Kooperaciyanı damıtuğa ne kedergi?
kerey.kz
Auıl şaruaşılığın damıtuğa memlekettik byudjetten qıruar qarjı bölinip, osı uaqıtqa deyin qanşama bağdarlama qabıldandı. Söyte twra ökinişke qaray, biz äli künge deyin eksporttı aytpağanda, işki narığımızdı töl önimmen tolıqqandı qamti almay kele jatqanımız ras
Osınau olqılıqtıñ ornın toltıru maqsatında bıltır jıl soñında «Auıl şaruaşılığı kooperaciyası» turalı zañ qabıldanıp, ol biıldan bastap küşine engen bolatın. Tayauda «Atameken» Wlttıq käsipkerler palatasında ötken pikirsayısta atalğan zañnıñ artıqşılıqtarı men kemşin twstarı, orındalu barısı talqılandı.
«Auıl şaruaşılığı kooperativi: özekti mäseleler jäne onıñ şeşu joldarı» degen taqırıpta ötken otırısqa Auıl şaruaşılığı ministrliginiñ mamandarı, şarua qojalıqtarı men kooperativ ieleri jäne joğarı oqu ornı oqıtuşıları qatıstı. Onda biıl qañtar ayınan bastap küşine engen zañdı tüsindiru jwmıstarı tolıqqandı jürgizilmegendikten, auıl jwrtı kooperativ qwrudıñ jay-japsarınan beyhabar otırğanı turalı söz boldı. Rasında da, şarua qojalıqtarınıñ ieleri zañnıñ şıqqanın emis-emis estigenmen, onıñ artıq-kem twsı, tiimdiligi turalı bilmeytinin jetkizse, endi biri tipti twñğış ret estip twrğanın aytıp, tañdanısın jasırmadı. Al Auıl şaruaşılığı ministrligi Strategiyalıq josparlau jäne analiz departamentine qarastı Agrobiznes basqarmasınıñ basşısı Azamat Qwrmanov bolsa, bwl pikirmen kelispeytinin bildirdi.
Azamat Qwrmanov.
Onıñ aytuınşa, ministrlik tarapınan tüsindiru, ügit-nasihat jwmıstarı tiisti deñgeyde jürgizilip otırğan körinedi. Tipti aldağı uaqıtta jergilikti äkimderdi arnayı oqıtu kurstarınan ötkizu josparlanıp qoyıptı. Alayda şıntuaytqa kelgende, söz basqa, is basqa bolıp twrğan sıñaylı. Olay deytinimiz, qarapayım şarualardı bılay qoyğanda, öñirlerdegi auıl şaruaşılığı salasınıñ mamandarı da jaña zañnıñ iske asıru tetikteri turalı aqparattıñ jetkiliksiz ekenin moyındap otır. Mısalı, Aqtöbe oblıstıq Auıl şaruaşılığı basqarmasınıñ bastığıQarjaubay Ibırayımwlınıñ aytuınşa, kooperaciya turalı zañdı iske asıru boyınşa erejeler, jalpı aqparattıq nwsqaulıqtar joq eken.
Aqparat az, tüsinik kömeski bolğan soñ, senimsizdik te bolmay twrmaytını belgili. Halıq arasında «Onsız da qısqa jip kürmeuge kelmey twrğan qısıltayañ şaqta kooperativke birigip, erteñ ondağı mal-mülik talan-tarajğa tüsip ketpesine kim kepil?» dep kümänmen qaraytındar da barşılıq. Sondıqtan auıl twrğındarınıñ küdigin seyiltip, senimin arttıra tüsu üşin Wlttıq käsipkerler palatası Auıl şaruaşılığı ministrligimen birlese otırıp, 11 pilottıq jobanı jüzege asırudı bastap ketipti.
Aqmola oblısı, Qarabwlaq audanınan kelgen «Jer-ana-Astana» ükimettik emes wyımınıñ jetekşisi Gülmayra Baymaqovanıñ aytuınşa, auıl şaruaşılığı kooperativterin qwruğa degen halıqtıñ ınta-ıqılasın sol auıldıñ liderleri, yağni halıqtıñ senimine ie adamdar arqılı qalıptastıra alamız.
Gülmayra Baymaqova.
«Meyli qanşa jerden audan äkimderin oqıtıñız, ministrlik, basqarma mamandarın auıl-aymaqtı aralatıp, ügit-nasihat jürgiziñiz, biraq negizinen jwmıstı auılğa bedeli bar, qarapayım adamdardıñ tilin taba biletin, solarmen birge köz aşqalı qatar jürip, eñbek etken, ıstıq-suıqqa birge tözgen, auıldıñ şınayı bolmıs-kelbetin jaqsı biletin adamdar arqılı jürgizgen jön»? – deydi käsipker.
Mırzahmetov: Bizneste qazaq tilin damıtu – «Atamekenniñ» parızı
«Äueli wlt aldındağı parızımızdan bastayın» dep WKP basqarma törağası Abıla… →
Pkirsayıs klubınıñ moderatorı Qalqaman Sarin «Jalpı, «auılı aralas, qoyı qoralas» degen qarapayım qağidanı wstanğan qazaq degen halıq üşin kooperativ degen wğım äuelden jat emes. Sondıqtan ejelden birlesip, wjımdasıp ömir sürgen, eñbek etken qazaq qoğamı üşin kooperaciyanı bügingi zaman talabına say öñgerip alıp ketu onşa qiın is körinbeui mwmkin. Äytse de, ejelden üyir-üyir jılqı wstağan, otarımen qoy aydap, tabın-tabın siır baqqan halqımız bügingi tañda auıl şaruaşılığına kelgende, nege kürdeli mäselelerge tirelip qalıp otır?!» dep jinalğandarğa köptiñ kökeyinde jürgen özekti saualdı ortağa saldı.
Osı orayda, Wlttıq käsipkerler palatası «işki narıqtı töl önimderimizben qamtıp, eksport swranısın da qanağattandıruğa ne kedergi bolıp otır?» degen mäseleni egjey-tegjeyli zerttep, onıñ mañızdı birneşe sebepterin anıqtağanın ayta ketu kerek. Aldımen, palata mamandarı «Magnum», «Arzan», «Ramstor», «Metro» siyaqtı iri sauda jelileriniñ birinşi basşılarımen tikeley kezdesip, olardıñ negizinen qanday tauar satıp twrğanına nazar audarğan. Atalğan sauda orındarında auılşaruaşılıq tauarlarınıñ köbi importtıq tauarlar bolıp şıqqan. Mäselen, kartop Päkistannan, jemis-jidek Özbekstan men Qırğızstannan, süt önimderi men et önimderiniñ köbi Resey men Belarussiyadan. Mwnıñ sebebin tüsindirgen sauda jelileriniñ basşılarınıñ sözimen de kelispeske bolmaytınday.
Qalqaman Sarin.
«Qazaqstanda şaruaşılıqtar öte mayda. Sondıqtan olar bizge tiisti deñgeyde tauarlardı jetkizip bere almaydı. Mäselen, tauardı sauda aynalımına kirgizu üşin onı aldın ala dayındau qajet. Onı juu, tazalau, arnayı oramdarğa orau, kolibrovkası bar. Mine, osınday jwmıstar bizde wyımdastırılmağan. Ekinşiden, twraqtılıq joq. Nauqannıñ kezinde, tamız, qırküyek, qazan aylarında jappay bäri bizge arzan bağada jetkizedi de, qalğan uaqıtta ol tauarlar joq Qazaqstanda. Al meniñ sauda ortalığıma jıl on eki ay, 365 kün bwl tauarlar kelip twruı kerek. Sebebi, twtınuşılar bizge bir keledi, eki keledi, üşinşi kelgende sol tauardı tağı tappasa, kelesi jolı mülde kelmeytin boladı. Sondıqtan, men onday ülken täuekelge bara almaymın» deydi olar.
Jalpı, qazir memleket auıl şaruaşılığı salasın qoldaudan kende qılıp otırğan joq, tek sol qoldaudı paydalana bilu tetikterin bilgen jön. «Atameken» WKP agroönerkäsip keşeni hatşılığı hatşısınıñ orınbasarı Dinmwhamed Äbsattarovtıñ aytuınşa, är öndirilgen sütke, etke jäne de ol asıl twqımdı mal asıraytın bolsa, joğarğı deñgeyde süt pen et beretin mal asırasa, onıñ jeminen bastap, sauılğan sütine, ötkizilgen etine deyin memleket tarapınan qoldaular bar. Sonıñ barlığı jeke twrğındarğa qoljetimsiz bolıp otırsa kerek.
Dinmwhamed Äbsattarov.
«Mäselen, et bağıtında üş deñgeyde qarjılay kömek beriledi. Eñ aldımen, maldıñ azığın dayındauğa memleket tarapınan qoldau bar. Asıl twqımdı mal asırap jatqan bolsa, onıñ birinşi deñgeyinde 3000 bas iri qara mal asıraytın bolsa, oğan 220 teñgeden memleketten qaytarımsız qarajat beriledi. Ekinşi deñgeyde, ol 1500 basqa 170 teñgeden beredi. Üşinşi deñgeyde 400 bastan kem bolmauı kerek. Odan bölek, asıl twqımdı bwqa satıp alatın bolsa, oğan 154 mıñ teñge beriledi, ol bwqanı jıl boyına asırauğa, jem-şöbimen qamtamassız etui üşin 108 mıñ teñge tağı beriledi», – deydi Äbsattarov.
Aqtöbe oblısı, Äyteke bi audanına qarastı Araltöbe auılında jaqında qwrılğan «Rahat+» kooperativiniñ törağası Abzal Nığmettiñ aytuınşa, kooperativke birigudi auıldıñ 55 jeke üyiqoldap, altı jüz bes bas malın qosqan. Audan äkimdigi tarapınan mal jayılımına 5 mıñ gektar jer bölinip jäne arnayı qwdıqtar qazıp beretin bolıptı. Deytwrğanmen, onda da kürdeli mäseleler jeterlik eken.
Abzal Nığmet.
«Biz kooperativ qwrar kezde onıñ artıq-kem twsın eşkim tüsindirip bere alğan joq, äu basta. Özimizşe jobalap, asıl twqımdı bwqa alıp, onımen qosqan analığımızdıñ subsidiyasın halıqpen bölisemiz dep oyladıq. Söytsek, mwnıñ mehanizmderi biz oylağannan basqaşa bolıp şıqtı. Adam bolğan soñ, senimsizdik bolmay twrmaydı, qolında azğantay malınan ayrılıp qalam ba degen qauip te joq emes el-jwrtta. Men kooperativ basşısı retinde memleketten bölingen barlıq igilikterdi alıp, bayıp ketip jatır eken dep te oylaytındar bar. Endi äne-mine, maldı öriske şığarıp, asıl twqımdı bwqamen qosıp, twqım özgertuimiz kerek, oğan dayındığımız da joq, şını kerek. Auıldıqtar kooperativ qwramına altı jüzdey bas mal qostı, onı tügel öriske alıp ketem desem, birazı kelispeui mümkin, öytkeni sauıp otırğan siırı, bir otbası soğan qarap otır. Sondıqtan altı jüz bas maldıñ şamamen tört jüzin sauınğa alıp qaluı mümkin ieleri. Sonda eki jüz bas malğa ğana subsidiya alamız ba? Qalğan tört jüz bas malğa da alsaq dep swrap otırmız, ol jağı äli belgisiz biraq» deydi öndiristik kooperativ jetekşisi Nığmet.
«BJK 2020» Käsipkerlikti qoldau jäne damıtudıñ birıñğay bağdarlamasınıñ «Käsipkerlik qızmet negizderine üyrenu» qwralı
Käsipkerlikti qoldau jäne damıtudıñ birıñğay bağdarlamasınıñ törtinşi bağıt… →
Al Auıl şaruaşılığı önerkäsibi keşeni Ekonomikası jäne auıldıq aumaqtardı damıtu ğılımi-zertteu institutı filialınıñ direktorıKäkimjan Sarhanov: «Bizde qazir tik jäne kölbeu degen eki jüye bar. Tik jüyede kooperativke kirgen azamattardıñ öz menşigi özinde qaladı da, özderi atqaratın qızmet türlerin kooperativ arqılı atqaradı. Äzirge bizge osı qolaylı bolıp otır. Öytkeni däl qazir auıldıqtarğa «jeriñdi qos, malıñdı qos» deuge kelmeydi. Mısalı jer turalı zañ bar, jerdiñ 98% jalda, al subarenda dep kelesi bir adamğa bere almaydı, äri mal-mülkiñdi qos deseñ, oğan senimsizdikpen qaraytını ras. Osı sekildi kürmeui qiın kürdeli mäseleler köp» deydi.
Onıñ aytuınşa, auıl twrğındarınıñ negizgi köksegeni qaytsek, memleketten beriletin subsidiyanı ala alamız bolıp ketken sekildi. Ärine, qarajat qajet, biraq qanday maqsatqa, onı qayda, qalay jwmsau kerek?
«Onsızda «şıqpa janım, şıqpalap» otırğan mayda şaruaşılıqtardı kooperativke biriktirgen soñ, mäselen, sütin ötkizuge şağın zauıt aşuğa, maldıñ jem-şöbin dayındauğa tağı basqa kerek-jarağına qarajat kerek boladı. Onı qaydan aladı? Mısalı «kooperativke qarjı kepildiksiz beriledi» deydi, biraq bwl söz küyinde ğana aytılıp otır äzirge. Osı qarjı mäselesin şeşu kerek aldımen», – deydi Sarhanov.
Sayıp kelgende, bügingidey alma-ğayıp kezeñde «ortaq ögizden oñaşa bwzau artıq» dep ärkim öz betinşe tirlik qılmay, ortaq müdde, ortaq istiñ töñiregine birigip, jwmıla eñbek etu uaqıt talabı bolıp otır. Pikirsayıstan wqqanımız, kooperativ qwrudıñ artıqşılıqtarı köp, biraq äli de naqtılanbağan kemşin twstarı da jeterlik eken. Qalay degenmen, memleket tarapınan auıl şaruaşılığın öristetuge negiz qalandı. Endigi mäsele sonıñ dwrıs wyımdastırıluında, bölingen qarjını wqsata bilude bolıp otır.
Pikir qaldıru