|  | 

Қазақ шежіресі

АЛТЫН ОРДАДАҒЫ 92 БАУЛЫ РУЛАР

Шыңғысхан өзі бағындырған алып територияны төріт ұлына бөліп бергенде мұрагері өгедайға Орхон өзенінен батысқа қарай Тарбағатай тауларына дейінгі жерлерді; шағатайға Шығыс түркістан, Жетісу, Мауераннахрды; Жошыға Өгедайға қарасты жерлердің батысы мен Шағатай ұлысының солтүстік батысын берді. Жошы ұлысы кейін «Алтын орда» деп аталды, оған қарасты халықтарды «тоқсан екі баулы өзбек ( немесе қыпшақ) деп атады, ол халықтардың тізімі мынандай:
1. Мың. 2. Жүз. 3. Қырық. 5. Жалайыр. 6. Прай. 4. Үгажат
6. Прай. 7. Қоңырат. 8. Алшын, 9. Найман. 10. Арғын. 11. Қыпшақ . 12. калмак. 13. Фрат. 14. Қырықтык. 15. Торғауыт. 16. Бурлан, . 17. Шымыршық. 18 Қатаған 19. Кәжі. 20. Кенехас. 21. Бұйрат. 22. Ойрат2 3.Киат 24. Бағлан. 25. Қытай. 26. Қаңлы. 27. Өзбек (өзінше
28. Койшы. 29. Бұланшы. 30. Шабұт. 31. Жоют. 32. Селшауыт,33. Баяуыт. 34. Отаршы. 35. Арлат. 36. Керейт. 37. Ұнғұт. 38, Маңғыт, 39. Танғұт. 40. Оймауыт. 41. Қашат. 42. Меркіт. 43. Буркат. 44. Қият. 45 Коралас, 46. Төралас. 47. Қырараб. 48. Илашы. 49. Шұбырған. 50. Кышлак. 51. Оғлан. 52. Түркмен. 53. Дүрмен, 54. Табут. 55. Тама. 56. Мачад. 57. Кердері. 58. Рамадан. 59. Керей. 60. Надай. 61. Қафсана. 62. Қырғыз. 63. Ұяршы. 64. Жойрат, 65 Үйсін, 66. Жорға. 67. Баташ. 68. Қойсын. 69. Молдыз. 70. Тәбел. 71. Татар. 72. Телеу. 73. Басхал. 74. Ниан. 75. Қазған. 76. Шірін. 77. Ұнтан. 78. Құрлат. 79. Шілкаc. 80. Үйкорған. 81. Тарғын. 82. Жабу. 83. Суран. 84. Тұрғак. 85. Мутиян. 86. Каска. 87. Мажар. 88. Тұшлык. 89. Шоран. 90. Шүршіт. 91. Баһршы. 92. Ұйғұрат.
Моңғолдық рулар: Қоңырат, алшын, қатаған, кенегес, қият, селшуіт, баяуыт, арлат, маңғыт, құралас, дүрмен, жұрият, үйсін, қатарлы рулар. Тағыда кең мағынада Моңғол атанған керейт, меркіт, найман, жалайыр, оңғыт, ойрат, қалмақ, бурият, күрлеуіт, оймауыт, татар қатарлы рулар. Бұлар Моңғол жорығынан кейін ауып келген тайпалар.
Ал Қыпшақ, қаңлы, түркімен,қырғыздар бұрыннан бар түркі тайпалары.
Осы рулардың ішінде Қазақта бары 35 ру тайпа екен. Олар: Мың, қырық, жұз бұлар шәнішқылы арасында, жалайыр, қоңырат, алшын, арғын, найман, керей, қыпшақ, қалмақ, торғауыт, қатаған, кенегес, қият, қытай, қаңлы, байауыт(байұлының моңғолша айтылуы), керейт, оңғыт, маңғыт, оймауыт, меркіт, құралас, дүрмен, табын, тама, кердері, рамадан, керей, қырғыз, үйсін, телеу, күрлеуіт, мажар, шүршіт қатарлы рулар. Бұлардың кейі дербес ірі ру тайпалық одақтар, кейбірі сол одақтардағы рулар.
Арасындағы Қытай, таңғыт, шүршіттер Қытайды билеген моңғол және тұңғыс тектілер, олар кейін Моңғол әскерлерімен бірге немесе басқа себептермен келгендер. Араб, жойт(еврей) олар дін тарата келгендер, мысалы еврейлер Хазар хандығы кезінде келген рулар деуге болады.
Кейбір ру аттары Моңғол империясы кезіндегі әскери құрлымдардың атауынан шыққан. Мысалы табын елу, тама жазалаушы, тұрғақ ұзын бойлылар, ябғұ түрікше лауазым, бақыршы аспаздар, мың, жүз, қырық дегендерде әскери сандық ұғымдар. Кәсіпке байланысты: иланшы, отаршы, қырықтық.
Бір қызығы бұнда ойрат, бурият, қалмақ исяқты рулар жүр, олар юань империясына қарасты еді, зәйірі Алтын орда териториясы Байқал көліне дейін болған болуыда мүмкін. Ал Кіші жүзің көп санды руларының аты аталмайды, олардың ат атауымен ұқсас рулары Саян Алтай, Хакасия, Тіба жерінен табылады. Олар әлі ауып келмегенде болуы мүмкін.Не Байұлы мен алшынның ішінде аталуыда мүмкін.
Осы рулар Қазақтан тыс өзбек, қарақалпақ, ноғай, башқұрт,түркімен сиақты ұлыттар арасында да кездеседі, қазақта жоғын солардан табуға болады. Бірақ осы рулар тізімінің бірнеше нұсқасы бар!

Ерзат Кәрібай.

Related Articles

  • АБАҚ АНА ЖӘНЕ ТАСБИКЕ АНА

    АБАҚ АНА ЖӘНЕ ТАСБИКЕ АНА

    Мәми би Жұртбайұлының шежіресінде айтылуынша Керей ұлысының арғы тегі – Шеп, Сеп, Байлау, Қойлау, Елдей, Көлдей, Изен, Жусан секілді тайпалардан таралады екен. Аталған тайпалардың біразы ескі тарих беттерінен кездессе, енді бір бөлімі қазірге дейін Керей руындағы аталардың есімі ретінде аталып келеді. Мұның бір себебін арғы тарихтағы аталардың аты өшпесін деп кейінгі ұрпақтарының аталар атын қайта жаңғыртып қойған дәстүрінен қарау керек. Абақ атауына келсек, арыда Керей ханзадалары мен ханышаларының арасында Абақ, Абақберді, Абахан, Абақтай, Абақай, Абақ бике сынды есімдер болған. Сол ата-апаларының жолын жалғаған, тозып кеткен Керей елінің басын қосып, оған әз ана болған Абақ есімді қасиетті ана өмірде болған адам. Қазақ тарихында ру атына айналған әз аналар аз болмаған. Көрнекті жазушы,

  • Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

    Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы»

    Бұл Дағандел, Бақанас өлкесінен шыққан би Үйсінбай Жанұзақұлы хақында құрастырылып жазылған кітап. Тың толықтырылған еңбекте болыс Әлдеке Күсенұлы, Дағанделі болысының басшылары мен билерімен қатар Әбдірахман Әлімханұлы Жүнісов сынды айтулы тұлғалар жайлы әңгіме қозғалған. Олардың ел алдындағы еңбектері, билік, кесім – шешімдері, халық аузында қалған қанатты сөздері мен өмір жолдары, ата – тек шежіресі қамтылған. Сонымен қатар мұрағат деректеріндегі мәліметтер келтірілген. Кітапқа есімі енген ерлердің заманы, үзеңгілес серіктері туралы жазылған кей мақалалар, жыр –дастандар, үзінділер енген. Кітап қалың оқырман қауымға арналған. Тұрсын Жұманбай «Үйсінбай кітабы», - Жебе баспасы, Шымкент қаласы.134 бет толық нұсқасын төмендегі сілтеме арқылы оқи аласыз. Үйсінбай кітап kerey.kz

  • ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ  МЕНШІГІНДЕ

    ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ ҚАЗІР ЭЗОТЕРИКАЛЫҚ ТОПТАРДЫҢ  МЕНШІГІНДЕ

         Шығыстанушы-тарихшы Өмір Тұяқбайдың бұрында да «Қазаққа қандай тарих керек? Тәуелсіздік кезеңінде жасалған тарихи мистификациялар хроникасы» деп аталатын мақаласын  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) оқып ем. Риза болғам. Жақында Ө. Тұяқбайдың «Қазақстанда тарихи бұрмалаулар мен мифтерге тосқауыл қоюдың жолдары» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) атты тағы бір мақаласымен және таныстық. Өте өзекті мәселені көтеріпті. Тарихта орын алып жүрген жағымсыз жайттар турасында ой толғапты. Журналистерді, блогерлерді айыптапты. Тарихтан арнайы кәсіби дайындығы жоқ, бәрін бүлдіріп болды деп.  Келеңсіздікті тоқтатудың нақты жолдарын ұсыныпты. Бұған да көңіліміз бек толды. Әйтсе де тарихты бұрмалауға, өз өтіріктерін насихаттауға тек журналистер мен блогерлер ғана емес, «арнайы кәсіби дайындығы бар» «тарихшылардың» да «зор үлес» қосып жатқанын баяндап, айтылған пікірді одан әрі өрбітіп, жалғастырайық.

  • Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

    Сталин ажал аузына тастаған қазақтың атты әскері

    Осы уақытқа дейін құпия сақталып келген 106-қазақ атты әскер дивизиясының деректері енді белгілі бола бастады. 1942 жылы дивизия Ақмолада жасақталыпты. Әскери шала дайындықпен жасақталған дивизия 1942 жылдың мамырында, Харьков түбіндегі қоршауды бұзып шығуға бұйрық берер алдында, 4091 сарбазға 71мылтық, яғни 7 адамға бір мылтық және бәріне 3100 жарылғыш оқ –дәрі бәріліпті. Қазақ боздақтарын қарусыз жалаң қылышпен өлімге жұмсауы – «Гитлермен салыстырғанда Сталин солдаттарды өлімге 8 есе көп жұмсадының» айғағы (Михаил Гареев, Әскери академиядан.2005 жыл). “Төртінші билік» газетінің 2016 – жылғы мамырдың 28-жұлдызындағы санында шетелдік архивтерден алынған видеосюжеттегі 106-атты әскер дивизиясы жөніндегі неміс офицерінің айтқаны: «Не деген қырғыз (қазақ) деген жан кешті батыр халық, атқа мініп, ажалға қаймықпай жалаң қылышпен танктерге

  • ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

    ШОҚАН УӘЛИХАНҰЛЫ ДЕГЕН ЕКЕН..

    Ел аузында қазақ оқымыстылары айтты деген сөздер аз емес. Белгілі ғалым, этнограф А. Сейдімбек құрастырған тарихи тұлға, асқан оқымысты Шоқан бабамыздың тапқыр сөздерін назарларыңызға ұсынамыз. * * * Омбыға оқуға жүрер алдында бала Шоқан әкесінің ел іші мәселесін шешудегі кейбір өктем, ожар қылықтарына көңілі толмай, «оқуға бармаймын» деп қиғылық салса керек. Тіптен көнбей бара жатқан баласын қатал Шыңғыс жәрдемші жігіттеріне байлатып алмаққа ыңғайланып: «Шықпаса көтеріп әкеліңдер, арбаға таңып аламыз!» − дейді. Сонда дәрмені таусылған Шоқан әкесіне: «Байлатпа! Абылай тұқымынан байланғандар мен айдалғандар жетерлік болған!» − деп тіл қатады. Бала да болса ақиқат сөзді айтып тұрған баласынан тосылған әке дереу Шоқанды босаттырып жібереді. * * * Петербургте Сыртқы Істер министрлігінің бір

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: