Әміржан Қосанов:«ТАҢДАУЫ МЕН ТАҢДАНАТЫНЫ ЖОҚ САЙЛАУ БОЛДЫ»
kerey.kz
- Сонымен, ОСК-ның ресми мәліметі бойынша кезектен тыс президент сайлауында дауыс беруге сайлаушылардың 95, 22 пайызы қатысыпты. Сайлаушылардың қатарында барсыз ба? Бұл әлемде сайлаушылардың қатысуы бойынша рекордтық көрсеткіш болар, бәлкім. Демократиялы елдердің өзінде мұндай көрсеткіш жоқ. Сіз бұл санға сенесіз бе?
- Әрине, мен де, Сіз де, көкірегі ояу, көзі ашық, керек десеңіз, өзін әрі өзінің дауысын сыйлайтын кез келген азамат та сенбейді. Керек десеңіз, мұндай рекордтық көрсеткішке осы сайлауды ұйымдастырған жауапты шенеуніктердің өздері де сенбейді. Олар өз мақсатына жетті, бүйтіп-сөйтіп сайлауды өткізді. Олар үшін ең маңыздысы – президентті жер мен көкке сыйғызбай мақтап, тағы да адам сенгісіз көрсеткішпен таң қалдырып, көңілін босатып, дегеніне шығып, нәтижесінде өздерінің ұпайларын бір түгендеп алу.
Сайлауға барған жоқпын. Әр адамның, оның ішінде, саясаткердің қимыл-әрекетінде сөз бен істің сәйкестігі болуы керек емес пе? Осыған дейін «саяси клоундар» қатысқан науқан деп келіп, енді өз басым соған ат салысқаным дұрыс болмас деп ойладым.
- Сайлаушылардың 97,75 пайызы даусын Нұрсұлтан Назарбаевқа бергенін хабарлады. Сайлаудың қорытындысы туралы не айтасыз?
- Ал сіздің өзіңіз осы 97,75 пайыз қайдан шыққанын білесіз бе?
- Жоқ…
- Осы көрсеткішке қатысты менің өз жорамалым бар. Сайлауды өткізу тапсырылған топ қайткенде де елбасының көңілін шыққысы келгені түсінікті. Президент соңғы кезде мақтауды ұнатып жүргенін ол қулар білмейді емес, біледі. Сондықтан да елді ғана емес, алыс-жақын шетелді де таң қалдыратын сан керек болды. Басқа елдердің ішінде осы күнге дейінгі максимум… Түрікменстанда болған екен. 2012 жылғы сайлауда Бердымухамедов 97,14 пайыз алыпты. Біздікілер болса, содан асып түсейік деген ғой.
Меніңше, сайлаудың қорытындысына тек қана пайыздық тұрғыдан баға беру – саяси қарабайырлық пен тұрпайылықтың бір көрінісі. Ал біздің жағдайда, яғни ОБСЕ-нің өзі кеше айтқандай, «барлық сайлау комиссияларындағы мүшелер мен оларды басқарып отырғандар «Нұр Отан» партиясының өкілдері» боп отырғанда, билік кез келген пайызды жаза салады. Оны біз бұрынғы сайлауда да өз көзімізбен талай-талай көргенбіз. Сондықтан да пайыздарды талқылаудан гөрі осы «сайлау өзі не үшін өткізіледі?» деген сауалдан бастағанымыз дұрыс секілді. Кез келген елде сайлау азаматтар балама бағдарламалар мен балама тұлғаларды таңдап, өзінің көңілінен шыққанына дауыс беру арқылы мемлекеттің таяу болашақтағы бағытын анықтау үшін өтеді. Яғни, осы науқан кезінде шынайы баламалық болуы шарт.
Ал бізде ше? Осыған дейін ешкім де аты-жөнін естімеген, түр-тұрпатын көрмеген екі кандидатсымақты біз қазіргі президентке рас балама болды деп айта аламыз ба? Жоқ! Олардың бағдарламалары да «қызық» болды. Яғни бірі – Батыс өмір салтын жатып-тұрып жамандаса, екіншісі – экология секілді бір ғана тақырыптан аса алмады. Ең қызығы екеуі де «мен сайлауға жеңу үшін түсіп отырмын! Мен міндетті түрде жеңемін!» деп дауысын шығарып, айта алмады. Жоғарыдан берілген бұйрық сондай болса керек. Бір сөзбен айтсам, бұл сайлау – таңдаусыз әрі ешбір таңданатыны жоқ сайлау болды!
- «Азаттық» тілшісі дайындаған видеода сайлау учаскесіндегі комиссия мүшелерінің барлығы дерлік «Нұр Отан» партиясының өкілдері болған. Сайлау комиссиясында әр түрлі партия өкілдері болуға тиіс. Осы заңдылық бізде сақталды ма?
- Сақталмай келеді, бұл жолы да сақталған жоқ. Егер де ол комиссиялардың құрамы шын мәнінде көппартиялық болса, қазіргідей көпе-көрінеу бұрмалаушылық, бюллетеньдерді жаппай түрде жәшікке лақтыру, «карусель» деп аталатын тәсілді қолдану (яғни, бір адамның бірнеше жерде дауыс беруін ұжымдық түрде ұйымдастыру) секілді масқараларға тосқауыл қойылар еді. Сондықтан да билік тек қоғамды ғана емес, сайлау комиссияларын да бірпартиялық етіп отыр.
- Сайлау науқанына қандай баға бересіз? Жалпы ондай науқан бізде болды ма?
- Әрине, берер бағам осынау спектакльді саяси сахнаға шығарған билікке жаға қоймас. Бір сөзбен айтсам, Қазақстан өзінің демократиялық даму жолында артқа қарай бір үлкен қадам жасады. Онсыз да тоқырап қалған қоғамдық-саяси өмір тигізер әсері мол бұл сайлаудың нақты саяси нәтижесін біз көп ұзамай көре алатын боламыз.Өйткені, саясатта биліктің легитимдігі, яғни заңды болуы деген ұғым бар.
Осынау масқара сайлауды бәрі өз көзімен көрді емес пе? Ауылдағы ағайыннан бастап Астанадағы шенеуніктерге дейін бұрмалаудың небір көпе-көрінеу әрі құйтырқы тәсілдерінің куәсі болды. Бюджеттік мекемелер, студенттерді, кешіріңіз, мал секілді тізімге тіркеп, «сайлауға бармасаң, жазаланасың!», – деп қорқытып-үркітіп, олардың тиісті жауапты адамға есеп беруі керектігін ұйымдастырған биліктің беделі қандай болмақ?! Басқасын айтпағанда, сайлау комиссияларында отырған он мыңға жуық мұғалім мен дәрігер сайлауды өз қолымен бұрмалауға мәжбүр болды емес пе? Осының бәрі оларға ұнайды дейсіз бе? Әрине, жоқ! Сол азаматтар да осы науқандардан өзінше қорытынды шығарады ғой. Осылайша, қарақ жасап сайланған билікке, соның ішінде президенттің өзіне, олар енді аса бір құрметпен қарайды дегенге мен сене қоймаймын!
«Өтіріктің құйрығы бір тұтам», сондықтан ертеңдері осы технологиялардың бар сыры жария болады, қаншама жауапты адамның арты ашылады десеңізші! Мұның өзі қоғамдағы саяси тұрақтылыққа оң ықпал етеді деп мен әсте де ойламаймын!
- Сіз әуелі сайлауға қатысу ниетін білдірген едіңіз. Ондағы ойыңыз, сізде бұл сайлауға қатысты қандай да бір үміт болды ма?
- Оппозицияда қаншама жыл жүріп талай-талай сайлауларға қатысып, оның небір құпияларын өз көзіммен көріп, қолыммен ұстап көрген адаммын. Біріккен оппозицияның республикалық сайлауалды штабының жетекшісі де болдым. Сондықтан да «сайлау енді әділ өтеді екен, соның арқасында мен дегеніме жетермін» деген ой менде тіпті де болған емес. Бірақ, шынымды айтсам, сайлау жарияланғаннан кейін маған азаматтық қоғамның белсенділері, танымал саясаттанушылар мен сарапшылар, қоғамдық ұйымдар жетекшілері келіп: «талай жыл оппозицияда жүрсіз, осы жолы бағыңызды сынап көріңіз, біз сізді қолдаймыз!» деп қолқа салған болатын. Жасыратын несі бар, алғашында, ет қызулықпен бәйгеге қатысқым келгені де рас. Жаңағы азаматтардың мені көзімді бақырайтып тұрып мақтағаны өтіп кеткен болса керек. Бірақ, «жеті рет өлшеп, бір рет кес» демей ме? Қабырғаммен, әріптестеріммен кеңесіп, осы жолы сайлауға түспеймін деп шештім.Оның бірнеше себебі болды.
Соның ішіндегі ең басты екеуін атайын. Біріншіден, менің түсінуімше, осынау аса маңызды науқанда біз талай жылғы тәжірибеміз бен саяси күрестегі қазынамыз – бірлігімізді көрсетуіміз керек еді. Билікке сын айтып жүрген бар күштер бірлесіп, бір кандидат ұсынуымыз керек еді. Бұл жолы олай болмады. Екіншіден, бара-бара сайлаудың клоунадаға ұқсап бара жатқанын бәріміз көрдік. Мен көп клоунның бірі болғым келмеді!
- Президенттік сайлаудан кейін, парламенттік сайлау сөз бола бастады. Парламентке қандай партиялар келуі мүмкін?
- Тағы да қайталап айтайын: сайлау заңнамасын өзгертпей, сайлау өзгермейді! Яғни, қазіргі жағдайда Ақорда нұсқаған партия ғана парламентке өте алады. Оны біз біріккен «Азат» ЖСДП партиясы парламент сайлауына түскен кезде де көрдік. Қазір де солай болады. Нақты қай партия парламентке енетінін мен айта алмаймын. Парламентке биліктің қалауымен енгісі келетін партиялар үшін басты екі критерий бар. Алдымен, олар іс жүзінде биліктің айтқанынан шықпайтынын іспен дәлелдеуі қажет. Мәселен, кеше ғана өткен президент сайлауын қолдап, алты партия мәлімдеме жасады емес пе? Бәлкім, сол партиялар парламентке енер.
Оның үстіне, біздегі дәстүр бойынша, әрбір партияның өз «көкесі» бар, яғни олардың әрқайсысының артында белгілі бір олигархтық топ тұр. Өйткені саяси партия секілді құрылымды қаржыландыру әркімнің қолынан келе бермейді. Ол үшін қыруар қаржы қажет. Сондықтан да билік әрбір партияға өз демеушісін белгілеп қойған. Ал дәл осы кезеңде қай олигарх Ақордаға мейлінше жақын, президентке тікелей кіріп-шығып, өз сөзін өткізе алады, соның партиясының тасы парламентке қарай домалайды.
Қорыта айтсам, алда тұрған парламент сайлауын елдің көңілінен шығатындай етіп, партиялардың шынайы бәсекелестігіне қол жеткізу үшін бір саяси мәселені шешіп алу қажет. Ол ұсыныс біраздан бері айтылып келеді. Яғни, президент Назарбаев «Нұр Отан» партиясының төрағасы қызметінен кетуі тиіс. Әйтпесе, бұл сайлауда 95,75 пайыз алған ол басқарған парияға да сол көрсеткішке пара-пар пайыздар жазып қоймасына кім кепіл? «Нұр Отан» Назарбаевсыз бәсекеге түсіп көрсін! Қуырдақтың көкесін сонда, түйе сойғанда көретін боламыз!
- Елімізде болып жатқан соңғы жағдайлар “Қарағандыдағы су тасқыны, көпірдің құлауы, жас баланы өлімші етіп сабау, базардың өртенуі – бұның барлығының да алдын алуға болар еді” дейді көп халық. Сіздің пікіріңіз қандай?
- Әрине, кез келген апатқа не жағымсыз оқиғаға тек қана билік кінәлі деп, ешбір дәлелсіз күйені жаға берген жарамас. Бірақ сіздің сөзіңізде бір айнымас ақиқат бар. Яғни, осы аталған қылмыстар мен апаттардың орын алуына елде қалыптасқан қоғамдық-саяси, керек десеңіз, моральдық-психологиялық ахуал да өз әсерін тигізіп отыр. Ал сол ахуалды қалыптастырған – билік емей кім?
Қызылағаштан тиісті әрі дер кезінде сабақ алсақ, Қарағандыдағы және басқа облыстардағы тасқын болмас еді. Құрылыс саласындағы «откаттар» болмаса, сапасыз материал мен біліксіз жұмыс күшін пайдаланып салынған көпір құламас еді. Өзінің міндетті түрде жазаланатынын білсе, Астанадағы анау байлықтан басы айналған байшыкеш жас баланы өлімші қып сабамас еді. Кезінде барахолканың өртенуін ыждағатты түрде зерттеп, нақты кінәлілерді тапқанда «Әдем» базары да өртке оранбас еді. Көрдіңіз бе, ең басты түйін мынада: билік өткенде болған оқыс оқиғалардан тиісті сабақ алмады, болашақта ондайлар қайталанбауы үшін қажетті қорытынды шығармады! Сонымен бірге осы оқыс оқиғалар үшін тек билікті ғана күстәналай берген жараспас, осы кемшіліктерде қоғамның да, әрбір азаматтың өз кінәсі бар! Тек қана шенеуніктерге сеніп қалмай, өзіміз де қолдан келгенше қоғамдық бақылау жасап, ретті жерінде тиісті талап қойып, сұрап отыруымыз да қажет деп санаймын.
- Орталық Азия жөніндегі ресейлік сарапшы, Мәскеудегі Карнеги орталығының ғылыми кеңесі мүшесі Алексей Малашенко «Ашығын айтқанда, бұл – сайлау науқаны емес, оның алдамшы имитациясы ғана, ал сайлауда кімнің жеңетіні белгілі, яғни қазіргі президент Назарбаевтың жеңеді. Формальды сипаттағы бұл науқан – елдегі формалды демократияның көрінісі ғана», – деді. Сарапшы пікірімен келісесіз бе?
- Байқайсыз ба, осы сайлауға қатысты сыртқы бақылаушылардың екі түрлі жаңсақ пікірі бар. Мәселен олар «Назарбаев сөзсіз жеңеді» деген тұжырымды жаттап алғандай қайталай береді. Сөз жоқ, қазіргі президент – аса тәжірибелі саясаткер, қоғам алдындағы беделі де баршылық. Оны жағымпаздары да, қарсыластары да мойындайды. Бірақ бір адамды дәріптейміз деп, біз тұтастай бір халықты, оның ортасынан шыға алатын болашақ президенттерді мансұқ етіп жатқан жоқпыз ба?
Басқасын айтпағанда, ширек ғасыр Тәуелсіздік бойына 10 миллион қазақтың ішінен ел басқара алатын ең болмаса 10 адам шықпағаны қалай? Және де елдің бүгіні ғана емес, ертеңі үшін де тікелей жауапты президенттің төл міндеті дәл осы, яғни мемлекетті басқаруға лайықты бір адамды емес, тұтас бір шоғырды тәрбиелеу емес пе еді?! Ал бізде бәрі керісінше боп жатыр: елдің көзіне түсіп, бас көтерер біреу шыға қалса, оны не соттайды, не түрмеге жабады, не шетел асуына мәжбүрлейді! Немеес биліктің ішінде ұстап, қалыптан шығармайды. Осы теріс тәжірибеден құтылмай, біз ертең ел басқаратын тұлағаларсыз қаламыз!Екінші жаңсақтықтың саяси әрі құқықтық сипаты бар. Осы күнге дейін біз сайлау барысын талқылап жүріп, ең басты сұрақты қоя алмай келеміз. Ол мынадай: «неліктен президент бесінші рет сайлауға түседі?».
Кез келген өркениетті мемлекеттің ең басты демократиялық ұстыны – биліктің жүйелі түрде, әділ де ашық сайлау барысында ауысып отыруы. Келесі сайлауда өте алмаса, орнынан кететінін білетін кез келген басшы өзінің сайлаушыларымен, яғни халқымен санасып, мейлінше әділетті саясат жүргізеді. Өйткені әрбір дауыс ол үшін маңызды! Бір адамның тұрақтылығы – мемлекеттің тұрақтылығы деген саяси тезистен айрылуымыз керек. Мәселен, АҚШ-та кеше Буш болды. Одан кейін Обама келді. Обама қаншама мықты әрі жас болса да, өз мерзімін ұзартып, үшінші рет сайлануға қақы жоқ. 1951-жылы АҚШ Конституциясына енгізілген 22-ші түзетуде солай бекітілген! Конституцияны да Обама өз қалауынша өзгерте алмайды! Сондықтан алдағы 2016-жылғы сайлауда оның орнына Ақ үйге міндетті түрде басқа адам келеді. Президенттері ауысып тұрғанынан АҚШ секілді мемлекет ыдырап, тұрақсыздыққа ұшырап жатқан жоқ қой! Жалпы бізге бүгінде президент туралы пікір айтқанда бір нәрсені ескеру керек сияқты. Әрбір азаматтың президентті (немесе басқа бір лауазым иесін) сүюге не сүймеуге, қолдауға не қарсы шығуына, мақтауға не сынауға қақы болуы керек! Ол дегеніңіз нағыз демократияның, пікір мен сөз бостандығының белгісі. Қолдағанның бәрі жағымпаз емес болар, өйткені Назарбаевты шын ниетімен жақсы көретін адамдар да болады ғой. Бірақ сонымен бірге сынағанның бәрі жауы емес қой. Тек бәрі, чғни сол көзқарасты, сол ниетті білдіру өркениетті, мәдениетті түрде болуы керек деп ойлаймын! Өкінішке орай, бізде бәрі шектен шығып кетеді. Мақтаса, Пайғамбарға теңейді. Сынаса, намысына тиіп жатады, жерден алып, жерге салады.
- Сөйтіп, президент Назарбаев өз билігін тағы бір мерзімге ұзартты. Біраз болжам бойынша, бұл соңғы мерзім. Сіз қалай ойлайсыз? Көп айтылатын постназарбаевтық кезең жайлы пікіріңіз қандай? Оған дайындық біліне ме?
- Дәл тап басып айту қиын. Оны президенттің өзі де білмейтін шығар. Таяу болашақты айтпағанда, күні ертең не боларын бір Алла ғана біледі. Бір жағынан, бүгінгі сөздері мен қимыл-әрекетіне қарағанда, президент таяу арада өз қызметінен кетер ойы жоқ. Жоспарларының өзі 2030-дың ар жағынан бір асып жатыр. Өз басым президент бұл биліктен өз еркімен кетпейді деп ойлаймын. Соңына дейін отырады. Және де мұндай жоспар оның айналасына өте-мөте тиімді әрі ыңғайлы. Өйткені, қалыптасып қалған жағдай бар, басқа адам келсе, ол баланс өзгереді, оның өзі біреулерге жайсыз болуы әбден ықтимал. Екіншіден, ертең постназарбаев кезеңі туғанда «біздің еш шатағымыз жоқ, бәрін президент өзі шешіп отырды, біз тек амалсыздан оның тапсырмасын орындадық» деушілер қазірдің өзінде дайын отыр ғой!
Екінші жағынан, президент те өмірдің қамшының сабындай екенін, ерте ме, кеш пе оның да уақыты келетінін білмейді емес, біледі. Сондықтан да кез келген пенде ретінде ол да өзінің дайындығын жасап жатқан болар. Мәселен, мұрагер болуға жарайды-ау дегендерді сыннан өткізіп алған, әлі де өткізіп жатқан шығар. Бәлкім, оның бір жоспарында «қазақстандық Путин» варианты да бар болар. Кім білген… Қазір президенттің алдында аса маңызды кезең тұр. Не ол түк болмағандай, өмірінің соңғы күніне дейін орнында отыра береді. Бәлкім, Конституцияға өзгеріс енгізіп, өзі кеткеннен кейін билік ауысуының жаңа механизмін жасап қояр. Бірақ бұл аса қауіпті жол. Өйткені, «өзі жоқтың көзі жоқ» деп қойған атам қазақ. Сондықтан да ол кісі таяу болашақта мұрагерін құтты жеріне қондырып, өзі «Тұңғыш президент туралы» Заңның аясына көшіп, қызметін жалғастыра беруі де мүмкін. Керек болса, ол Заңға тағы да өкілетті қосып алына болады емес пе?
Бірақ мынадай бір сауал туындады: «екінші Назарбаевты» қазіргі қоғам, саяси жүйе, экономика көтере ала ма? Мұрагер халықтың, қала берді билік айналасындағы кландар мен топтардың көңілінен шығып, қолдауына ие бола ала ма? Гәп сонда! Өйткені ол да бүкілхалықтық сайлаудан өтуі тиіс қой! Ол жолғы сайлау қазіргідей, Дариға Назарбаева айтқанда «үнсіз» сайлау болмайды. Әрине, Конституцияға «президентті парламент сайлайды» деген бап қосылуы мүмкін деген болжамдар да айтылып жүр. Бірақ ондай жағдайда президенттің беделі тым төмендеп кетеді. Ал қиындап бара жатқан геосаяси жағдайда Қазақстан секілді унитарлық мемлекетке шын мәнінде қауқарлы да қуатты президент қажет-ақ! Онсыз болмайды! Меніңше, бір адамның емес, мемлекеттің мүддесі тұрғысынан қарағанда бізде бір оңтайлы жол бар.
Ол үшін әрі «екінші Назарбаев» факторына ұшырамауымыз үшін шынымен де түбегейлі саяси реформа қажет. Яғни, президент, парламент және үкімет секілді билік тармақтарының тепе-теңдігін жасау қажет. Тек осындай жағдайда биліктің бір ғана қолда шоғырланып, авторитарлық жүйенің одан сайын қатая түсу қаупінен құтыла аламыз.
Президент Конституция мен мемлекет Тәуелсіздігінің кепілі боп қалады, парламент өкілеттігін күшейтіп, заңдар шығарып, үкіметке тиісті бақылау жасай алады. Ең бастысы – аса маңызды мәселелер тек қана парламенттің, яғни ұжымдық басшының қолдауымен ғана қабылданады да, билік тармақтары бір топтың сойылын соғып кетпейді. Сөйтіп біржақтылықтан, субъективизм мен волюнтаризмнен құтыла аламыз! Келісіп пішкен тон келте болмайды! Ал ол үшін қазіргідей қуыршақ емес, шын мәнінде халықтық ой-пікірді білдіре алатын, шынайы көппартиялық парламент керек! Міне, осы үш таған – президент, парламент және үкімет – алда тұрған өтпелі кезеңнен елді аман алып шығады деп ойлаймын.
- Президент сайлау алдында «қазақтарға алғыс айту күні» туралы айтты. Бұл супертолерантты президенттік жүйенің заман талабына сай бейімделу процессі, қазаққа бет бұру бағыты басталғанының белгісі ме? Әлде кезекті сайлауалды сөз жүзінде қалатын мәлімдеме ме?
- Байқасаңыз, ақпарат құралдарынның өзінде осы бастама екі түрлі нұсқада берілді. Орыс тілді БАҚ тек қана «қазақтарға» емес, «барлық этностар бір-біріне алғыс айтатын күн» деген сөзін қосып берді. Ал қазақ тілді БАҚ «қазақтарға» деп, басқа этностарды атамады. Сондықтан алдымен осы жағын құнттап алуымыз керек. Яғни, оосы күннің ресми атауын екі тілде де бірдей болатын нұсқасын бекітіп алу қажет.
Ал жалпы мемлекет саясатының «қазаққа бет бұруына» келетін болсақ… Ол процесс қоғамның өзінде баяғыдан-ақ жүріп жатыр. Сондықтан да билік осы көштен қалып қойғысы келмесе, қазіргі саясатын өзгертуі қажет. Және де ол тек қана ішкі саясатқа қатысты емес. Ол жағы пісіп-жетілді, ұлттық саясат туралы қоғамда белгілі бір ортақ түсінік пен түсіністік қалыптасқан. Мәселен, басқа ұлт өкілдерінің өзі бұл процестің тарихи тұрғыдан дұрыс әрі әділетті екенін түсініп жатыр. Сол тенденцияны одан сайын тереңдете түсуге міндеттіміз.
Бұл мәселенің тағы бір ұшы сыртқы саясатта жатыр. Мәселен, Қазақстанның Еуразиялық одақтағы жағдайын алайық. Ортақ келісім-шартқа қол қойылғанымен, ол одақтың бір қайнауы ішінде екендігі күннен күнге бадырая түсуде. Және де тым асығыс бекітілген одақта ішкі қарама-қайшылықтар орын алатынын біз о бастан айтып қойған едік. Өйткені әрбір мемлекеттің өзінің түпкілікті мүддесі бар. Ал қандай да бір одаққа кіру деген сөз сол мүддені белгілі бір дәрежеде тәрк ету деген сөз. Оның үстіне Украинадағы саясаты үшін Ресей Батыс елдерінің санкцияларына душар болды. Онсыз да экстенсивті жолдан шыға алмай келе жатқан ресейлік экономика аса қиын жағдайда, және де ол жағдай таяу арада түзеле қоймайды. Мұның өзі ЕАЭО ішіндегі экономикалық ахуалға, оның ішінде Қазақстан экономикасына өзінің салқынын тигізіп жатыр. Сондықтан да қазақ ұлтының, Қазақстан мемлекетінің мүддесін ашық та дәлелді түрде қорғай алатын шенеуіктердің жаңа шоғыры билікке келуі қажет. Онсыз болмайды! Өкінішке орай, қазір бізде «мемлекеттік саясат» деген ұғым «ұлттық саясатпен» қабысып жатқан жоқ, екеуі – екі түрлі әлем, екі түрлі ұғым сияқты. Осы үйлесімсіздікті жою керек!
- Ол үшін не істеу керек деп ойлайсыз?
- Оның кем дегенде екі жолы бар. Біріншіден, биліктің өзі қазақ ұлтының түпкілікті мүддесі деген риторикадан қорықпауы тиіс! Басқасын айтпағанда, Путиннің өзі «орыс әдемі», «орыстардың құқықтарын барлық жерде қорғаймыз» деп ашықтан-ашық, ешкімнен именбей айтып жатыр емес пе? Путин құрлы болмағанымыз ба? Біз басқа мемлекеттер туралы емес, өз аумағымызды ғана айтып жатырмыз ғой!
Екіншіден, билік өзінің ұлттық мүдделерді қорғау жолында қоғамға да арқа сүйеуі тиіс. Сондықтан да қазіргі таңда Қазақстанның Тәуелсіздігін, оның жер аумағының тұтастығын қорғай алатын, соны өзінің басты мақсаты етіп алған мықты саяси күш қажет! Және де ол принципті түрдегі демократиялық сипаттағы қозғалыс болуы тиіс. Өкінішке орай, осындай жаңа тұрпаттағы күштің пайда болуына кедергі жасап, билік өзінің болашақтағы бір одақтасынан айырылып отыр!
- Сұхбатыңызға рахмет!
Әңгімелескен Мадина Жәлелқызы
“АШЫҚ АЛАҢ” газеті
Пікір қалдыру