jalpı halıqtıñ dini sauatın arttıruğa küş saluımız kerek. Jäne halıqtıñ islami bilimin birizdelendiruge tiistimiz. Elimizdegi 2300-ge astam meşittiñ basın qosıp otırğan QMDB amalda hanafi, nanımda maturudi mäzhabın wstanadı. Osı eki mekteptiñ wstanımına qayşı keletin dini birlestikterdiñ jwmıs jasauına jol berilgen jağdayda qoğamda dini kelispeuşilik orın aladı. Oğan köz jwmıp otıra bersek onıñ artı sodırlardıñ soyqanına aynalatını belgili. Kezinde, HİH ğasırda V.Radlov altı mıñ şaqırımdıq aymaqtı mekendeytin Qazaq degen halıqtıñ salt-dästüri men oylau jüyesi birtwtas ekenin körip, tamsanıp jazğan bolatın. Al, qazir sırttan kelgen dini ağımdardıñ belsendi jwmıs jasauına baylanıs¬tı, Alaş balası qanşama jamağatqa bölşektenip ketti. Söz joq, bwl qazaq qoğamınıñ eñ ülken qasireti! Sondıqtan terrorizmge qauipsizdik şaralarımen birge dini sananı birtwtastandıruğa barımızdı saluımız kerek. Sonda bizdi jau ala almaydı dep oylaymın.
4. Qazaq «auruın jasırğandı ölim kelip äşkereleydi» deydi. Kez kelgen dertti jaba toqığanmen, onımen ımırasız küresken äldeqayda dwrıs boladı. Siz aytıp otırğan videonı bwğattağannan göri, elimizdegi keybir salafit şeyhtarı şetelderde otırıp alıp aptanıñ belgili bir uaqıtında «skayp» arqılı uağızdarın jasaydı. Olardıñ uağızdarın mıñdağan azamattar tıñdaydı. Kibernetika ğılımında dauıstı nemese kilt sözder arqılı belgili sipattağı uağızdardı aldın-ala bwğattap tastauğa boladı eken. Men qauipsizdik orındarına osı ädisti qoldanudı wsınamın. Sonda el azamattarınıñ sanasın ulaytın aqparattardıñ aldın alğan bolar edik.

Dayındağan Madina JÄLELQIZI

Aşıq alañ