1916 jılğı Torğaydağı wlt-azattıq köterilisinde keremet erlikter körsetken Keyki batır esimi qaşan da halıq jadında. Keñes ükimeti twsında bilik tarapınan swrmergenniñ atın aytuğa da tıyım salındı. Äytse de, el öziniñ eren tuğan wlın wmıtpadı. Kün ötken sayın Keyki twlğasına degen halıq süyispenşiligi arta tüskenin bayqaymız. Sol sebepten de, Keyki Kökembaywlınıñ köpşilik köp bile bermeytin, onıñ nağız mergen bolğandığın däleldeytin eki oqiğanı jazıp otırmız.

Kiikti közdemey atqan mergen  

Bwl oqiğa azattıq köterilisi aldında bolıptı desedi. Keykiniñ mergen atağı dürkirep twrğan şaq. Torğay men Wlıtau arasında jolbarıstay jalğız jortıp, japanda añ aulağan batır birde Torı Qıpşaq işindegi Qara ruınan taraytın Nwrtay degen kisiniñ üyine meyman bolıp tüsedi. Zamanğa say däuleti bar, eline sıylı Nwrtaymen Keyki erteden sıylas eken. Ol şaqta baydıñ üyi Aqqwmnıñ boyında, Wlı Jılanşıqtıñ jağasında otırsa kerek.

Atağı alısqa ketken mergendi ortağa alıp mäjilis qızğan şaqta, balalar oynap jürgen jaqtan şu şığadı. Söytse, özenge qwlağan kiikterdiñ biri äldenede ürikti me, üyirinen bölinip ketip, tik jar twsta jiekke şığa almay jantalasıp jür deydi. Jüze jürip däl mergen otırğan üydiñ mañına da taqap qalıptı. Wlı Jılanşıqtıñ arğı betinde tayınşaday teke. Bergi bette ataqtı mergen Keyki. Eki ara oq jeter-jetpes jer. Äri kiik etinen däm tatqısı kelgen, eñ bastısı Keykiniñ mergendigin közimen körudi maqsat twtqan twrğındar meymandı qolqalaydı. Etegi türuli twrğan üyden kiikke bir köz salğan mergen, ornınan qozğalmağan qalpı wñğısın keregeden ötkizip, mıltığın arqasına qoyıp, «gürs» etkizedi. Kiik sol ornında qaladı. Teris qarap otırıp-aq közdegenin mült etkizbegen Keykiniñ mergendigine twtas auıl tänti bolıptı.

Şapqan attı oqpen toqtatqan

Nwrtay auılında biraz qonaq bolıp tınıstağan Keyki keterinde baydıñ bir atına közi tüsedi. Mergen meymanın riza qılıp attandırğısı kelgen bay säygülikti Keykige baylaydı. Ol kezde jazğı jaylauğa qamaytın qora joq, şu asau qwrıq saldıruğa mümkindik bermey, qasına taqatpay biraz äureleydi. Aqırı, amalı qwrığan Keyki jigitterge attı jılqıdan jeke bölip şığaruın ötinedi. Jılqışılar aytqanın orındap, aldına jeke aydap keledi. Oñtaylı sätti añdıp twrğan mergen üyirden böline bergen attı qatarınan eki ret mıltıqpen atıp jiberedi. Januar sol qalpı qalş-qalş etip twra qaladı.

Söytse, Keyki mergenniñ oğı jüyriktiñ wlı denesin jaralamay, jalınıñ tübi men tös terisin jırıp jiberipti. Denesine oq tigen at şoşınıp, ornınan qozğalmay qalğan eken. Keyki şu asaudı osılayşa wstaydı.

Bälkim añız, bälkim şındıq, qalay bolğanda da Keykiniñ teñdessiz mergen ekeni aqiqat. Men bwl äñgimelerdi ölke şejiresin zerttep, Keykige qatıstı derekterdi zerdelep jürgen azamat Şöptibay Bäydildäwlınıñ auzınan estidim. Şöptibay ağa tanımal tarihşı Qoyşığara Salğaradan estigenin ayttı.

Qoyşığara ağanıñ jastıq şağı Aqqwm boyında ötken. 2013 jılı bizder (Amandıq Ämirhamzin, Jänibek Ämirhamzin jäne men, qasımızda Qwrmanbek Bayzaqov, Mwrat Seydeğaliev esimdi el azamattarı bar, Ayırqwmğa barıp, Jılanşıq boyın aralap, biraz qorımdarğa dwğa bağıştadıq. Sol jolı Nwrtaydıñ ziratına da soğa ketkenimizdi aytqan jön)

Abılay Maudanov

TOBYL-TORGAI.KZ