Qazaq mädenietinde, onıñ işinde ädebiet salasında dau-damayı, ayğay-şuı basılmay kele jatqan mäsele – Säken-Mağjan-Säbit tüyini. Bwlardıñ qım-quıt qarım-qatınası äşeyingi qazaqi äñgimeniñ auqımınan şığıp, ädebi şığarma, esse, ğılımi zertteu, monografiya, maqala deñgeyinde el-jwrtqa jariya bolıp, dabırağa aynalğan öte qiın mäsele. Kim bolsa da, bwğan qwlaq türmey öte almaytın, reti kelse öziniñ boyauın qospay twra almaytın qwbılıs. Osı qiın da daulı mäseleniñ şındığına jeteyin, özim körgen-bilgenimdi qalıñ jwrtqa aytıp bereyin dep “Öner bäsekesi, nemese Mağjan men Säken” degen bes jüz bettik tarihi-ädebi esse jazıp bitirip, baspağa wsındım.
Eñbekti jazu barısında eşqaysısına iş tartpay, tarihi şındıq, qwjat, mwrağat deñgeyinde artığın artıq, kemin kem, uaqıtşa jeñis pen jeñilisti tügelge jaqın qamtığan siyaqtı-mın. Tarihtı jalğız özim ğana bilemin dep örekpu ärine eşkim-ge, onıñ işinde ğalımdarğa jaraspaytın qılıq. Osı salada soñğı kezde payda bolğan jaman ädetti bilmey jatıp bilem deuşilerdi, ösek-ayañdı maldanuşılardı, ataq şığaru üşin atıstıra-şabıstıra söyleuşiler men örkökirek quıs keu-delerdi de sınay ketuge tura keldi. Osı şeşimi qiın mäse-lelerdi suırtpaqtap otırğanda Säbit tağdırına qattı alañda-dım. Säbit Mwqanovtı kinäsiz, minsiz, kemşiliksiz dep eşkim eseptemeydi. Ömir ötkelinde öziniñ demokrattığınan, adamğa jaqındığınan Säbeñe jetetin jan joqtığınan emes, osı ğade-tin tolıq saqtamağannan tayaqtı köp jegen adamdı tabu da qiın. Twla boyı qayşılıqqa tolı qayratkerge araşa tüsu maqsatı-men emes, bar sır-sipatın tarihi şındıq deñgeyinde körse-tudi oylap köpşilik tügil, tipti Säbittiñ özi bilmegen, jwrttıñ közi tüse qoymağan bir qwjattı bügingi oquşığa tanıstırudı qajet tauıp otırmın, öytkeni ösek-ayañnıñ inine su qwyadı.
Tayauda “Qazaqstan” baspası “Politiçeskie repressii v Ka-zahstane v 1937-1938 gg”. degen qwjattar jinağın şığardı. Olar Qazaqstan Respublikası Prezidentiniñ mwrağatınan alınğan. Onı jäy oqıp qana qoymay, tağdırlar toğısına nazar audarsañız şiırlana matasqan, şeşui tabılmaytın jwmbaqqa tap bolasız da qayran qalasız. Öytkeni, küni büginge deyin S. Mwqanovtı sovettik zamannıñ qızıl közi, äsirese Mağ-jannıñ, qala berdi Säkenniñ “jendeti” degen qaueset öziniñ közi tirisinde bükil Qazaqstanğa tarap äli künge deyin basılmay kele jatqanın (kimderdiñ ädeyi taratqanın qazbalamay-aq qoyayın) bilesizder. Japqan jaladan aqtalıp şığu öte qiın. Daq qala-dı. Şındıqtı däleldeu tek qana uaqıttıñ qwdiretinde ğana.
“Reşenie byuro Alma-Atinskogo gorkoma KP (b) K po appe-lyacii S. Mukanova, 2 marta 1938 g.
(Sluşali: Appelyaciya Mukanova).
Mukanov Sabit, çlen KP (b) K s iyulya 1920 g. partbilet №159860, rojdeniya 1900 g. kazah. Po socpolojeniyu – sluja-şiy. V moment vozniknoveniya dela rabotal v kaçestve predsedatelya SPK – pisatel'.
Mukanov obvinyaetsya v tom, çto v svoih literaturnıh proiz-vedeniyah, kak-to “Sın baya”, “Mırzabek”, “Temertas”, “Lite-ratura HH veka” protaskival kontrrevolyucionnıe naciona-listiçeskie vzglyadı.
Mukanov bıl tesno svyazan s Seyfullinnım, Dosmuhame-dovım, Asılbekovım, Aysarinım, Valiahmetovım i Djuma-baevım, nıne razoblaçennımi vragami naroda. Kogda Djumabaev bıl v ssılke, Seyfullin imel s nim perepisku i okazal denejnuyu pomoş'.
Mukanov sostoyal v seyfullinskoy kontrrevolyucionnoy nacionalistiçeskoy gruppirovke vo vremya sovmestnoy rabotı v Soyuze pisateley. Mukanov ograjdal Seyfullina ot kritiki, tem samım zajimal kritiku i samokritiku.
Reşeniem byuro Frunzenskogo GRK KP (b) K Mukanov “kak aktivnıy çlen kontrrevolyucionnoy nacionalistiçeskoy gruppirovki, kak posobnik vragov naroda i kak nerazorujiv-şiysya burjuaznıy nacionalist” iz ryadov partii isklyuçen.
Mukanov v svoih zayavleniyah ne otricaet pred'yavlennıe emu obvinenie v dopuşennıh oşibkah v svoey literaturnoy rabote i v svoih svyazah s Seyfullinım, Valiahmetovım, Aysarinım i drugimi, no zayavlyaet, çto on niçego ne znal ob ih kontrrevo-lyucionnoy nacionalistiçeskoy deyatel'nosti. Obvinenie, pred'yavlennoe Mukanovu o ego perepiske s Djumabaevım i oka-zanii emu denejnoy pomoşi, kogda Djumabaev bıl v ssılke, niçem ne podtverjdaetsya.
Dokladıval G. Holodov, Mukanov prisutstvuet.
(Postanovili:)
Vvidu neyasnosti otdel'nıh voprosov, delo o Mukanove otlojit' i poruçit' T. Holodovu dorassledovat' material i dolojit' na byuro.
Sekretar' GK (b) K. Şurakov”.
Bir sözi özgertilgen joq. Sanası bar demey-aq qoyayın, äşeyingi ğana tüsinigi bar jandardıñ bäri Säken-Mağjan-Säbit tüyininiñ qalay şiırlanıp kürmelgenin bayqağan şığar. Osı qaulınıñ är babı är türli oylarğa jetekteydi, biraq bir ğana jaydı tüsindirsem, biraz şındıqtıñ sırı aşılmaq.
Qaulıda Säken Seyfullin Mağjan jer audarılıp jürgende hat jazıp, aqşaday kömek körsetipti, Säbit Säkenniñ wltşıldıq „gruppirovkasında” bolıptı dep jalğastırıp jibergenine qarap atı-jönderi almasıp tüsken şığar degen oydı “Obvinenie, pred'yavlennoe Mukanovu o ego perepiske s Djumabaevım i okazanii emu denejnoy pomoşi, kogda Dju-mabaev bıl v ssılke, niçem ne podtverjdaetsya” degen sözder teriske şığaratın siyaqtı. Alayda tap osı tüyinge ayrıqşa toqtau kerek, öytkeni adaldıqtı bılay qoyğanda ülken adamgerşiliktiñ izin suırtpaqtap şığarıp alamız.
Mağjan sottalıp, Belomor kanalında arıp-aşıp jürgen kezinde jazğan hatın Säbeñ 1959 jılı 10 qaraşada mağan oqıp bergen edi. Onı özimniñ “Dala – jürek” degen esteligimde tarata jazdım. 1990 jılı Abay atındağı opera jäne balet teatrında Säbeñniñ 90 jıldığına arnalğan saltanattı jinalısta ja-sağan bayandamamda bükil respublikağa estirte ayttım. Ol hatta “tayauda türmeden şığasız, sonda qay jaqta bolasız, zorlıq-zombılıqtı kek twtqan piğılda şığasız ba, älde “Toqsannıñ tobığındağı” oyğa oyısasız ba?
