|  | 

قازاق شەجىرەسى

التىن ورداداعى 92 باۋلى رۋلار

شىڭعىسحان ءوزى باعىندىرعان الىپ تەريتوريانى ءتورىت ۇلىنا ءبولىپ بەرگەندە مۇراگەرى وگەدايعا ورحون وزەنىنەن باتىسقا قاراي تارباعاتاي تاۋلارىنا دەيىنگى جەرلەردى; شاعاتايعا شىعىس تۇركىستان، جەتىسۋ، ماۋەرانناحردى; جوشىعا وگەدايعا قاراستى جەرلەردىڭ باتىسى مەن شاعاتاي ۇلىسىنىڭ سولتۇستىك باتىسىن بەردى. جوشى ۇلىسى كەيىن «التىن وردا» دەپ اتالدى، وعان قاراستى حالىقتاردى «توقسان ەكى باۋلى وزبەك ( نەمەسە قىپشاق) دەپ اتادى، ول حالىقتاردىڭ ءتىزىمى مىنانداي:
1. مىڭ. 2. ءجۇز. 3. قىرىق. 5. جالايىر. 6. پراي. 4. ۇگاجات
6. پراي. 7. قوڭىرات. 8. الشىن، 9. نايمان. 10. ارعىن. 11. قىپشاق . 12. كالماك. 13. فرات. 14. قىرىقتىك. 15. تورعاۋىت. 16. بۋرلان، . 17. شىمىرشىق. 18 قاتاعان 19. كاجى. 20. كەنەحاس. 21. بۇيرات. 22. ويرات2 3.كيات 24. باعلان. 25. قىتاي. 26. قاڭلى. 27. وزبەك (وزىنشە
28. كويشى. 29. بۇلانشى. 30. شابۇت. 31. جويۋت. 32. سەلشاۋىت،33. باياۋىت. 34. وتارشى. 35. ارلات. 36. كەرەيت. 37. ۇنعۇت. 38, ماڭعىت، 39. تانعۇت. 40. ويماۋىت. 41. قاشات. 42. مەركىت. 43. بۋركات. 44. قيات. 45 كورالاس، 46. ءتورالاس. 47. قىراراب. 48. يلاشى. 49. شۇبىرعان. 50. كىشلاك. 51. وعلان. 52. تۇركمەن. 53. دۇرمەن، 54. تابۋت. 55. تاما. 56. ماچاد. 57. كەردەرى. 58. رامادان. 59. كەرەي. 60. ناداي. 61. قافسانا. 62. قىرعىز. 63. ۇيارشى. 64. جويرات، 65 ءۇيسىن، 66. جورعا. 67. باتاش. 68. قويسىن. 69. مولدىز. 70. تابەل. 71. تاتار. 72. تەلەۋ. 73. باسحال. 74. نيان. 75. قازعان. 76. ءشىرىن. 77. ۇنتان. 78. قۇرلات. 79. شىلكاc. 80. ۇيكورعان. 81. تارعىن. 82. جابۋ. 83. سۋران. 84. تۇرعاك. 85. مۋتيان. 86. كاسكا. 87. ماجار. 88. تۇشلىك. 89. شوران. 90. ءشۇرشىت. 91. باھرشى. 92. ۇيعۇرات.
موڭعولدىق رۋلار: قوڭىرات، الشىن، قاتاعان، كەنەگەس، قيات، سەلشۋىت، باياۋىت، ارلات، ماڭعىت، قۇرالاس، دۇرمەن، جۇريات، ءۇيسىن، قاتارلى رۋلار. تاعىدا كەڭ ماعىنادا موڭعول اتانعان كەرەيت، مەركىت، نايمان، جالايىر، وڭعىت، ويرات، قالماق، بۋريات، كۇرلەۋىت، ويماۋىت، تاتار قاتارلى رۋلار. بۇلار موڭعول جورىعىنان كەيىن اۋىپ كەلگەن تايپالار.
ال قىپشاق، قاڭلى، تۇركىمەن،قىرعىزدار بۇرىننان بار تۇركى تايپالارى.
وسى رۋلاردىڭ ىشىندە قازاقتا بارى 35 رۋ تايپا ەكەن. ولار: مىڭ، قىرىق، جۇز بۇلار شانىشقىلى اراسىندا، جالايىر، قوڭىرات، الشىن، ارعىن، نايمان، كەرەي، قىپشاق، قالماق، تورعاۋىت، قاتاعان، كەنەگەس، قيات، قىتاي، قاڭلى، باياۋىت(بايۇلىنىڭ موڭعولشا ايتىلۋى), كەرەيت، وڭعىت، ماڭعىت، ويماۋىت، مەركىت، قۇرالاس، دۇرمەن، تابىن، تاما، كەردەرى، رامادان، كەرەي، قىرعىز، ءۇيسىن، تەلەۋ، كۇرلەۋىت، ماجار، ءشۇرشىت قاتارلى رۋلار. بۇلاردىڭ كەيى دەربەس ءىرى رۋ تايپالىق وداقتار، كەيبىرى سول وداقتارداعى رۋلار.
اراسىنداعى قىتاي، تاڭعىت، شۇرشىتتەر قىتايدى بيلەگەن موڭعول جانە تۇڭعىس تەكتىلەر، ولار كەيىن موڭعول اسكەرلەرىمەن بىرگە نەمەسە باسقا سەبەپتەرمەن كەلگەندەر. اراب، جويت(ەۆرەي) ولار ءدىن تاراتا كەلگەندەر، مىسالى ەۆرەيلەر حازار حاندىعى كەزىندە كەلگەن رۋلار دەۋگە بولادى.
كەيبىر رۋ اتتارى موڭعول يمپەرياسى كەزىندەگى اسكەري قۇرلىمداردىڭ اتاۋىنان شىققان. مىسالى تابىن ەلۋ، تاما جازالاۋشى، تۇرعاق ۇزىن بويلىلار، يابعۇ تۇرىكشە لاۋازىم، باقىرشى اسپازدار، مىڭ، ءجۇز، قىرىق دەگەندەردە اسكەري ساندىق ۇعىمدار. كاسىپكە بايلانىستى: يلانشى، وتارشى، قىرىقتىق.
ءبىر قىزىعى بۇندا ويرات، بۋريات، قالماق يسياقتى رۋلار ءجۇر، ولار يۋان يمپەرياسىنا قاراستى ەدى، ءزايىرى التىن وردا تەريتورياسى بايقال كولىنە دەيىن بولعان بولۋىدا مۇمكىن. ال كىشى ءجۇزىڭ كوپ ساندى رۋلارىنىڭ اتى اتالمايدى، ولاردىڭ ات اتاۋىمەن ۇقساس رۋلارى سايان التاي، حاكاسيا، ءتىبا جەرىنەن تابىلادى. ولار ءالى اۋىپ كەلمەگەندە بولۋى مۇمكىن.نە بايۇلى مەن الشىننىڭ ىشىندە اتالۋىدا مۇمكىن.
وسى رۋلار قازاقتان تىس وزبەك، قاراقالپاق، نوعاي، باشقۇرت،تۇركىمەن سياقتى ۇلىتتار اراسىندا دا كەزدەسەدى، قازاقتا جوعىن سولاردان تابۋعا بولادى. بىراق وسى رۋلار ءتىزىمىنىڭ بىرنەشە نۇسقاسى بار!

ەرزات كارىباي.

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    وسى ۋاقىتقا دەيىن قۇپيا ساقتالىپ كەلگەن 106-قازاق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ دەرەكتەرى ەندى بەلگىلى بولا باستادى. 1942 جىلى ديۆيزيا اقمولادا جاساقتالىپتى. اسكەري شالا دايىندىقپەن جاساقتالعان ديۆيزيا 1942 جىلدىڭ مامىرىندا، حاركوۆ تۇبىندەگى قورشاۋدى بۇزىپ شىعۋعا بۇيرىق بەرەر الدىندا، 4091 ساربازعا 71مىلتىق، ياعني 7 ادامعا ءبىر مىلتىق جانە بارىنە 3100 جارىلعىش وق ء–دارى ءبارىلىپتى. قازاق بوزداقتارىن قارۋسىز جالاڭ قىلىشپەن ولىمگە جۇمساۋى – «گيتلەرمەن سالىستىرعاندا ستالين سولداتتاردى ولىمگە 8 ەسە كوپ جۇمسادىنىڭ» ايعاعى (ميحايل گارەەۆ، اسكەري اكادەميادان.2005 جىل). ء“تورتىنشى بيلىك» گازەتىنىڭ 2016 – جىلعى مامىردىڭ 28-جۇلدىزىنداعى سانىندا شەتەلدىك ارحيۆتەردەن الىنعان ۆيدەوسيۋجەتتەگى 106-اتتى اسكەر ديۆيزياسى جونىندەگى نەمىس وفيتسەرىنىڭ ايتقانى: «نە دەگەن قىرعىز (قازاق) دەگەن جان كەشتى باتىر حالىق، اتقا ءمىنىپ، اجالعا قايمىقپاي جالاڭ قىلىشپەن تانكتەرگە

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

  • بۇلانتى-اڭىراقاي شايقاستارى: جالعانى مەن شىندىعى

    بۇلانتى-اڭىراقاي شايقاستارى: جالعانى مەن شىندىعى

    ءسوز باسى «سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا قازاق تاريحى بۇرمالانىپ، تەرىس تۇسىنىك بەرىلدى» دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلادى قازىر. باسىلىم بەتتەرىندە بولسىن، تاريحشىلاردىڭ باس قوسقان جيىندارىندا بولسىن. جالعانى جوق، انىق ەدى. كۋامىز، 70-جىلدارداعى قازاق تاريحى وقۋلىعىنىڭ قالىڭدىعى پىشاقتىڭ قىرىنداي عانا-تىن. ونىڭ ءوزى ماردىمدى وقىتىلمادى. بۇل شەجىرەمىزدىڭ وتار كەزدەگى كۇيى ەدى… ال قازىرگى تاريحىمىز بۇرىنعىدان دا بەتەر سوراقى جاعدايعا ءتۇستى. ءبىلىم مەن عىلىمعا كوڭىل ءبولۋدىڭ ورنىنا بۇگىنگى قازاق رۋ-تايپا ۇيماسىنان شىعا الماي ءجۇر. وسى كۇنى اركىم ءوز اتالاسىنىڭ نەمەسە باباسىنىڭ بي بولعانىن، جىراۋ نە باتىر بولعانىن ويدان شىعارعان جالعان دەرەكتەرىمەن ۇزدىكسىز ناسيحاتتاپ، كەيىن وعان سان ميلليونداعان قارجى شاشىپ، كىتاپ شىعارۋ، اس بەرىپ، كەسەنە، ەسكەرتكىش ورناتۋ سىقىلدى ت.ب. بەرەكەسىز ءىستىڭ سوڭىنا تۇسكەن. وكىنىشكە قاراي، جاعىمسىز

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: