BWQARBAY BATIR (1690-1780-85)
kerey.kz
Är qanday eldiñ qauımdas taypalıq ömiri bastan ötkizbegeni kemde-kem boladı. Al taypalıq el degen qandas nemese arman-tilegi birge halıqtı meñirese sol taypalardıñ qormalı aqılgöy danası bolğan edi. Sol serkesi neni aytsa halqı eki etpey orındap otıruı, sol pirileriniñ danalığına moyındaudan kelip şıqqan bolu şübäsiz ğoy.
Endeşe bizdiñ tilimizge tiek bolıp otırğan Bwqarbay atamız da Iteli ruınıñ köş basşısı dana-danışpanı, oneki Kereydiñ wlağattı tälimatşısı, Orta Jüzde atı şıqqan er jürek batır, Abılaydıñ jiırmabes batırınıñ biri.
Bwqarbay Eltoqwlı 1690. Jıldarda Qalba öñirinde düniege kelgen. Toqtağwl käriyadan Qaraş, Toğas, Toğanas, Ağanas, Bwqarbay degen wldar bolğan. Estuge qarağanda äkesi Eltoq şiliñgir wsta bolğandıqtan, sol kezde “Eltoqtıñ qılışı-ay, qanjarı-ay” degizgen öner iesi bolğan. Bwqarbay wyadan közin aşa äkesiniñ qolınan şığıp jatatın qaru-jaraqtarmen tanısıp äri sol qarulardı istetudiñ önerine jağalasa bastağan. Äkesi wlınıñ kesek twlğasına, aydındı minezine qarap, onıñ erteñinen ümittenip qayda qaru önerine jattıq adamdar bar dese, sonıñ aldına barıp, üyrenuine oray jaratıp berip, osı arqılı ol ottı azamat bolıp erjetedi. El işinde Bwqarbay ontört, onbes jastarında töbelesken eki azamattıñ arasına tüsip qoydıra almağan soñ, är ekeuin de soyılğa jığıp ketken eken degen söz bar. Onaltı, onjeti jastarında eki taypa eldiñ mal dauımen bolğan qırqısın eki auıldıñ bileri şeşe almay abırjığanda Bwqarbay noqta ağası atınan dauğa tüsip, “wrladı” dep jalağa qalğan adamnıñ moynına arqan salıp atqa süyretemiz dep qoqay körsetkende älgi qaralanuşı sol bwrıñğı özin aqtağan nietten jazbağanın auaşalap alıp “wrlandı” degen bir ayğır üyirdi elge taratıp daudı aqırlastıramız… dep kesim aytqanda maldan ayrılatın bastanğan jalaqordıñ şındıqqa köşkendigin, söytip daudıñ aq-naqağına jetken Bwqarbaydıñ zerektigine el riza bolıptı, dauına bitim aytatın adam bolğan eken.
Kerey-Nayman arasındağı dau Aqmırza degen adamnıñ öliminen soñ, tipti uşığa bastasa kerek. Sol kezde arısqa tüsip jüretin Bwqarbay irgeli eldiñ ataqtı baluanın osı tobırda jığıp ketkendigi üşin, köp ru az ruğa öktemdik etpek bolıp, joq jerden dau şığarıp, toydıñ aqırın töbeleske aynaldırıptı. Sol jolı Bwqarbay sığaylanğan irgeli eldiñ onsegiz mıqtısın qamşısımen wrıp tüsirip, baylap alğan eken. Bwl oqiğa Bwqarbaydıñ atın bütin Kerey emes, Orta jüzge taratqan eken.
Bwqarbaydıñ qamşıgerligin jarağan buranı qasqalap tartqanda qamşısı buranıñ basın qılış pen şapqanday tilip tüsken, baluandığı atan tüyeni köterip, ömirinde jauırını jerge timegen daqbırtı elge jayıla bastaptı. Sol bir tübek saqtaytın arlanı bar zamanda öz elinde aybatı asqan batır wl bolmasa, sağı sınıp basqalardıñ tizesinde ketetin däuirde Bwqarbaydı eli pana twtadı.
Moñğwl, Qazaqtıñ qaqtığısınan tıs, küşti älsizge öktem däuirde jauınıñ betin qaytarıp dauın tındırıp qaytatın batırdıñ qan maydanda tolarsaqtan qan keşip, el üşin zar jwtqan künderi köp bolğan körinedi. Äsirese, Bwqarbay barşın tartqan kezderinde är ru “tore” elinen özderine bilik jürgizetin törelerdi twrğızıp özderin töreniñ töleñgini sanap jatqanda, Bwqarbay tölengit degeniñ az ğana bilik basındağılardıñ qwlına aylanatındığın añğarıp öz elin törege tölengit etuge töreden bilik jürgizuşi aluğa bas tartıp ruın auaşa alıp, öziniñ basqaruında qaldırğan.
Äsirese, töre eliniñ “qaradan qız alsa da, qız bermeu degen zäkünine tüpten qarsı twrıp “meniñ elim özinen almaydı, basqa elden aladı. Däl qızın törege bermeydi” dep elin teñsizdikten auaşa äketedi. Köp elden irgesin auaşa salğan az el wzamay twrmıstan qısılıp qwda-jegjattıqtan ayrıla bastağan qiınşılıqtan türli öner arqılı qwtılatındığın eskergen Bwqarbay, elin aluan türli önermen şwğıldandırıp, öz enbekterin saudağa saluğa näsihattaydı. Bwqarbay eli türli qolönermen özderin bwl ortağa tanıta bastadı. Sol kezde “Itelige wl tusa, önerge kün tuadı” “Iteliniñ eñ jamanı ağaş basın qayıra ala biledi” degen sözder qalğan.
Uaqıttıñ ötuimen mwnday önerdiñ bir jerde şoğırlanuınan bazarınıñ bolmaytındığı äygilenip aqırı zergerlik, temirşilik, ağaşşılıq deysiz be türli önerdi basqa eldiñ bwyıruına jaray sol auılğa barıp istep beretin bolğan. Söytip twrmıstıq qajetimen Bwqarbay elin birte-birte är rudıñ arasına eriksiz bıtırata bastauına mäjbwr boladı. Bwqabay öz ruın auaşa alıp şıqqan soñ da özderine qaqtıqısqan işki-sırtqı jaularmen ölispey-birispey ayqasa bildi. Bwqarbay eli Bwqarbay batırdıñ aybatımen bökde elge bodam bolmay beybit ömir ötkizip otıra berdi.
El irgesi bwzılıp tınış jatqan Qazaq dalasına joñğarlıqtar şapqınşılıq jasap, el şetine tigen jaudan elin aman alıp qalu üşin Abılayhan töñiregindegi el batırların siırdıñ büyreginşe bölinbey bir jağadan bas, bir jeñnen qol şığarıp, tönip kelgen jauğa qarsı twruğa ündep, tröñiregine egey erlerdi toptağanda Iteliden ertken jasağı bar jas jigit Bwqarbay da Abılaydıñ töñiregine toptalğan jiırmabes batırdıñ biri bolıp tolarsaqtan qan keşip, atoylap alğa şığıp, közge tüsken eken. Bwqarbay Abılay'ğa barğanda atadan qalğan böriniñ bas sureti tüsirilgen tuın köterip barıptı desedi. Abılay qosınına eñ alğaş kele qalğan da qaru önerine jetik Bwqarbay Joñğarlıqtardıñ jekpe-jek şaqırğan tört batırın art-artına jer qwştıradı. Qarsı kelgen jauına küşimen de, önerimen de qaptal kelip, jauın art-artınan jer qwştırğan batırdan köz almay twrğan Abılay qasındağılarğa: “Mınau qaysı batır?” dep qalğan eken. Twrğandardıñ biri: “Orta jüzdiñ işinde Kereydiñ Itelisinen şıqqan kökjal Bwqarbay” dese kerek. Sonda Abılay at üstinde twrıp özi “Bwqarbay, Bwqarbay” dep dauıstağan eken. Toptı jasaq Bwqarbaylap, aspan astın zel-zal etedi. Osıdan bastap Bwqarbaydıñ eren erligi el aldında äygilenip töñiregine tarap jatadı. Iteli ruı öz işinde meyli baluan salsın, meyli at şaptırsın, yaki jauğa atoylasın Bwqarbaydı wran etken. Batır atamız öziniñ eren erligin öz ömirinde talay jerlerde körsetip keldi. Äsirese 1771 jıldardağı “Sarsudıñ” batısındağı “Bwlantı” özeni boyında Bögenbay bastağan batırlarmen birge Joñğarlıqtarğa sileyte soqqı bergen.
Bwqarbay ömiriniñ soñına deyin öz ruın basqalarğa bodam etpeu jolında küreskendikten, wlı käriyalar arasında “noqta ağasınıñ qanı taza, qızınan alsaq edi” deytin añız qalğan eken. Mine osı batır atamız 1771-1811 jıldarı arasında jasında aq ölimmen ketti. Onıñ süyegi “Jılağaş” degen jerde desedi.
Iä, öz ömirin, bar jan-tänin halqına arnap, ayanbay qwlşınıp ketken batır atı halqına ruh, jiger berip wranğa aynalıp keldi. Bwqarbay atı şıqqanda qızbaytın qan, bwzbaytın qamal bolmaydı. Batır esimi talay jaudıñ sağın sındırıp, dosınıñ abıroyın ösirip keldi. Esimiñ mäñgi ölmeydi, batır ata!
Bayahmet Jwmabay wlı. Iteli Şejiresi. Bet 20.
Bukarbay batur eltokoğlu.
A piece of the section summary:
The Cossack Hanlarından Abılayhan’s most powerful yiğitlerinin among congarlara bukarbay batur, on the way to the war against the head of a wolf tuğunu they received. This is one of the wars, four jongar military suddenly came across dördünüde down. Subsequent Abılayhan: ” this batur from whom?” Asking. He was the middle one jüz-kerey ïteli sülalesinden out of gökyeleli (Bozkurt) Bukarbay. At that time, ” riding abılayhan bukarbay, bukarbay!..” So throw nara. All soldiers always suddenly started throwing nara place-the sky inletirler. After that bukarbay’s prowess legendary.
So I called 12 bukarbay kerey a branch of the tall ïteli kökbulak-National Kıyam Nidası it becomes.
*Değerli arkadaşlar. Kazak tarihindeki ilk akla gelen isim olan Abılayhan’ın (1711-1781) serdarlarından Buqarbay Bahadır hakkındaki Kazak eski (arap) alfabesiyle yazılan biyografiden Latin ve Kiril alfabesine çevirdim.
This turkey türkçesine I turn it back, I’m going to share with you guys.
*
Buqarbay stabbing (1690-1780-85)
Är qanday eldiñ qawımdas taypalıq ömiri bastan ötkizbegeni kemde-kem boladı. Al taypalıq el degen qandas nemese arman-tilegi birge xalıqtı meñirese sol taypalardıñ qormalı aqılgöy danası bolğan edi. Sol serkesi neni aytsa xalqı eki etpey orındap otırwı, sol pirileriniñ danalığına moyındawdan kelip şıqqan bolw şübäsiz ğoy.
Endeşe bizdiñ tilimizge tïek bolıp otırğan Buqarbay atamız da Ïteli rwınıñ köş basşısı dana-danışpanı, oneki Kereydiñ ulağattı tälimatşısı, Orta Jüzde atı şıqqan er jürek batır, Abılaydıñ jïırmabes batırınıñ biri.
Buqarbay Eltoqulı 1690. Jıldarda qalba öñirinde dünïege kelgen. Toqtağul Kärïyadan Qaraş Toğas,,,,,,, toğanas ağanas buqarbay bolğan uldar a tower that touched. Estwge qarağanda äkesi eltoq şiliñgir master bolğandıqtan, left kezde “Eltoqtıñ Qılışı-months, Qanjarı-month” suggest degizgen ïesi bolğan. Anyway, buqarbay uyadan közin äkesiniñ qolınan şığıp jatatın qarw-jaraqtarmen tanısıp äri left qarwlardı istetwdiñ jağalasa bastağan your advice or your charity. Äkesi ulınıñ dung, tulğasına aydındı minezine qarap, onıñ erteñinen ümittenip qayda qarw jattıq advice adamdar bar, dese sonıñ aldına barıp, excuse me üyrenwine jaratıp berip, be arqılı osı ottı azamat bolıp erjetedi.
El Business Ontört, fifteen buqarbay jastarında töbelesken attachment between azamattıñ tüsip qoydıra almağan soñ, we also ekewin soyılğa jığıp ketken eken promise a tower that touched the bar. Sixteen, jastarında attachment onjeti taypa eldiñ mal dawımen bolğan qırqısın attachment bïleri awıldıñ şeşe almay abırjığanda buqarbay noqta ceremoniously dawğa atınan tüsip, ” Urladı ” dep jalağa qalğan adamnıñ arqan glimpses moynına atqa süyretemiz dep qoqay körsetkende älgi qaralanwşı left burıñğı özin aqtağan nïetten jazbağanın awaşalap and ” A ” urlandı ayğır üyirdi dawdı aqırlastıramız elge scan… Dep cutting aytqanda stuff bastanğan ayrılatın jalaqordıñ şındıqqa köşkendigin, söytip dawdıñ aq-naqağına jetken buqarbaydıñ zerektigine el rïza bolıptı, dawına deadline bolğan eken aytatın man.Kerey-Nayman arasındağı daw Aqmırza degen adamnıñ öliminen soñ, tipti wşığa bastasa kerek. Sol kezde arısqa tüsip jüretin Buqarbay irgeli eldiñ ataqtı balwanın osı tobırda jığıp ketkendigi üşin, köp rw az rwğa öktemdik etpek bolıp, joq jerden daw şığarıp, toydıñ aqırın töbeleske aynaldırıptı. Sol jolı Buqarbay sığaylanğan irgeli eldiñ onsegiz mıqtısın qamşısımen urıp tüsirip, baylap alğan eken. Bul oqïğa Buqarbaydıñ atın bütin Kerey emes, Orta jüzge taratqan eken.Buqarbaydıñ qamşıgerligin jarağan bwranı qasqalap tartqanda qamşısı bwranıñ press qılış pen şapqanday tilip tüsken, throwing balwandığı tüyeni köterip, ömirinde jawırını jerge tïmegen daqbırtı elge jayıla bastaptı. Left a tübek saqtaytın arlanı bar also aybatı self-hand asqan dip ul bolmasa, right sınıp basqalardıñ tizesinde ketetin däwirde buqarbaydı eli pana tutadı.
Moñğul, Qazaqtıñ qaqtığısınan tıs, küşti älsizge öktem däwirde jawınıñ betin qaytarıp dawın tındırıp qaytatın batırdıñ qan maydanda tolarsaqtan qan keşip, el üşin zar jutqan künderi köp bolğan körinedi. Äsirese, Buqarbay barşın tartqan kezderinde är rw “tore” elinen özderine bïlik jürgizetin törelerdi turğızıp özderin töreniñ töleñgini sanap jatqanda, Buqarbay tölengit degeniñ az ğana bïlik basındağılardıñ qulına aylanatındığın añğarıp öz elin törege tölengit etwge töreden bïlik jürgizwşi alwğa bas tartıp rwın awaşa alıp, öziniñ basqarwında qaldırğan.
Äsirese, custom qaradan eliniñ “Qız Alsa, in a tower that touched bermew qız zäkünine tube turıp” qarsı meniñ my hand, receiving özinen aladı basqa overhaul. Däl qızın törege bermeydi ” dep hand awaşa teñsizdikten äketedi. He’s hand awaşa irgesin salğan less el uzamay turmıstan qısılıp quda-jegjattıqtan ayrıla bastağan qïınşılıqtan suggest türli arqılı qutılatındığın eskergen buqarbay, your hand alwan suggesting türli şuğıldandırıp, self-enbekterin sawdağa salwğa näsïxattaydı. Buqarbay Eli türli qolönermen find özderin bastadı tanıta a partner. Left Kezde ” Ïtelige ul twsa, motion twadı ” ” kün ïteliniñ eñ jamanı ağaş press qayıra ala has sharpened it qalğan sözder a tower that touched “.
Waqıttıñ ötwimen munday önerdiñ bir jerde şoğırlanwınan bazarınıñ bolmaytındığı äygilenip aqırı zergerlik, temirşilik, ağaşşılıq deysiz be türli önerdi basqa eldiñ buyırwına jaray sol awılğa barıp istep beretin bolğan. Söytip turmıstıq qajetimen Buqarbay elin birte-birte är rwdıñ arasına eriksiz bıtırata bastawına mäjbur boladı. Buqabay öz rwın awaşa alıp şıqqan soñ da özderine qaqtıqısqan işki-sırtqı jawlarmen ölispey-birispey ayqasa bildi. Buqarbay eli Buqarbay batırdıñ aybatımen bökde elge bodam bolmay beybit ömir ötkizip otıra berdi.
El irgesi buzılıp tınış jatqan Qazaq dalasına joñğarlıqtar şapqınşılıq jasap, el şetine tïgen jawdan elin aman alıp qalw üşin Abılayxan töñiregindegi el batırların sïırdıñ büyreginşe bölinbey bir jağadan bas, bir jeñnen qol şığarıp, tönip kelgen jawğa qarsı turwğa ündep, tröñiregine egey erlerdi toptağanda Ïteliden ertken jasağı bar jas jigit Buqarbay da Abılaydıñ töñiregine toptalğan jïırmabes batırdıñ biri bolıp tolarsaqtan qan keşip, atoylap alğa şığıp, közge tüsken eken. Buqarbay Abılay’ğa barğanda atadan qalğan böriniñ bas swreti tüsirilgen twın köterip barıptı desedi. Abılay qosınına eñ alğaş kele qalğan da qarw önerine jetik Buqarbay Joñğarlıqtardıñ jekpe-jek şaqırğan tört batırın art-artına jer quştıradı. Qarsı kelgen jawına küşimen de, önerimen de qaptal kelip, jawın art-artınan jer quştırğan batırdan köz almay turğan Abılay qasındağılarğa: “Mınaw qaysı batır?” dep qalğan eken. Turğandardıñ biri: “Orta jüzdiñ işinde Kereydiñ Ïtelisinen şıqqan kökjal Buqarbay” dese kerek. Sonda Abılay at üstinde turıp özi “Buqarbay, Buqarbay” dep dawıstağan eken. Toptı jasaq Buqarbaylap, aspan astın zel-zal etedi. Osıdan bastap Buqarbaydıñ eren erligi el aldında äygilenip töñiregine tarap jatadı. Ïteli rwı öz işinde meyli balwan salsın, meyli at şaptırsın, yakï jawğa atoylasın Buqarbaydı uran etken. Batır atamız öziniñ eren erligin öz ömirinde talay jerlerde körsetip keldi. Äsirese 1771 jıldardağı “Sarswdıñ” batısındağı “Bulantı” özeni boyında Bögenbay bastağan batırlarmen birge Joñğarlıqtarğa sileyte soqqı bergen.
Buqarbay ömiriniñ soñına call it self-rwın basqalarğa bodam etpew jolında küreskendikten, “between kärïyalar ulı noqta ağasınıñ qanı taza, qızınan alsaq edi” deytin añız qalğan eken. Vervain osı dip our ancestor 1771-1811 jasında aq jıldarı between ölimmen anonymous. Onıñ Süyegi “Jılağaş” Desedi Jerde a tower that touched.
Ïä, öz ömirin, bar jan-tänin xalqına arnap, ayanbay qulşınıp ketken batır atı xalqına rwh, jiger berip uranğa aynalıp keldi. Buqarbay atı şıqqanda qızbaytın qan, buzbaytın qamal bolmaydı. Batır esimi talay jawdıñ sağın sındırıp, dosınıñ abıroyın ösirip keldi. Esimiñ mäñgi ölmeydi, batır ata!
Bayaxmet Jumabay ulı. Ïteli Şejiresi. Bet 20.
*
BWQARBAY BATIR (1690-1780-85)
Är qanday eldiñ qauımdas taypalıq ömiri bastan ötkizbegeni kemde-kem boladı. Al taypalıq el degen qandas nemese arman-tilegi birge halıqtı meñirese sol taypalardıñ qormalı aqılgöy danası bolğan edi. Sol serkesi neni aytsa halqı eki etpey orındap otıruı, sol pirileriniñ danalığına moyındaudan kelip şıqqan bolu şübäsiz ğoy.
Endeşe bizdiñ tilimizge tiek bolıp otırğan Bwqarbay atamız da Iteli ruınıñ köş basşısı dana-danışpanı, oneki Kereydiñ wlağattı tälimatşısı, Orta Jüzde atı şıqqan er jürek batır, Abılaydıñ jiırmabes batırınıñ biri.
Bwqarbay Eltoqwlı 1690. Jıldarda Qalba öñirinde düniege kelgen. Toqtağwl käriyadan Qaraş, Toğas, Toğanas, Ağanas, Bwqarbay degen wldar bolğan. Estuge qarağanda äkesi Eltoq şiliñgir wsta bolğandıqtan, sol kezde “Eltoqtıñ qılışı-ay, qanjarı-ay” degizgen öner iesi bolğan. Bwqarbay wyadan közin aşa äkesiniñ qolınan şığıp jatatın qaru-jaraqtarmen tanısıp äri sol qarulardı istetudiñ önerine jağalasa bastağan. Äkesi wlınıñ kesek twlğasına, aydındı minezine qarap, onıñ erteñinen ümittenip qayda qaru önerine jattıq adamdar bar dese, sonıñ aldına barıp, üyrenuine oray jaratıp berip, osı arqılı ol ottı azamat bolıp erjetedi. El işinde Bwqarbay ontört, onbes jastarında töbelesken eki azamattıñ arasına tüsip qoydıra almağan soñ, är ekeuin de soyılğa jığıp ketken eken degen söz bar. Onaltı, onjeti jastarında eki taypa eldiñ mal dauımen bolğan qırqısın eki auıldıñ bileri şeşe almay abırjığanda Bwqarbay noqta ağası atınan dauğa tüsip, “wrladı” dep jalağa qalğan adamnıñ moynına arqan salıp atqa süyretemiz dep qoqay körsetkende älgi qaralanuşı sol bwrıñğı özin aqtağan nietten jazbağanın auaşalap alıp “wrlandı” degen bir ayğır üyirdi elge taratıp daudı aqırlastıramız… dep kesim aytqanda maldan ayrılatın bastanğan jalaqordıñ şındıqqa köşkendigin, söytip daudıñ aq-naqağına jetken Bwqarbaydıñ zerektigine el riza bolıptı, dauına bitim aytatın adam bolğan eken.
Kerey-Nayman arasındağı dau Aqmırza degen adamnıñ öliminen soñ, tipti uşığa bastasa kerek. Sol kezde arısqa tüsip jüretin Bwqarbay irgeli eldiñ ataqtı baluanın osı tobırda jığıp ketkendigi üşin, köp ru az ruğa öktemdik etpek bolıp, joq jerden dau şığarıp, toydıñ aqırın töbeleske aynaldırıptı. Sol jolı Bwqarbay sığaylanğan irgeli eldiñ onsegiz mıqtısın qamşısımen wrıp tüsirip, baylap alğan eken. Bwl oqiğa Bwqarbaydıñ atın bütin Kerey emes, Orta jüzge taratqan eken.
Bwqarbaydıñ qamşıgerligin jarağan buranı qasqalap tartqanda qamşısı buranıñ basın qılış pen şapqanday tilip tüsken, baluandığı atan tüyeni köterip, ömirinde jauırını jerge timegen daqbırtı elge jayıla bastaptı. Sol bir tübek saqtaytın arlanı bar zamanda öz elinde aybatı asqan batır wl bolmasa, sağı sınıp basqalardıñ tizesinde ketetin däuirde Bwqarbaydı eli pana twtadı.
Moñğwl, Qazaqtıñ qaqtığısınan tıs, küşti älsizge öktem däuirde jauınıñ betin qaytarıp dauın tındırıp qaytatın batırdıñ qan maydanda tolarsaqtan qan keşip, el üşin zar jwtqan künderi köp bolğan körinedi. Äsirese, Bwqarbay barşın tartqan kezderinde är ru “tore” elinen özderine bilik jürgizetin törelerdi twrğızıp özderin töreniñ töleñgini sanap jatqanda, Bwqarbay tölengit degeniñ az ğana bilik basındağılardıñ qwlına aylanatındığın añğarıp öz elin törege tölengit etuge töreden bilik jürgizuşi aluğa bas tartıp ruın auaşa alıp, öziniñ basqaruında qaldırğan.
Äsirese, töre eliniñ “qaradan qız alsa da, qız bermeu degen zäkünine tüpten qarsı twrıp “meniñ elim özinen almaydı, basqa elden aladı. Däl qızın törege bermeydi” dep elin teñsizdikten auaşa äketedi. Köp elden irgesin auaşa salğan az el wzamay twrmıstan qısılıp qwda-jegjattıqtan ayrıla bastağan qiınşılıqtan türli öner arqılı qwtılatındığın eskergen Bwqarbay, elin aluan türli önermen şwğıldandırıp, öz enbekterin saudağa saluğa näsihattaydı. Bwqarbay eli türli qolönermen özderin bwl ortağa tanıta bastadı. Sol kezde “Itelige wl tusa, önerge kün tuadı” “Iteliniñ eñ jamanı ağaş basın qayıra ala biledi” degen sözder qalğan.
Uaqıttıñ ötuimen mwnday önerdiñ bir jerde şoğırlanuınan bazarınıñ bolmaytındığı äygilenip aqırı zergerlik, temirşilik, ağaşşılıq deysiz be türli önerdi basqa eldiñ bwyıruına jaray sol auılğa barıp istep beretin bolğan. Söytip twrmıstıq qajetimen Bwqarbay elin birte-birte är rudıñ arasına eriksiz bıtırata bastauına mäjbwr boladı. Bwqabay öz ruın auaşa alıp şıqqan soñ da özderine qaqtıqısqan işki-sırtqı jaularmen ölispey-birispey ayqasa bildi. Bwqarbay eli Bwqarbay batırdıñ aybatımen bökde elge bodam bolmay beybit ömir ötkizip otıra berdi.
El irgesi bwzılıp tınış jatqan Qazaq dalasına joñğarlıqtar şapqınşılıq jasap, el şetine tigen jaudan elin aman alıp qalu üşin Abılayhan töñiregindegi el batırların siırdıñ büyreginşe bölinbey bir jağadan bas, bir jeñnen qol şığarıp, tönip kelgen jauğa qarsı twruğa ündep, tröñiregine egey erlerdi toptağanda Iteliden ertken jasağı bar jas jigit Bwqarbay da Abılaydıñ töñiregine toptalğan jiırmabes batırdıñ biri bolıp tolarsaqtan qan keşip, atoylap alğa şığıp, közge tüsken eken. Bwqarbay Abılay'ğa barğanda atadan qalğan böriniñ bas sureti tüsirilgen tuın köterip barıptı desedi. Abılay qosınına eñ alğaş kele qalğan da qaru önerine jetik Bwqarbay Joñğarlıqtardıñ jekpe-jek şaqırğan tört batırın art-artına jer qwştıradı. Qarsı kelgen jauına küşimen de, önerimen de qaptal kelip, jauın art-artınan jer qwştırğan batırdan köz almay twrğan Abılay qasındağılarğa: “Mınau qaysı batır?” dep qalğan eken. Twrğandardıñ biri: “Orta jüzdiñ işinde Kereydiñ Itelisinen şıqqan kökjal Bwqarbay” dese kerek. Sonda Abılay at üstinde twrıp özi “Bwqarbay, Bwqarbay” dep dauıstağan eken. Toptı jasaq Bwqarbaylap, aspan astın zel-zal etedi. Osıdan bastap Bwqarbaydıñ eren erligi el aldında äygilenip töñiregine tarap jatadı. Iteli ruı öz işinde meyli baluan salsın, meyli at şaptırsın, yaki jauğa atoylasın Bwqarbaydı wran etken. Batır atamız öziniñ eren erligin öz ömirinde talay jerlerde körsetip keldi. Äsirese 1771 jıldardağı “Sarsudıñ” batısındağı “Bwlantı” özeni boyında Bögenbay bastağan batırlarmen birge Joñğarlıqtarğa sileyte soqqı bergen.
Bwqarbay ömiriniñ soñına deyin öz ruın basqalarğa bodam etpeu jolında küreskendikten, wlı käriyalar arasında “noqta ağasınıñ qanı taza, qızınan alsaq edi” deytin añız qalğan eken. Mine osı batır atamız 1771-1811 jıldarı arasında jasında aq ölimmen ketti. Onıñ süyegi “Jılağaş” degen jerde desedi.
Iä, öz ömirin, bar jan-tänin halqına arnap, ayanbay qwlşınıp ketken batır atı halqına ruh, jiger berip wranğa aynalıp keldi. Bwqarbay atı şıqqanda qızbaytın qan, bwzbaytın qamal bolmaydı. Batır esimi talay jaudıñ sağın sındırıp, dosınıñ abıroyın ösirip keldi. Esimiñ mäñgi ölmeydi, batır ata!
Bayahmet Jwmabay wlı. Iteli Şejiresi. Bet 20.
A piece of the section summary:
The Cossack Hanlarından Abılayhan’s most powerful yiğitlerinin among congarlara bukarbay batur, on the way to the war against the head of a wolf tuğunu they received. This is one of the wars, four jongar military suddenly came across dördünüde down. Subsequent Abılayhan: ” this batur from whom?” Asking. He was the middle one jüz-kerey ïteli sülalesinden out of gökyeleli (Bozkurt) Bukarbay. At that time, ” riding abılayhan bukarbay, bukarbay!..” So throw nara. All soldiers always suddenly started throwing nara place-the sky inletirler. After that bukarbay’s prowess legendary.
So I called 12 bukarbay kerey a branch of the tall ïteli kökbulak-National Kıyam Nidası it becomes.
*Değerli arkadaşlar. Kazak tarihindeki ilk akla gelen isim olan Abılayhan’ın (1711-1781) serdarlarından Buqarbay Bahadır hakkındaki Kazak eski (arap) alfabesiyle yazılan biyografiden Latin ve Kiril alfabesine çevirdim.
This turkey türkçesine I turn it back, I’m going to share with you guys.
*
Buqarbay stabbing (1690-1780-85)
Är qanday eldiñ qawımdas taypalıq ömiri bastan ötkizbegeni kemde-kem boladı. Al taypalıq el degen qandas nemese arman-tilegi birge xalıqtı meñirese sol taypalardıñ qormalı aqılgöy danası bolğan edi. Sol serkesi neni aytsa xalqı eki etpey orındap otırwı, sol pirileriniñ danalığına moyındawdan kelip şıqqan bolw şübäsiz ğoy.
Endeşe bizdiñ tilimizge tïek bolıp otırğan Buqarbay atamız da Ïteli rwınıñ köş basşısı dana-danışpanı, oneki Kereydiñ ulağattı tälimatşısı, Orta Jüzde atı şıqqan er jürek batır, Abılaydıñ jïırmabes batırınıñ biri.
Buqarbay Eltoqulı 1690. Jıldarda qalba öñirinde dünïege kelgen. Toqtağul Kärïyadan Qaraş Toğas,,,,,,, toğanas ağanas buqarbay bolğan uldar a tower that touched. Estwge qarağanda äkesi eltoq şiliñgir master bolğandıqtan, left kezde “Eltoqtıñ Qılışı-months, Qanjarı-month” suggest degizgen ïesi bolğan. Anyway, buqarbay uyadan közin äkesiniñ qolınan şığıp jatatın qarw-jaraqtarmen tanısıp äri left qarwlardı istetwdiñ jağalasa bastağan your advice or your charity. Äkesi ulınıñ dung, tulğasına aydındı minezine qarap, onıñ erteñinen ümittenip qayda qarw jattıq advice adamdar bar, dese sonıñ aldına barıp, excuse me üyrenwine jaratıp berip, be arqılı osı ottı azamat bolıp erjetedi.
El Business Ontört, fifteen buqarbay jastarında töbelesken attachment between azamattıñ tüsip qoydıra almağan soñ, we also ekewin soyılğa jığıp ketken eken promise a tower that touched the bar. Sixteen, jastarında attachment onjeti taypa eldiñ mal dawımen bolğan qırqısın attachment bïleri awıldıñ şeşe almay abırjığanda buqarbay noqta ceremoniously dawğa atınan tüsip, ” Urladı ” dep jalağa qalğan adamnıñ arqan glimpses moynına atqa süyretemiz dep qoqay körsetkende älgi qaralanwşı left burıñğı özin aqtağan nïetten jazbağanın awaşalap and ” A ” urlandı ayğır üyirdi dawdı aqırlastıramız elge scan… Dep cutting aytqanda stuff bastanğan ayrılatın jalaqordıñ şındıqqa köşkendigin, söytip dawdıñ aq-naqağına jetken buqarbaydıñ zerektigine el rïza bolıptı, dawına deadline bolğan eken aytatın man.Kerey-Nayman arasındağı daw Aqmırza degen adamnıñ öliminen soñ, tipti wşığa bastasa kerek. Sol kezde arısqa tüsip jüretin Buqarbay irgeli eldiñ ataqtı balwanın osı tobırda jığıp ketkendigi üşin, köp rw az rwğa öktemdik etpek bolıp, joq jerden daw şığarıp, toydıñ aqırın töbeleske aynaldırıptı. Sol jolı Buqarbay sığaylanğan irgeli eldiñ onsegiz mıqtısın qamşısımen urıp tüsirip, baylap alğan eken. Bul oqïğa Buqarbaydıñ atın bütin Kerey emes, Orta jüzge taratqan eken.Buqarbaydıñ qamşıgerligin jarağan bwranı qasqalap tartqanda qamşısı bwranıñ press qılış pen şapqanday tilip tüsken, throwing balwandığı tüyeni köterip, ömirinde jawırını jerge tïmegen daqbırtı elge jayıla bastaptı. Left a tübek saqtaytın arlanı bar also aybatı self-hand asqan dip ul bolmasa, right sınıp basqalardıñ tizesinde ketetin däwirde buqarbaydı eli pana tutadı.
Moñğul, Qazaqtıñ qaqtığısınan tıs, küşti älsizge öktem däwirde jawınıñ betin qaytarıp dawın tındırıp qaytatın batırdıñ qan maydanda tolarsaqtan qan keşip, el üşin zar jutqan künderi köp bolğan körinedi. Äsirese, Buqarbay barşın tartqan kezderinde är rw “tore” elinen özderine bïlik jürgizetin törelerdi turğızıp özderin töreniñ töleñgini sanap jatqanda, Buqarbay tölengit degeniñ az ğana bïlik basındağılardıñ qulına aylanatındığın añğarıp öz elin törege tölengit etwge töreden bïlik jürgizwşi alwğa bas tartıp rwın awaşa alıp, öziniñ basqarwında qaldırğan.
Äsirese, custom qaradan eliniñ “Qız Alsa, in a tower that touched bermew qız zäkünine tube turıp” qarsı meniñ my hand, receiving özinen aladı basqa overhaul. Däl qızın törege bermeydi ” dep hand awaşa teñsizdikten äketedi. He’s hand awaşa irgesin salğan less el uzamay turmıstan qısılıp quda-jegjattıqtan ayrıla bastağan qïınşılıqtan suggest türli arqılı qutılatındığın eskergen buqarbay, your hand alwan suggesting türli şuğıldandırıp, self-enbekterin sawdağa salwğa näsïxattaydı. Buqarbay Eli türli qolönermen find özderin bastadı tanıta a partner. Left Kezde ” Ïtelige ul twsa, motion twadı ” ” kün ïteliniñ eñ jamanı ağaş press qayıra ala has sharpened it qalğan sözder a tower that touched “.
Waqıttıñ ötwimen munday önerdiñ bir jerde şoğırlanwınan bazarınıñ bolmaytındığı äygilenip aqırı zergerlik, temirşilik, ağaşşılıq deysiz be türli önerdi basqa eldiñ buyırwına jaray sol awılğa barıp istep beretin bolğan. Söytip turmıstıq qajetimen Buqarbay elin birte-birte är rwdıñ arasına eriksiz bıtırata bastawına mäjbur boladı. Buqabay öz rwın awaşa alıp şıqqan soñ da özderine qaqtıqısqan işki-sırtqı jawlarmen ölispey-birispey ayqasa bildi. Buqarbay eli Buqarbay batırdıñ aybatımen bökde elge bodam bolmay beybit ömir ötkizip otıra berdi.
El irgesi buzılıp tınış jatqan Qazaq dalasına joñğarlıqtar şapqınşılıq jasap, el şetine tïgen jawdan elin aman alıp qalw üşin Abılayxan töñiregindegi el batırların sïırdıñ büyreginşe bölinbey bir jağadan bas, bir jeñnen qol şığarıp, tönip kelgen jawğa qarsı turwğa ündep, tröñiregine egey erlerdi toptağanda Ïteliden ertken jasağı bar jas jigit Buqarbay da Abılaydıñ töñiregine toptalğan jïırmabes batırdıñ biri bolıp tolarsaqtan qan keşip, atoylap alğa şığıp, közge tüsken eken. Buqarbay Abılay’ğa barğanda atadan qalğan böriniñ bas swreti tüsirilgen twın köterip barıptı desedi. Abılay qosınına eñ alğaş kele qalğan da qarw önerine jetik Buqarbay Joñğarlıqtardıñ jekpe-jek şaqırğan tört batırın art-artına jer quştıradı. Qarsı kelgen jawına küşimen de, önerimen de qaptal kelip, jawın art-artınan jer quştırğan batırdan köz almay turğan Abılay qasındağılarğa: “Mınaw qaysı batır?” dep qalğan eken. Turğandardıñ biri: “Orta jüzdiñ işinde Kereydiñ Ïtelisinen şıqqan kökjal Buqarbay” dese kerek. Sonda Abılay at üstinde turıp özi “Buqarbay, Buqarbay” dep dawıstağan eken. Toptı jasaq Buqarbaylap, aspan astın zel-zal etedi. Osıdan bastap Buqarbaydıñ eren erligi el aldında äygilenip töñiregine tarap jatadı. Ïteli rwı öz işinde meyli balwan salsın, meyli at şaptırsın, yakï jawğa atoylasın Buqarbaydı uran etken. Batır atamız öziniñ eren erligin öz ömirinde talay jerlerde körsetip keldi. Äsirese 1771 jıldardağı “Sarswdıñ” batısındağı “Bulantı” özeni boyında Bögenbay bastağan batırlarmen birge Joñğarlıqtarğa sileyte soqqı bergen.
Buqarbay ömiriniñ soñına call it self-rwın basqalarğa bodam etpew jolında küreskendikten, “between kärïyalar ulı noqta ağasınıñ qanı taza, qızınan alsaq edi” deytin añız qalğan eken. Vervain osı dip our ancestor 1771-1811 jasında aq jıldarı between ölimmen anonymous. Onıñ Süyegi “Jılağaş” Desedi Jerde a tower that touched.
Ïä, öz ömirin, bar jan-tänin xalqına arnap, ayanbay qulşınıp ketken batır atı xalqına rwh, jiger berip uranğa aynalıp keldi. Buqarbay atı şıqqanda qızbaytın qan, buzbaytın qamal bolmaydı. Batır esimi talay jawdıñ sağın sındırıp, dosınıñ abıroyın ösirip keldi. Esimiñ mäñgi ölmeydi, batır ata!
Bayaxmet Jumabay ulı. Ïteli Şejiresi. Bet 20.
*
BWQARBAY BATIR (1690-1780-85)
Är qanday eldiñ qauımdas taypalıq ömiri bastan ötkizbegeni kemde-kem boladı. Al taypalıq el degen qandas nemese arman-tilegi birge halıqtı meñirese sol taypalardıñ qormalı aqılgöy danası bolğan edi. Sol serkesi neni aytsa halqı eki etpey orındap otıruı, sol pirileriniñ danalığına moyındaudan kelip şıqqan bolu şübäsiz ğoy.
Endeşe bizdiñ tilimizge tiek bolıp otırğan Bwqarbay atamız da Iteli ruınıñ köş basşısı dana-danışpanı, oneki Kereydiñ wlağattı tälimatşısı, Orta Jüzde atı şıqqan er jürek batır, Abılaydıñ jiırmabes batırınıñ biri.
Bwqarbay Eltoqwlı 1690. Jıldarda Qalba öñirinde düniege kelgen. Toqtağwl käriyadan Qaraş, Toğas, Toğanas, Ağanas, Bwqarbay degen wldar bolğan. Estuge qarağanda äkesi Eltoq şiliñgir wsta bolğandıqtan, sol kezde “Eltoqtıñ qılışı-ay, qanjarı-ay” degizgen öner iesi bolğan. Bwqarbay wyadan közin aşa äkesiniñ qolınan şığıp jatatın qaru-jaraqtarmen tanısıp äri sol qarulardı istetudiñ önerine jağalasa bastağan. Äkesi wlınıñ kesek twlğasına, aydındı minezine qarap, onıñ erteñinen ümittenip qayda qaru önerine jattıq adamdar bar dese, sonıñ aldına barıp, üyrenuine oray jaratıp berip, osı arqılı ol ottı azamat bolıp erjetedi. El işinde Bwqarbay ontört, onbes jastarında töbelesken eki azamattıñ arasına tüsip qoydıra almağan soñ, är ekeuin de soyılğa jığıp ketken eken degen söz bar. Onaltı, onjeti jastarında eki taypa eldiñ mal dauımen bolğan qırqısın eki auıldıñ bileri şeşe almay abırjığanda Bwqarbay noqta ağası atınan dauğa tüsip, “wrladı” dep jalağa qalğan adamnıñ moynına arqan salıp atqa süyretemiz dep qoqay körsetkende älgi qaralanuşı sol bwrıñğı özin aqtağan nietten jazbağanın auaşalap alıp “wrlandı” degen bir ayğır üyirdi elge taratıp daudı aqırlastıramız… dep kesim aytqanda maldan ayrılatın bastanğan jalaqordıñ şındıqqa köşkendigin, söytip daudıñ aq-naqağına jetken Bwqarbaydıñ zerektigine el riza bolıptı, dauına bitim aytatın adam bolğan eken.
Kerey-Nayman arasındağı dau Aqmırza degen adamnıñ öliminen soñ, tipti uşığa bastasa kerek. Sol kezde arısqa tüsip jüretin Bwqarbay irgeli eldiñ ataqtı baluanın osı tobırda jığıp ketkendigi üşin, köp ru az ruğa öktemdik etpek bolıp, joq jerden dau şığarıp, toydıñ aqırın töbeleske aynaldırıptı. Sol jolı Bwqarbay sığaylanğan irgeli eldiñ onsegiz mıqtısın qamşısımen wrıp tüsirip, baylap alğan eken. Bwl oqiğa Bwqarbaydıñ atın bütin Kerey emes, Orta jüzge taratqan eken.
Bwqarbaydıñ qamşıgerligin jarağan buranı qasqalap tartqanda qamşısı buranıñ basın qılış pen şapqanday tilip tüsken, baluandığı atan tüyeni köterip, ömirinde jauırını jerge timegen daqbırtı elge jayıla bastaptı. Sol bir tübek saqtaytın arlanı bar zamanda öz elinde aybatı asqan batır wl bolmasa, sağı sınıp basqalardıñ tizesinde ketetin däuirde Bwqarbaydı eli pana twtadı.
Moñğwl, Qazaqtıñ qaqtığısınan tıs, küşti älsizge öktem däuirde jauınıñ betin qaytarıp dauın tındırıp qaytatın batırdıñ qan maydanda tolarsaqtan qan keşip, el üşin zar jwtqan künderi köp bolğan körinedi. Äsirese, Bwqarbay barşın tartqan kezderinde är ru “tore” elinen özderine bilik jürgizetin törelerdi twrğızıp özderin töreniñ töleñgini sanap jatqanda, Bwqarbay tölengit degeniñ az ğana bilik basındağılardıñ qwlına aylanatındığın añğarıp öz elin törege tölengit etuge töreden bilik jürgizuşi aluğa bas tartıp ruın auaşa alıp, öziniñ basqaruında qaldırğan.
Äsirese, töre eliniñ “qaradan qız alsa da, qız bermeu degen zäkünine tüpten qarsı twrıp “meniñ elim özinen almaydı, basqa elden aladı. Däl qızın törege bermeydi” dep elin teñsizdikten auaşa äketedi. Köp elden irgesin auaşa salğan az el wzamay twrmıstan qısılıp qwda-jegjattıqtan ayrıla bastağan qiınşılıqtan türli öner arqılı qwtılatındığın eskergen Bwqarbay, elin aluan türli önermen şwğıldandırıp, öz enbekterin saudağa saluğa näsihattaydı. Bwqarbay eli türli qolönermen özderin bwl ortağa tanıta bastadı. Sol kezde “Itelige wl tusa, önerge kün tuadı” “Iteliniñ eñ jamanı ağaş basın qayıra ala biledi” degen sözder qalğan.
Uaqıttıñ ötuimen mwnday önerdiñ bir jerde şoğırlanuınan bazarınıñ bolmaytındığı äygilenip aqırı zergerlik, temirşilik, ağaşşılıq deysiz be türli önerdi basqa eldiñ bwyıruına jaray sol auılğa barıp istep beretin bolğan. Söytip twrmıstıq qajetimen Bwqarbay elin birte-birte är rudıñ arasına eriksiz bıtırata bastauına mäjbwr boladı. Bwqabay öz ruın auaşa alıp şıqqan soñ da özderine qaqtıqısqan işki-sırtqı jaularmen ölispey-birispey ayqasa bildi. Bwqarbay eli Bwqarbay batırdıñ aybatımen bökde elge bodam bolmay beybit ömir ötkizip otıra berdi.
El irgesi bwzılıp tınış jatqan Qazaq dalasına joñğarlıqtar şapqınşılıq jasap, el şetine tigen jaudan elin aman alıp qalu üşin Abılayhan töñiregindegi el batırların siırdıñ büyreginşe bölinbey bir jağadan bas, bir jeñnen qol şığarıp, tönip kelgen jauğa qarsı twruğa ündep, tröñiregine egey erlerdi toptağanda Iteliden ertken jasağı bar jas jigit Bwqarbay da Abılaydıñ töñiregine toptalğan jiırmabes batırdıñ biri bolıp tolarsaqtan qan keşip, atoylap alğa şığıp, közge tüsken eken. Bwqarbay Abılay'ğa barğanda atadan qalğan böriniñ bas sureti tüsirilgen tuın köterip barıptı desedi. Abılay qosınına eñ alğaş kele qalğan da qaru önerine jetik Bwqarbay Joñğarlıqtardıñ jekpe-jek şaqırğan tört batırın art-artına jer qwştıradı. Qarsı kelgen jauına küşimen de, önerimen de qaptal kelip, jauın art-artınan jer qwştırğan batırdan köz almay twrğan Abılay qasındağılarğa: “Mınau qaysı batır?” dep qalğan eken. Twrğandardıñ biri: “Orta jüzdiñ işinde Kereydiñ Itelisinen şıqqan kökjal Bwqarbay” dese kerek. Sonda Abılay at üstinde twrıp özi “Bwqarbay, Bwqarbay” dep dauıstağan eken. Toptı jasaq Bwqarbaylap, aspan astın zel-zal etedi. Osıdan bastap Bwqarbaydıñ eren erligi el aldında äygilenip töñiregine tarap jatadı. Iteli ruı öz işinde meyli baluan salsın, meyli at şaptırsın, yaki jauğa atoylasın Bwqarbaydı wran etken. Batır atamız öziniñ eren erligin öz ömirinde talay jerlerde körsetip keldi. Äsirese 1771 jıldardağı “Sarsudıñ” batısındağı “Bwlantı” özeni boyında Bögenbay bastağan batırlarmen birge Joñğarlıqtarğa sileyte soqqı bergen.
Bwqarbay ömiriniñ soñına deyin öz ruın basqalarğa bodam etpeu jolında küreskendikten, wlı käriyalar arasında “noqta ağasınıñ qanı taza, qızınan alsaq edi” deytin añız qalğan eken. Mine osı batır atamız 1771-1811 jıldarı arasında jasında aq ölimmen ketti. Onıñ süyegi “Jılağaş” degen jerde desedi.
Iä, öz ömirin, bar jan-tänin halqına arnap, ayanbay qwlşınıp ketken batır atı halqına ruh, jiger berip wranğa aynalıp keldi. Bwqarbay atı şıqqanda qızbaytın qan, bwzbaytın qamal bolmaydı. Batır esimi talay jaudıñ sağın sındırıp, dosınıñ abıroyın ösirip keldi. Esimiñ mäñgi ölmeydi, batır ata!
Bayahmet Jwmabay wlı. Iteli Şejiresi. Bet 20.
Pikir qaldıru