ءوزى دە «التىن ادام» ەدى
kerey.kz
قازاق تىلىندە سويلەۋگە ەركىمىز بولماعان كەزەڭدە جازۋشىلار وداعى مەن كازگۋ-دىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندەگى قازاق تىلىندە سويلەيتىندەر باقىتتى كورىنەتىن. كورنەكتى عالىم تۇرسىنبەك كاكىشەۆتى جەتە تانىمايتىنمىن. بىراق سىرتىنان قاتتى سىيلايتىنمىن. «التىن ادامعا» قاتىستى 30 جىل بويى ۇزدىكسىز اينالىسىپ ءجۇرىپ اشقان جاڭالىعىمدى ەڭ ءبىرىنشى تۇرسىنبەك اعا جۇرگەن ورتاعا بارىپ ايتقىم كەلدى. ءسويتىپ، كافەدراسىنا باردىم. بۇل 2003 جىلدىڭ ەرتە كوكتەمى ەدى. تۇرسىنبەك اعا اڭگىمەمدى بار پەيىلمەن تىڭدادى دا، «سونشا جىل بويى ەشكىمگە ايتپاي، قالاي جاسىرىپ كەلدىڭ؟ جاريا ەتىپ، ەلدى قۋانتۋ كەرەك ەمەس پە؟ مۇنى ەندى حالىققا تەزىرەك جەتكىزۋ جاعىن ويلاستىرايىق»، – دەدى. وسىلايشا تۇرسىنبەك كاكىشەۆتىڭ الدىنان قۋانىپ شىقتىم. كوڭىلىم كوتەرىلىپ ۇيگە جەتتىم دە، «التىن ادام» ماسەلەسىمەن اينالىساتىن كوميسسيا قۇرىپ، ونى ۇكىمەتكە بەكىتتىرۋ جاعىن ويلاستىردىم. قۇرامىندا ەلىمىزدىڭ ءبىرتالاي زيالى ازاماتتارى، جۋرناليستەر بار، 35 ادامنان تۇراتىن كوميسسيا ءتىزىمىن جاسادىم. توراعاسى تۇرسىنبەك كاكىشەۆ ەكەنىن كورسەتىپ، پارلامەنتكە، سول كەزدەگى ۇكىمەت باسشىسى دانيال احمەتوۆكە دە «التىن ادامنىڭ» ماسەلەسىن ايتىپ حات جازدىق. بىراق جاۋاپ بولعان جوق.
«التىن ادامنىڭ» قۇپياسىن اشۋعا مەن فيزيكا مامانى جانە سونىڭ ىشىندە رادياتسيانىڭ قاتتى دەنەگە اسەرىن ۇزاق زەرتتەگەن عالىم رەتىندە قىزىعا كىرىسكەن ەدىم. جەر بەتىندەگىلەرگە وسى كەزگە دەيىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن رادياتسيانىڭ شىنايى بولمىسىن وسى «التىن ادام» جازۋى ارقىلى اشۋعا بولاتىن شىعار دەپ ۇمىتتەنگەنمىن. ول ءۇمىت شىنىمەن دە اقتالدى. بۇكىل فۋندامەنتالدى عىلىم سالاسىنا «التىن ادامنىڭ» بەرەرى وتە كوپ. ول ءتىپتى جەراستى قازبا بايلىقتارى تۋرالى دا تالاي قۇپيانى اشىپ تۇر. مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ «التىن ادام» «ۇسىنعان» مودەلى بار. سىزبا تۇرىندە ەمەس، سوزبەن ايتىلعان مودەل. قاعازعا ءوزىڭ ءتۇسىرۋىڭ كەرەك…
مەتاللۋرگيانىڭ جەر بەتىندەگى تۇڭعىش وشاعى بولعان دا وسى قازاق جەرى ەكەن. ونىڭ ەكسپوناتتارى دا ءتيىستى ورىندا ساقتاۋلى. التىننىڭ قۇپياسى – وزىنشە دارا اڭگىمە… وتىز جىل بويى توزاق وتىنا ءوز ەركىممەن ءتۇسىپ، تولاسسىز زەرتتەپ اشقان «التىن ادام» قۇپياسى بۇگىنگى قازاقستاندى بەس قۇرلىقتىڭ الدىندا زاڭعار بيىككە ءبىر-اق شىعاراتىنداي. وسىنىڭ ءبارىن جان-تانىمەن سەزىنگەن جالعىز تۇلعا تۇرسىنبەك اعا ەدى. دارحان كوڭىل تۇلعانىڭ «التىن ادام» جاڭالىعىنىڭ ەلگە جەتىپ، قۋانتقان كۇنىن كورمەي كەتكەنىنە وكىنەمىن.
قازاقستان بۇكىل سالا بويىنشا الەمدى اۋزىنا قاراتار دەرجاۆا بولارى ءسوزسىز. «التىن ادام» ءوزىنىڭ بايلىعىمەن وسىعان كەپىلدىك بەرىپ تۇر. فۋندامەنتالدى عىلىم سالاسىنان لەك-لەگىمەن اشىلار تاڭعالارلىق جاڭالىقتار توسىپ تۇر. ءتىپتى شەشىلمەسكە اينالعان ارال مەن بالقاشتىڭ ماسەلەسى دە «التىن ادامنىڭ» كۇمىس زەرەنشەدەگى جازۋىندا بەدەرلەنگەن. ارالدىڭ وسىنداي كۇيگە ۇشىراۋ سەبەبىن بىلگىڭىز كەلسە، اعايىن، كۇمىس زەرەنشەدەگى 26 تاڭبانىڭ شيفرىن اشىپ، سوندا كورسەتىلگەن سىلتەمە بويىنشا مالىمەتتەر جيناڭىز. الايدا «التىن ادامنىڭ»، جەر-جەردەگى ساق قورعاندارىنىڭ قۇپياسىن اشاتىن وقىمىستىنى ەۋروپادان ىزدەمەڭىز. قازاقتىڭ بۇدان بەس عاسىر بۇرىنعى ءتىلىن ءالى ۇمىتا قويماعان قويشى بالاسىنان ىزدەڭىز. ساق قورعانى اتاۋلىنىڭ بارلىق قۇپياسى ءبىزدىڭ جەردە ساقتاۋلى. جەر بەتىندەگى گەوگرافيالىق اتاۋلاردىڭ كودى تەك قانا قازاق تىلىندە اشىلادى. وندا دا دىبىستالۋى بۇرمالانعان بۇگىنگى ەمەس، بۇدان بەس عاسىر ىلگەرىدەگى قازاق تىلىندە. ەگەر دە ءبىز قازاقتىڭ بايىرعى ءتىلىن بىلمەسەك، كۇمىس زەرەنشەدەگى جازۋدىڭ شيفرىن اشا الماس ەدىك. ارينە، بۇل جولدا الۋان ءتۇرلى ماتەماتيكالىق وپەراتسيالار قولدانىلدى. ەسىك قورعانىنان تابىلعان «التىن ادام» جازۋىن وقۋ ءۇشىن استرونوميادان باستاپ، عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەستىڭ بار جەتىستىگىنەن تۇگەلدەي حاباردار بولۋىڭ كەرەك.
«التىن ادامنىڭ» بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن ساقتاپ كەلگەن قازىناسى سان-سالالى. ەڭ بولماسا سونىڭ ادەبيەتكە، مۋزىكاعا، سۋرەت ونەرىنە قاتىستىسىن اشايىق. قازۇۋ-دىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە اكادەميك تۇرسىنبەك كاكىشەۆ اتىنداعى زەرتتەۋ ورتالىعى قۇرىلسىن. قابىلەتتى جاستاردى ىزدەنۋشىلىك جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ وسىدان باستالسىن. بۇل ىسكە ستۋدەنتتەر قاۋىمى دا قىزىعا تارتىلار ەدى.
«التىن ادامنىڭ» ونەر سالاسىنداعى تۋىندىلارى جەر بەتىندە شاشىلىپ جاتىر. سونىڭ ءبارىن ءبىز ءوز جازۋىنداعى تىزىمنەن الىپ، اتاپ بەرەمىز. ال ەندى «التىن ادامنىڭ» فۋندامەنتالدى عىلىمداعى ەڭبەكتەرى مەن گاز، مۇناي، كومىرتەگىنە بايلانىستى مالىمەتتەرى جەكە-جەكە، دارا كۇيدە. سونىڭ بارىمەن اينالىساتىن ماماندار قاجەت. ءبىزدىڭ مەملەكەت ادامزاتتى قىزىقتىراتىن عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەس وشاعىنا اينالعالى تۇر. بۇعان «التىن ادام» كەپىلدىك بەرەدى.
تۇرسىنبەك اعا وسىنى جانىمەن تۇسىنگەن اسىل جان ەدى. اكادەميك تۇرسىنبەك كاكىشەۆ اتىنداعى، «التىن ادامدى» زەرتتەۋ ورتالىعىن عالىم ءوزى قىزمەت ەتكەن كافەدرا اياسىندا ۇيىمداستىرساق دۇرىس بولار ەدى. گۋمانيتارلىق سالادا قازاق عالىمدارىنان اسقان وزىق ويلىنى باسقا ەش جەردەن تاپپايسىز. باردىڭ قادىرىن بىلەيىك، اعايىن!
ماعريپا جىلقىباەۆا، فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت
zhasalash.kz
پىكىر قالدىرۋ