Biz üşin, qazaqtıñ qasietti poeziyasınıñ keleşegi üşin Siz-diñ sovet jağına şıqqanıñız olja bolar edi degen oylardı jazıptı.
“Sizge tiisti orındar jazğızdı ma?” – dep swrağanında: “Joq, özim jazdım… – arımnıñ ämirimen jazğanmın” – dedi (T. Käkişev, Sanadağı jaralar. “Qazaqstan” 1992. 224-bet). Osı twsta Zıliha apaydıñ M. Gor'kiyge, onıñ äyeli E. Peşko-vağa barıp, Mağjan jazasın 3 jılğa qısqartqan şağı bolatın. Mäskeudegi Qızıl professorlar institutında oqıp jatqan Säbit Mwqanovtıñ osı igilikti qadamğa aralaspauı mümkin emestey körinedi mağan.
Sottalğan Mağjanğa Säbittiñ hat jazıp, ötiniş bildirgeni tarihi şındıq ekeni qazir äbden däleldenip otır. Birinşiden, S. Mwqanov muzey qorında hattıñ tüpnwsqası saqtaluda. Ekinşiden, Säbeñniñ esteligin estigen qwyma qwlaqtardıñ biri Jayıq Bektwrovtıñ esteligi: “Men Mağjanğa 1932-33 jıldarı Moskvada oquda jürgenimde GPU-den rwqsat alıp, oğan lager'ge Murmansk jağına hat jazıp jiberdim” degen derek (“Bes arıs” 1992. 325-bet) bolsa, üşinşiden, Ş. Eleukenovtiñ memlekettik sıylıq alğan “Mağjan” monografiyasında ol hattan citat alıp, bizge beymälimdeu tıñ derek keltiredi.
“1936 jıldıñ qırküyek ayında Qızıljarğa, Säbit Mw-qanov kele qalğanda Mağjandı ädeyi izdep tauıp alıp, şüyir-kelese söylesedi, jılı-jılı sözder aytıp, Almatığa qız-metke şaqıradı. 1936 jılı 27 qazanda Mağjanğa jazğan ha-tında: “Sizben jolığıp söyleskende de men ayttım ğoy: egerde öziñiz şın nietpen sovet ädebietine qızmet etem deseñiz ja-zuıñızğa eşkim böget bolmaydı dep. Sol sözim äli de söz. Egerde şın nietpen sovet ädebietine at salıssañız Sizdi betke qağatın, bwrın pälen bolıp ediñ deytin kisi bolmaydı. Prole-tariattıñ rahımı mol. Ol qorğay da biledi, jarılqay da biledi. Biraq proletariat söz emes, isti jaqsı köredi” (Ş. Eleukenov. “Mağjan”. 1995. 127, 135-136-better) degenderdi tüsindirip ja-tudıñ özi artıq.
20 jıldarı taptıq jelekti mıqtap jamılğan, bol'şe-viktik ügit-nasihatqa äbden boy aldırıp, Mağjandarğa aytpağanı qalmağan Säbittiñ jeke adamğa tabınu äbden däuirlep twrğan kezde “tap jauı” retinde sottalğan Mağjandı öziniñ proletarlıq qanatınıñ astına aluı qayran qalatın qwbılıs. Alaş qozğalısına qatısqan qayratkerler men aqın-jazuşılar Almatınıñ köşesinde Mağjanmen amandasuğa jaramay, teris aynalıp ketip jatqanda 1937 jılı 20 aqpanda “Qwrmetti joldasım Säbit! Men Qazaqstanğa jaña jolğa tüskenimdi özimniñ qalam küşimen körsetsem degen jalğız tilekpen oraldım. Men qalğan ömirimdi, berik nietim men ümitimdi iste däleldeu üşin socialistik qwrılısqa eñbek etuge bel budım. Men üşin endi eñbekşi taptıñ, kommunistik partiyanıñ qolınan basqa qol joq.
Qalay bolğanda ortalıqqa jetuim kerek dep şeştim. Eger jolğa qarajat tapsam ortalıqqa barudı oylap otırmın. Ärine, öz halimniñ müşkildigin ayta otırıp, Sizdi birdemege mindette-gim kelmeydi. Sizge osılay jazuğa qazirgi halim mäjbür etip otır. Keşiriñiz. Qwrmetpen Mağjan” – degendi tebirenbey oqi almaysıñ.
Demek, Mağjanğa Säbittiñ hat jazğanı, qol sozğanı eşbir küdik keltirer jay emestigin pendelik twrğıdan tağı bir qarastırıp ötkenniñ artıqtığı joq.
Mağjan Almatığa 1937 jılı 25 naurızda köşip kelgende aldınan şığıp, qarsı alğan jalğız Säbit, Jazuşılar Odağınıñ bastığı bolıp otırğanda Mağjandı qarsı aluğa talay adamdı jwmsauğa mümkindigi bolğanın eşkim joqqa şığara almaydı. İ Almatığa özi barudıñ eñ bir mıqtı sırı – künäların juu ğana emes, azamattıq tanıtu ekeni sözsiz. Stansa basında Mağjan „Meniñ jolım – teris. Säkendiki – dwrıs boldı. Aldımen soğan sälem bereyin” dep Säbeñ oylamağan tilek bildiredi. Iñğayın tauıp habar jetkizgen Säbitter qalağa jetkenşe Säken üy-işi asa qadirli qonaq kele jatır dep älekke tüsedi. Kelgen sätte Mağjan men Säken közderine jas alıp qwşaqtasadı. Jol soqtı bolıp kelgender Säken üyine qonıp, kelesi küni Säbit üyindegi tünemel qonaqasığa baradı.
Onan keyingi oqiğanıñ bası-qasında bolğan Mwhametjan Qarataevtıñ kuäligine qwlaq salayıq. „Odaqtıñ predsedateli Säbit Mwqanov ekeuimiz bir kabinette otıramız. Orta boylı, jwpınılau kiingen, öñi sınıq kisi kirdi. “Men Mağjan Jwma-baev bolamın, şırağım. Säbitti izdep kelip edim…” degende ornımnan wşıp twrdım. Säbeñ kirip, amandıq-saulıqtan soñ telefonnıñ qwlağına jarmastı. Qazaqstan Kompartiyası Ortalıq Komitetiniñ ekinşi sekretarı Nürpeyisov: “Kele beriñder, biraq şeşe almaymın. Mirzoyannıñ özine kiriñder” – dedi. Säbeñ mağan da jür dep, üşeuimiz Mirzoyannıñ qabıl-dauına bardıq. Säbeñ Mağjandı qızmetke ornalastıruğa, qarajat jağınan kömektesuge ärekettengeni anıq. Tipti onı Jazuşılar Odağına aludı da oylastırdı” (Ş. Eleukenov. “Mağjan”. 1995. 138-bet) degenin talaylar estigenmen Säbeñniñ azamattığın körsetuge paydalanbay jürgender az emes.
Bwlar köz körgenniñ, estigenderdiñ kuäligi bolsa, älgi kitapta mınanday qwjat bar. 21 aprel'. 1937. Sekretno. tov. Djaman-kulov. Kak tebe izvestno, v Alma-Ata priehal alaşordinskiy poet Magjan Jumabaev, (kotorıy) napisal na imya Soyuza pisateley zayavlenie o tom, çto priznaet antisovetskie oşibki i prosit pomoç' emu ispravit'sya i dat' rabotu. Po etomu povodu ya na dnyah besedoval s tov. Mirzoyanom. On mne govoril çto nado dat' rabotu, to est' dat' na perevod na kazahskiy yazık iz proizvedeniy klassikov russkoy literaturı, çtobı etim emu okazat' material'nuyu pomoş'.
Proşu tebya, kak çlena partii i zav. KIHL-om, uçest' etu moyu zapisku i slova tov. Mirzoyana na perevod s vıdaçey avansa po dogovoru.
S kom. privetom, Pred. SSPK i çlen partii S. Mukanov” dep hat jazuı da Säbittiñ azamattığınıñ jarqın beti bolsa kerek. Östip jürgende “Socialistik Qazaqstan” gazetinde Säbitti “äşkerelegen” maqala basıldı. Oğan qaytarğan jaua-bında Mağjannıñ “sovet ükimetinen qılmısıma ılayıq ädil jaza tartıp, tüzeldim” degen sözine aldanıp, oğan liberal'dıq jasağanım, Qazaq körkemsöz baspasınan nemistiñ faşizmge qarsı jazuşısı Fayhtvagnerdiñ “Oppegeim sem'yası” degen romanın audaru üşin beruge sebepker bolğanım ras. Bwl qate-likti moyınğa alıp, tolıq tüzetem” dep moyındağan kezde Mağjan wstalmay, kim köringenge barıp, jwmıs izdep sandalıp jürgen bolatın.
Säbeñniñ resmi ötinişin orındau sozıla bergen soñ KIHL-dıñ direktorı Rahımjan Jamanqwlovqa Säken men Mağjan ekeui barıp, keşegi şäkirti, bügingi iri basşınıñ qiqañdığına qaratpay, öziniñ senimhatımen tarıqqan Mağjanğa aqşa alıp bergeni äri közsiz batırlıq, äri adamgerşilik ekenin wlılardıñ izin baqqandar iltipatqa almay, qaralağış derektey jipke tizip, keyingi maqalalarında zor qılmıs retinde jazğan bolatın. Özge emes, Jazuşılar Odağı partiya wyımınıñ hatşısı Qalmaqan Äbdiqadırov “Ädebiettegi trockiyşil-buharinşil, wltşıl-faşist ziyankesterdi jerine jetkize qwrtu kerek” – dep 1937 jılı 18 tamızda “Qazaq ädebieti” gazetinde bol'şe-viktik solaqaylıqpen “Säbit öz şığarmalarında, “Adasqan-darda” baydı maqtap, 1932 jılı basılğan “HH ğasırdağı qa-zaq ädebietinde” halıq jauları – alaşordaşılardıñ ob'ek-tivti revolyuciyalıq roli bar degen qateleri üstine soñğı kezge şeyin halıq jaularına (Aysarin, Jwmabaev, Asılbekovterge) körine ımıraşıldıq jasadı. Öziniñ şığarmaların halıq jauları Dosmwhametov, Moldıbaevtarğa audaruğa berdi. Jw-mabaevtı qızmetke ornalastıruğa niettengeni, tağı basqaları Säbittiñ jay ğana qatesi emes, ülken sayasi qatesi” dep jar-qabaqqa aparıp qoyğan bolatın.
“Halıq jauların” äşkereleu nauqanı bastalğan kezde biraz ekpindete söylegen S.Mwqanov is nasırğa şauıp bara jatqanın körgen soñ mausımnan qazanğa (iyun'nen oktyabr'ge) deyin yağni tabandatqan tört ay boyı önerpazdıq saparda jürdi. Almatı-dan alısta jüru üşin Mäskeuletip ketti. Sol uaqıtta ötken ji-ındar men partiya jinalıstarında, äsirese Hamza Jüsipbekov bayandama jasağanda “Qaulımızda Säbit turalı qattı aytu kerek. Onı tez şaqırıp, partiyalıq mäselesin qarau kerek” degenderdi qaday aytqanı belgili.
1937 jılı 7 qırküyekte “¦ltşıl-faşisterdiñ ädebiet-tegi ziyankestik isterimen küresu jäne jas kadrlardı ösiru turalı” jazuşılar plenumında S. Seyfullin, S.Mwqanov “Halıq jaularınıñ qılıqtarına män bermegen, liberaldıq, ımıraşıldıq istep özderi de köp sayasi qateler jibergen” degendi qaulığa kirgizdi. Onı “Pravda” men “Kazahstanskaya pravda”, “Socialistik Qazaqstan” gazetteri daurıqtıra tüsti. Säken 24 qırküyekte twtqındaldı. 2-3 qazanda Säbit Jazu-şılar Odağı Törağasınan bosatılıp, eki künge sozılğan jinalısta partiyadan şığarıldı.
Ömir ötkelinde pende talay abıroylı da abıroysız is-äre-ketke kezigedi. Odan Säbitti qorğaştaudıñ qajeti joq. Öytkeni qazaq jazuşılarınıñ işinde öziniñ demokrattığınan, kisige üyirsektiginen, jalpaqşeşeyliginen sözge qalğan adamdardıñ işinde, söz joq, birinşi orın Säbeñdiki bolsa kerek. Onısı bağı da, sorı da boldı.
Bağı bolatın sebebi – bükil qazaq mädenieti demey-aq qoyayın, HH ğasırdıñ 20 jıldarınan 70 jıldarı arasında Säbitten şığarmaşılıq kömek, pendelik järdem almağan aqın-jazuşı joq. Qazaq poeziyasınıñ jarıq jwldızı, wlı aqın ÄbdildaTäjibaevtıñ kuäligin tıñdañızdar.
“Bizde Säbeñnen bwrınıraq, äytpese qatar şıqqan, ädebiettiñ bar janrında eñbektengen, körkem şığarmalarımen ülgi körsetken özge ağalarımız da bolğan. Mısalı, Säken Seyfullin – sovet ädebietiniñ alğaşqı qarlığaşı, irgesin qalauşı dep äueli Säbeñ bastap aytqan. Biraq qalıñ elden talant izdep tabuda, ol tapqan jas talanttarğa qolma-qol järdemdesip, bapker boluda eşkim de Säbit Mwqanovqa jetken joq. Meniñ bwl pikirimdi keşegi Qalmaqan, Jaqan, Asqar, Tayırlar aytıp ketken. Säbeñ özi jetektep äkep qatarğa qosqan jasqa sol künnen bastap joldas dep qaraytın. – Sen menen üyren, meniñ qol balam bol, sen mağan qarızdarsıñ, sonıñdı öte aldımen dep Säbeñ eşkimge mindet etken emes, etpek twrsın iştey de solay oylağan emes” (“Säbit Mwqanov tağılımı”. Ädebi-sın maqalalar. “Jazuşı”. 1990. 41-bet).
Osı oydı resmiletip aytatın bolsaq, men ädeyi Mwhtar Äuezovke jügingeli otırmın, öytkeni Mwhtar-Säbit qarım-qatınastarı bwlttı bolğan degen alıp-qaşpa sözder az emes. Alıptarımız pendelikti salauat etken twsta bir-biriniñ qasietin qalay tanığanın körip, bügingi wrpaq ülgi alsa igi.
“Kimde-kimge Oktyabr'diñ jeñisi men jemisi qımbat bolsa sonıñ bärine Säbit öz eñbegimen kömektes bolğan jazuşı. Ol jäne bügingi Qazaqstanda qalıptasıp, şınığıp ösken qazaq jazuşısınıñ barlığına jazuşı bolu jolında köp järdem etken qayratker. Ädebiet öneriniñ öser jolı, better örisi turalı ünemi jauaptı oylar, damılsız eñbek etetin Säbit – bizdegi sovet ädebietiniñ wyımdastıruşısı esebinde de zor eñbegi bar adam” (M. Äuezov. 18 tom. 1985. 283-bet) degen oydı el-jwrttıñ sanasına siñiru maqsat twtsaq pendelik küykilikten ada bolıp, adamgerşiligimizge daq tüspes edi.
Säbit Mwqanovtıñ talabı bar adamğa qamqorşı bolatı-nın dastarhan basındağı auızeki äñgimesinde erniniñ wşımen ğana aytıp, 80 jıldığında jasağan bayandamasında Äbdijämil Nürpeyisov “daukes”, (“polemist”) degenin jwrt wmıta qoyğan joq. Soldattıñ swr şineliniñ işki qaltasındağı mektep däpterine jazılğandı oqıp, ümit artuğa bolatındığın sezgen Säbeñniñ vokzalda tünep jürgen bolaşaq klassikti altı balalı üyine äkelip, aq tösektiñ üstine (öz sözimen aytqanda, twñğış körgen prostınyası) jatqızıp tört ay asırağanı, qoljazbanı dwrıstap jazuğa üyretkeni üşin Säbeñe talay “sıylı sıbağa” tartqanı belgili.
Säbeñniñ adami minezi bağı ğana emes, sorı da bolğanın aytuşılardıñ işinde meniñ pikirlerim ayrıqşa estildi deme-genmen, eleusiz qala qoymağanı anıq. 1990 jılı Abay atındağı Opera jäne balet teatrındağı saltanattı jinalısta jasağan bayandamamdı Qazaq teledidarı bir sözin qısqartpay bükil Qa-zaqstanğa taratsa, 1992 jılğı “Sanadağı jaralar”, 1994 jıl-ğı “Säken sotı”, “Esirkemeydi estelik” degen kitaptarımda jazğandarım biraz adamnıñ közine tüsken siyaqtı. Sonda ayt-qan, jazğandarımdı jinaqtasam, Säbeñ öziniñ şıqqan tegine jelik bergen bol'şeviktik (kommunistik emes) ügit-nasihattıñ ıqpalımen äsire solşıl boldı da, ideologiyalıq wrınşaq-tıqqa salındı. Jäne onıñ bärin şın senimmen atqardı. Onı bireu wnattı, keybireuler wnatpadı.
Al pendelik jağına kelsek, Säbeñmen janasu oñaydıñ oñayı bolatın. Kisimsu, ülkensu Säbeñe jat. Sälem bergen adamdı sözge tartpay qalğan kezin eşkim bilmeydi, kisige üyir-sektigi Säbeñ jayında añız ben aqiqattı şamadan tıs tudı-rıp jattı. Demek, oğan janasqan adam özine paydalı oy-pikirdi el-jwrtqa jayıp, ayağın ösek-ayañğa aynaldırıp jibergen emes. Sondıqtan Säbeñ ayttı degenderge saq bolğan abzal. Osımen de Säbeñ öz atına özi daq tüsirip alıp jürgen säti mol boldı. Osındaydı aylalı qarsılastarı oñtaylı paydalanıp, şen-şekpen kigen kez de az emes.
Maydanğa tüskenniñ jeñisi men jeñilisi qatar jüretindigin eskerer bolsaq, ondaydı Säbeñ köp kördi, basınan mol keşirdi. Onı özi sezip-bilip qana qoymay, kezinde aşıq aytıp ta, jazıp ta jürdi. Säbitti dattağısı, sözge qaldırğısı kelgender onıñ oy-pikiri men sözine qwyrıq jalğap, daurıqtırıp ta jattı. Ba-qay esebi barlar özine sayasi kapital, oñay olja tapqandar az emes. Men bwl ob'ektivtik jäne sub'ektivtik derekterdi eki ül-ken maqsat üşin aytıp otırmın. Birinşi, el-jwrt osınşama şırmatılğan twlğalı tağdırlardıñ şındığına köz jet-kizsin, bilsin, köñildegi kirbiñ şayılsın degen oy. Öytkeni ker zamanğa kezikken ayrıqşa belsendi azamattıñ sol kezdegi, onan keyingi, tipti dünieden ötkennen keyingi tağdırın tüsine biludiñ özi ülken ğılım bolsa, ekinşiden, kelesi jılı Säbittiñ tuğa-nına 100 jıl toladı. Onı bir Qazaqstan emes, keşegi SSSR respublikaları, YUNESKO arqılı dünie jüzi elderi atap ötui orındı bolmaq. Ol Säbit üşin de, Qazaq eli üşin de kerek. Özi-niñ ösken mädenieti, wlı darındarı bar halıqtıñ mereyin ösi-re tüsu üşin osınday igi şaralardı qolğa alu şart. Ärbir wlı darındar men önerpazdar, qayratkerler öz elin älem aldında jarqırata körsetuge sebepker boladı da, keleşegimiz nwrlana tüsedi. ¦lılarımızdı wltımızdıñ abıroyına aynaldıra bil-sek qana älem aldında abıroylı bolamız. Ol üşin köñilimizdi keñge salıp, mädenietimizdiñ wlı twlğaların ardaqtay bileyik.
Twrsınbek Käkişev
“Mağjan Älemi” kitabınan alınğan
adebiportal.kz
Pikir qaldıru