|  | 

Тарих

ӨЛКЕ ТАРИХЫ

95917074_1697840697046177_3003242249501802496_n

Минго жылнамасының 37- жылы 1-қаңтарда жарық көрген.
(біздің жылнама бойынша, 1-қаңтар, 1948.ж)

Кітап авторы: Полат Қадіри

Кітапты шығарушы баспа: “Алтай” баспа үйі

Полат Қадіри (Болат Қадір) 1919-жылы Шыңжаң өлкесі Құтыби ауданында дүниеге келген. 1949-жылы Үндістанға, 1957-жылы Түркияға қоныс аударған. 1940-жылы Шыңжаң институтының (қазіргі Шыңжаң унивеситеті) тіл-әдебиет бөлімін бітірген. 1940-1941-1945 жылдары өлкелік үкіметтің орган газеті “Шыңжаң газетінің” ұйғыр-қазақ бөлімдерінде жұмыс істеген. 1944-жылдың көктемінде қамауға алынған, 1945-жылы “Хан Тәңірі” журналында, 1946-1949 жылдар арасында “Алтай” баспа үйінде, 1947-1948 жылдары “Шыңжаң газетінің” ұйғыр-қазақ бөлімдерінде және 1947-1949 жылдары “Алтай” баспа үйі жағынан шығарылған “Ерік” газетінде жұмыс істеген.

“Өлке тарихы” кітабы екі бөлімнен тұрады:

Бірінші бөлімде, Шыңжаң өлкесінің ерте заманғы тарихы, шаруашылығы, мәдениеті, түркілердің тарихы, наным-сенімі тб тарихи, мәдени әм саяси оқиғалардың жалпы тарихы баяндалады. 96411128_1697840730379507_2106510755212820480_n

Ерте заманғы ғұн, түрік, қарахан, моғол, жоңғар және мажурлар тарихы;
Манжур үкіметінің құлауы, Сунь Ятсен және Яң Зыңшин үкіметі кезеңі;

Екінші бөлімде, үлке жақтан:
1912-1928 жылдар арасында Шыңжаң өлкесінде үстемдік құрған Яң Зыңшин үкіметі кезіндегі саяси оқиғалар;
1928-1933 жылдар арасындағы саяси оқиғалар, Жин Шурьн кезеңі, Құмыл және Алтай төңкерісі, Қашқарда құрылған Шарқи Түркістан үкіметі туралы баяндалады;
1933-1944 жылдар арасындағы Шың Шысай үкіметі кезіндегі мәдени, саяси жаңғырулар баяндалады. Сонымен бірге Алтай төңкерісі, Қазақ ұлт-азаттық көтерілісі туралы баяндалады;
1944-1946 жылдар арасындағы өтпелі саяси кезеңде пайда болған саяси төңкерістер, ҰУ Жунгшин үкіметі кезеңі, Алтай, Іле төңкерісі кезеңі және Құлжада құрылған Шарқи Түркістан респубиликасы туралы баяндалады;
1946-1949 жылдар арасында өлкеде құрылған коалициялық үкімет кезеңі, Іле үкіметі мен Үрімжі арасындағы саяси оқиғалар және 1946-1947-1948 жж арасында орын алған Шыңжаң өлкесі мен Нань Киндегі гоминьдаң үкіметі арасындағы саяси келіссөздер, пікір-таластар мен ұсыныстар баяндалады;

1946-1949 жж арасында Өлке орталығы Үрімжі қаласында орын аоған саяси, мәдени қақтығыстар туралы, бейбіт шеру, наразылық митингілері туралы баяндалады;

Дереккөз:
Кітаптың есі нұсқасы жеке мұрағатымда сақтаулы

Related Articles

  • Айтпай кетті демеңіз… (Тибет архиві туралы)

    Алтайдан ауған ел туралы тарихи жазбаларда оқтын-оқтын айтылғаны болмаса исі қазақ жұртына Тибет туралы түсінік әлі күнге дейін беймәлім. Әсіресе Тибет жазба деректерінде күллі түркі баласының тарихы туралы тың деректердің көмулі жатқанын тіптен біле бермейміз. Тибет- тарихи деректің ең көп сақталған аймағы саналады. Мәдени, әдеби, рухани және тарихи түрлі деректердің ықылым заманнан бері жақсы сақталуымен сырт әлемді өзіне баурап кеген Тибет жұртына 19 ғасырдан бастап Батыс экспедициясы баса назар аударып кешенді зерттеулер жасады. Соның негізінде Тибеттегі кейбір салалық байырғы деректер Батысқа көшірілді. Есесіне Тибеттану ғылымы қалыптасты. Жағырафиялық орналасуы тым ұзақ болғандықтан Тибеттану ғылымы қазақ жұртына қажеттілік тудырмады. Тибеттанумен негізінде алпауыт күштер айналысты. Олар тибет жұртын игеруді басқа қырынан бағалады. Тибетте

  • Демографиялық сараптама

    1-ші сурет қазақтар; Демографиялық ахуал 1949-2020 жж. аралығын салыстырмалы көрсеткен. 1949 жылға дейін, атап айтқанда коммунистік қытай үкіметі орнағанға дейін Шынжаң өлкесінің солтүстік бөлігінде қазақтар, оңтүстік бөлігі Қашқарияда ұйғырлар басым санды ұстады. 1951-54 жылдары ұлттық межелеу кезінде орталық үкімет құрған комиссия сараптамасы бойынша ұлттық автономиялық территорияны анықтау мына екі бағытта жүргізілді. Олар: БІРІНШІ, ұлттық автономияны межелеу бойынша оның атауын тұрақтандыру. Осы бойынша үш атау ұсынылды: *ШЫғыс Түркістан автономиялық федерациялық респубиликасы; *Ұйғырстан автономиялық респубиликасы; *Шынжаң автономиялы респубиликасы. ЕКІНШІ, автономияның әкімшілік тұрпатын анықтау; Осы бойынша: *Федерециялық тұрпат; *Автономиялық облыс және окург тұрпат; *Аймақ және аудан дәрежелі автономиялық окург тұрпаты. Межелеу комиссиясы аталған екі бағытта сараптама нәтижесін қорытындылады. Комиссия қорытындысы бойынша Шынжаң өлкесінің

  • Бақсылар институты

    Сараптама (оқысаңыз өкінбейсіз) Бірінші, ілкіде Түркі баласында арнайы қаған құзіреті үшін жұмыс істейтін көріпкел бақсылар институты болған. Аты бақсы болғанымен ханның қырық кісілік ақылшысы еді. Көріпкел бақсылар хан кеңесі кезінде алдағы қандайда бір саяси оқиға мен ситуацияны күні бұртын болжап, дөп басып талдап һәм сараптап бере алатын соны қабілеттің иесі-тін. Оларды саяси көріпкелдер деп атаса да болады. Хан екінші бір елді жеңу үшін білек күшінен бөлек көріпкел бақсылардың стратегиялық болжауына да жүгінетін. Қарсылас елдің көріпкел бақсылары да оңай емес әрине. Екінші, уақыт өте келе саяси көріпкел бақсылар түркілік болмыстағы стратегиялық мектеп қалыптастырды. Түркі бақсылары қытай, үнді, парсы, ұрым елдерін жаулап алуда маңызды рөл атқарды. Ол кездегі жаһандық жауласулар жер, су,

  • Шағын сараптама:Шыңжаң өлкелік үкіметі, шетелге оқушы жіберу жұмысы

    Шағын сараптама 1934-35 жылы жаңа Шыңжаң өлкелік үкіметі құрылған соң шетелден оқу, шетелге оқушы жіберу жұмысы кешенді жүзеге асты. Соның негізінде өлкелік үкімет Совет Одағынан оқитын жас талапкерлерге конкурс жариялап арнайы үкіметтің оқу стипендиясын бөлді, нәтижесінде 1935-39 жылдары ұзын саны 300-ге тарта студент Совет Одағында білім алды. 1935 жылдары Шығыс Түркістандық студенттердің ең көп оқуға түскен білім ордасы- Ташкендегі САГУ еді, атап айтқанда Орталық Азия Мемлекеттік Университеті. Ташкеннен оқыған Шыңжаңдық студенттер Шығыс Түркістанның барлық аймақтарында түрлі қызметте жұмыс істеді, оларды кейін “Ташкентшілдер” деп те атады. 1939 жылдан кейін Мәскеу мен Шыңжаң өлкелік үкіметтің арасы дипломатиялық дағдарысқа ұшырады, соның кесірінен ресми Үрімжі Совет Одағы құрамындағы студент азаматтарды елге шақыртып алды. Білім

  • Чунциндегі кездесу

    Тарихи сурет Уақыты: 28 тамыз 1945 ж.; Орыны: Чунцин (重慶) қ-сы; Түсініктеме: Тарихи суретте АҚШ-тың қытайдағы өкілетті елшісі Патрик Херли және Қытай президенті Чан Кайши мен ҚКП төрағасы Мао. Чунциндегі кездесу кезінде диалогқа келе бастаған қытайлық партия өкілдері алпауыт ел АҚШ пен Совет Одағының “қытай саясатын” жаңа дағдарысқа әкелді. Көріністе азаматтық соғысты тоқтатып бүкілқытайлық мәселені шешу болғанымен үлкен қастандықтың басы содан басталды. Алпауыт тараптар қытай картасын өзгертетін жаңа диалогтарды қызу талқылап жатқанда Шығыс Түркістан аумағында бір уақытта үш бірдей уақытша үкімет өмір сүрді. Олар: Бірінші, отставкадағы Шэн Шицай кланы; Екінші, Ву Чжунсинның уақытша үкіметі; Үшінші, Шығыс Түркістан уақытша үкіметі. АҚШ-тың қытайдағы өкілетті елшісі Патрик Херли Шығыс Түркістан аумағын назарға ала

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: