Balta Kerey Itike batır
kerey.kz
Atalarımız aytıp otıratın jaugerşilik zamanda qazaqtan köptegen batırlar şığıp, jaudan el men jerdi erlikpen qorğağan ğoy. Sol batırlardıñ birsıpırası wmıtılıp, attarı atalmay qaluda. Keybireuleriniñ attarı belgili bolsa da, olar turalı derekter az bolğandıqtan, baspa betine tüspeude. Sonday batırlardıñ bireui – jerlesimiz Itike batır Jandoswlı.
Endi osı batırdıñ kim bolğanın jäne onıñ atategin taratıp köreyik. Itike Jandoswlı 1759 jılı osı küngi Şal aqın audanındağı Konovalovka eldi mekeniniñ mañındağı auılda tuıp, 1831 jılı 72 jasında qaytıs boladı. Ol äueli auıl moldasınan, keyin Qazan qalasındağı medreseden oqığan. Onda dini bilimmen qatar arab, parsı, ejelgi türki jäne tatar tilderin üyrengen.
Itike Aşamaylı Kerey işinde Baltadan taraydı. Itike batırdıñ özi qwrastırğan şejiresin qazir Qızıljar qalasında twratın besinşi wrpağı, zeynetker Qayırbek Qamzawlı jinap tolıqtırğan. Osı şejire boyınşa Balta işinde Mwratalıdan – Öteuli, Öteuliden – Jandos, Jandostan – Itike, Aytuar, Qıpşaqbay tuğan.
Itike batırdan – Aulabay bi, Jaulabay, Jüsip tuğan. Aulabaydan – Jaqıp, Jarılğas. Jaqıptan – Ahmet, Mırzahmet, Moldahmet. Ahmetten – Saği, Bayjwman, Baldıraq, Qazi, Kämel. Mırzahmetten tuğan Qamza 1885 jılı tuıp, 1965 jılı 80 jasında dünie salğan. Qamzadan – Qayırbek, Jaswlan degen eki wl jäne Nwrjamal, Qayni, Qwsni attı üş qız qalğan.
Itike batır öz atalarınıñ ğana emes, Kereydiñ biraz atalarınıñ şejiresin de bilgen eken. Bwl turalı tarih ğılımınıñ doktorı, professor, qazaqtıñ etnikalıq, jüzdik, rulıq şejiresimen aynalısqan Marat Säbitwlı Mwqanovtıñ «Iz istorii proşlogo» (Almatı, 2000 j.) attı eñbeginde bılay delingen: «K HİH veku şejire kereev doşlo v edinstvennoy rukopisi. V pervoy çetverti HİH veka ee dopolnili obrazovannıe lyudi iz kereev, takie kak Tabey sın Barlıbaya, Şonke sın Mamanaya, Eseney sın Estemisa, zapisav rodoslovnıe iz ust Iteke batıra, Tlenşi batıra, Şakşak biya, Toksan biya, Kikbay biya i dopolniv svoimi svedeniyami».
Itikeniñ batırlığı HVİİİ ğasırdıñ 7080 jıldarı bayqaladı. Sol kezde Edil boyınan Qıtay jerine aua bastağan qalıñ qalmaq qolımen Abılaydıñ soñğı soğısı bolğanı tarihtan ayan. «Şañdı jorıq» atanğan osı soğıs turalı Şoqan Uälihanov öziniñ «Istoriçeskie predaniya o batı rah HVİİİ veka» degen eñbeginde: «Poslednee presledovanie bejavşih torgoutov v predaniyah naroda izvestno pod nazvaniem «Pıl'nogo pohoda». V etom pohode narodu bılo bez sçeta», – dep jazadı (Ç.Ç. Valihanov. Sobr. soç. v pyati tomah. Tom 1. – Alma-ata, 1984. – S. 221). Osı soğısqa jas Itike de qatısqan eken. Al negizinen ol öziniñ tuğan jerin qalmaqtardan, estekterden (başqwrttardan) tazartu kezinde batırlıq körsetip közge tüsken.
Pikir qaldıru