|  |  |  | 

Зуқа батыр 150 жыл Тұлғалар Әдеби әлем

ОСПАН деген – ордалы елдің қолға ұстаған қынабы жоқ қылышы, Ол иілсе ел сынады, шайқалады ырысы.

OSPAN BATIR«Жауап бер» – деп қолындағы тапаншасын
шошаңдатты сұс көрсетіп батылды.
Сосын тағы ескертті оған:
«Егер бізге өз еркіңмен басыңды иіп
қызмет етсең және ерлік көрсетсең,
Үлкен сыйлық беріледі, қолбасшы боп сайланасың.
Бұл әрине саған берген зор мүмкіндік ақырғы.

Қазір маған жауабыңды айт ой жібермей басқаға,
Сөзің маған ұнар болсын,
онда қыста көк балдырған гүл егесің тасқа да.
Егер сөзің ұнамаса және менің айтқаныма көнбей жатсаң
осы алаңда, осы халық алдында,
Ертең түсте атыласың. Ал кәнеки сөйле» – деді,
мұртын сипап кеуде керіп мастана
Сонда ғана батыр Оспан орынынан көтерілді
маңғаздана көз жіберіп алысқа,
Ашу, ызы және мысқыл тебіндеген
өң келбеті бекінгендей ұзақ ұлы жарысқа.
Алаң толы көп қалайық тым тырыс боп ішке тартып демдерін,
Қарап тұрды алып тұлға арысқа.
Маңғаз батыр аз тұрды да нажағайдай жалт бұрылды
масаттана сауал қойған дұшпанға,
Өр мінезін тоғыстырып сабыр салмақ ұстамға:
«Өй ақымақ не деп тұрсың сандалып,
Танымасаң Қазақ деген бір халық бар өр халық
Өлсе дағы ол бас имейді сен сықылды тышқанға.

Сол биіктен көтерілген мен көкбөрі Оспан деген ерлікпін,
Жүзі деп біл өрттіліктің, өрліктің.
Көп дұшпанға қолым тиді, оғым тиді тар жолында теңдіктің,
Нарқы осындай, парқы осындай боп келеді ертеңі асқақ елдіктің.

Қылмысым сол:
Жанынан да, арынан да биік қойып ас қамын,
Әлін білмей жайын елге қол көтерген шапырлардың
қанын судай шашқаным,
Лайламай тазалықтың, ұлылықтың бастауын,
Биіктерден асқаным.
Сендей сайқал қайдан ұқсын
ондай асқар асқақтықтың астарын.

Жәңе тағы не дедің сен:
«Егер бізге басыңды иіп ерлік етсең сыйлық берем» – дедің бе,
«Ал өйтпесең атыласың тегінде…»
Өй байқұс – ай өлім деген сендер үшін қорқыныш ә,
ал біз үшін ойыншық,
Көк тағысы қыран бүркіт
інге кіріп күн көрмейді, көз жұмады көгінде.

ОСПАН деген – ордалы елдің қолға ұстаған
қынабы жоқ қылышы,
Ол иілсе ел сынады, шайқалады ырысы.
Өйтіп мына тұғырлы елді
тұтқын етіп сатқын өмір кешкенше,
Тұлпар кеудем оқты мылтық ауызына
қарсы тұрып тамамдалсын, дұрысы.

Ерлік деген дұшпанына бас иіуден басталад деп
қандай әкең нұсқады,
Сен жақсылап ұқ мынаны
біздер сірә жалғамаймыз жамауға әкеп қысқаны.
Таудың елі тауға ғана бас иеді,
тілейді олар құзар биік ұшпаны,
Қатындарға қатын болып жарық көру
сен секілді сүмелектің ұстамы.

Өлімменен таусылмайды
батырлардың маңдайдағы бақ кені,
Хас қыранның қанатына тарлық етер
жаймашуақ жат көгі.
Батыр болсаң қолымды шеш қылыш ұстат
жекпе жекте басыңды бер ерлікпен,
Оған дәтің жетпейді екен қымсынбаймын
қарсы алдымнан қарап тұрып ат мені.

Әй білмеймін оған дағы дәтің жетпес
сенде жалын көрінбейді ақ алмастай жарқылдар,
Ондай жалын сенде болар жөні де жоқ
әлмисақтан табан жалап тамақ табар салтың бар.
Қол аяғым байлауында
қол, тізеңді қалтыратып атсаң мүмкін көз жұмып,
Менің ерлік еркіндігім күнде сенің түсіңде кеп
тышқан алған мысықтай боп алқымдар.

Болды менің сөзім бітті, не қыласың қыларыңды қыла бер,
Жүз жыл мүмкін өтсе дағы мені ұмыт қып өшірмейді
алтын Алтай қырқасы мен құба бел.
Ел басына оңайлықпен бақ қонбайды
есілдері жанын пида етпесе,
Ел жері үшін жанын қиған қыршындарын
мәңгі бақи құрметтеумен тынады ел»

Байыт Қабанұлы

kerey.kz

Related Articles

  • САРБАС РУЫ ЖӘНЕ САРТОҚАЙ БАТЫР

    Тарихты түгендеу, өткеннің шежіресін кейінге жалғау – атадан балаға жалғасқан ежелгі дәстүр. Шежіре, ұлт-ру, тайпа тарихы – атаны білу, арғы тарихты білу болып қалмастан ұлттың ұлт болып қалыптасуы жолындағы бастан кешкен сан қилы оқиғалары мен ауыр тағдырынан да мол дерек береді. Шежіре – тұтас халық тарихының іргетасы ғана емес, ұлт пен ұлыс танудың әліппесі  саналады. «Қазақ халқы 200-ден аса рудан құралса да әр рудың өз шежіресі болған. Шежірешілер жүз, тайпа, ру, ата тарихын терең талдай білген»(1). Патшалық ресейдің дәурені аяқталар тұста қазақтың мемлекеттігін қалпына келтіруді мақсат тұтқан Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан (1866-1937) алғашқы болып қазақ тарихының қажеттілігін алға тартып, башқұрттың әйгілі ғалымы Уәлиди Тоғанмен кездесіпті. Уәлиди Тоған өзінің естелігінде: «Мен бірнеше

  • ТӘҢІРІ ҚАЛАУЫ ТҮСКЕН ЖАН

    Мандоки Қоңырдың туғанына 80 жыл толуына орай «Тәңірі мені таңдады»  Мұхтар Мағауин Мандоки Қоңыр Иштван – отаны Мажарстан ғана емес, күллі түркі дүниесі қастерлейтін ұлық есімдер қатарындағы көрнекті тұлға. Шыңғыс жорығы тұсында Карпат қойнауындағы мадиярлар арасынан пана тапқан құман-қыпшақ жұртының тумасы Мандоки Қоңыр оннан аса тілді еркін меңгерген, бұған қоса зерттеушілік қарымы ерен, Тұран халықтарының фольклорлық-дүниетанымдық санасын бойына дарытқан ғалым. Ол түркология ғылымымен дендеп айналысып қана қоймай, ХХ ғасырдың төртінші ширегінде Шығыс пен Батыс­тың арасында алтын көпірге айналды, миллиондардың ықылас алқауына бөленді. Яки ол халықтар арасын жақындас­тырған мәмілегер, озықтарға ой салған көреген еді. Замана алға жылжыған сайын мерейтой иелері туралы айтылатын жайттар естелік пен өткен шақ еншісіне көшеді. Көзі тірі

  • Нұралы батырдың кесенесі  жөнінде

    Кейінгі кезде Нұралы батырдың кесенесі жөнінде әртүрлі әңгімелер шығып жүрген көрінеді. Оның бірі Моңғолиядан келген бір туысқанымыз басқа бір белгілі жерлесіміздің Нұралы батырдың зираты деп кигіз үй сияқты саман кірпіштен қаланған  әдемі зираттың жанына барып құран оқығанына куә болғанын келтіріпті. Ол жігіттің  көргені де, айтып отырғаны да шыңдық. Өйткені 1982 жылға дейін елдің көпшілігі, оның ішінде  мен де солай  ойладым. Әңгіме түсінікті болу үшін мен сол кездегі оқиғадан бастап баяндайын. Мен 1961 жылы Семейдің  мал дәрігерлік институтын бітіріп келдім. Мені  сол кездегі  С.М. Киров атындағы  колхозға мал дәрігері етіп жіберді. 1962 жылы бұл колхоз «Горный» совхозына айналды. Біз бала кезімізден: «Нұралы атамыздың зираты С.М Киров атындағы колхоздың жерінде орналасқан,   Бабамыз батыр болған кісі, ал оның жанындағы қабырдың  ұзындығы жеті кез, біздің  бабамыздан  да  асқан

  • Алыстағы ағайынның Атамекенге оралу жолын тұңғыш ашқан қазақтың қаһарман қызы

    Ол кім дейсіз ғой, турасын айтсам ол Сағат Зақанқызы. Тоқсаныншы жылдардағы алғашқы көш Моңғолия қазақтартарынан басталған. Сол көшті алғаш бастаған адам Сағат Зақанқызы. Бұған ешкімнің дауы жоқ. Жарғақ құлағы жасттыққа тимей, сонау қиын-қыстау заманында алыстағы ағайындардың жолын ашқан осы адамды қазақтың қаһарман қызы атауымыздың өзіндік себебі бар. “Көш басшысымен көрікті”  “Көргені жақсы көш бастар”  дейді атам қазақ.   Осы екі ауыз сөздің астарына үңіліп қарасақ, онда, үлкен мән мағына бар екеніне көз жеткіземіз.       Бұрынғы ауыл көшінің өзінде, көш басшылары төрт түлік малдың өрісінің жағдайына қарай, әр мезгілдегі ауарайының өзгерісіне сай, көшіп қонуда бір басына жетіп артылар  үлкен жауапкершілік  жүктесе, Моңғолияда тұратын қандастарымыздың бір жарым ғасыр ғұмыр кешкен ел жерінен ,

  • АЛАШ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ ҮРІМШІДЕН ҚАЙТЫП КЕЛЕ ЖАТҚАНДА

    Болған оқиға ізімен Болған оқиғаның ізімеН…   Алаш жұртының бір емес, бірнеше съезі өтіп, Әлиханның Колчактан беті қайтып, “Енді қайтып тәуелсіз ел боламыз” деп жүрген кез еді. Семй Алаш қайраткерлерінің ордасы еді. Семейде жүрген Ахмет Байтұрсынов бастаған бір топ алашордашылар Қытай шекарасындағы Үрімші қаласына барып, ондағы қазақ жұртының хал жағдайын біліп қайтуға жолға шыққөан. Ол кезде Үрімшінің көбі қазақ еді Үйлері негізінен саздан құйылған. Орта Азияның көп қалаларын еске салғандай. Біраз үлкен кісілер мен жастар Ахаңның төте әліпбиімен кітап газет оқиды. екен. Ахаңды бұрын көрген адамдар да кездесті. Дегенмен, Ахаң Үрімші қазақтарының тәелсіз автономия құру туралы ойлары да жоқтығын байқаған. Соныменг, Үрімші қазағының және Қытайға жақын басқа ұлттардың басты тұрмысы

Пікір қалдыру

Электорнды поштаңыз сыртқа жарияланбайды. Белгі қойылған өрісті толтыру міндетті *

Аты-жөні *

Email *

Сайты

Kerey.kz/Керей.кз

Біз туралы:

Тел: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz тің бұрынғы нұсқасын http://old.kerey.kz тен оқи аласыздар!

KEREY.KZ

Сайт материалдарын пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті. Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Сайт санағы: