Әдеби әлем | Kerey.kz/Керей.кз

Ädebi älem

WLI OTANIM-ANAŞIM

kerey.kz
| Dec 18, 2019 | 329 views

Otan ,Otan ottan ıstıq köringen, Otan orın alğan jürek törimnen. Täuelsz bop arqasında Allanıñ , Jwldız jäynap ,ay tuğan kün kögiminen. El bolmaydı artıq tuğan Eliñnen, Elin satu birdey bolar ölimmen. Birlik degen-bik qamal alınbas, Börilerge jem boladı bölingen. Osı kündi qadireyik biz bügin , Jaqsılıqqa qosıp är kez izgi ün. Qanşa bozdaq qwrban etti ömirin, Alu üşin egemen el tizginin . Qanşa ğasır ötti Halqım jılauda, (Közdiñ jasın kördi aqır bir Alla ). Ata -Babam janın bergen bwl kündi, Eşkigniñ de haqısı joq sınauğa. Qanden Itter asa almaytın bir belden, (İritpek bop in qazıp jwr irgemnen). Talay zalım ,zändenderdi kördik biz , İşi twtın ,sırtı bwtın jürgenmen. Eldi tonap
71
Twlğalar

SÖYLE, QOBIZ!

kerey.kz
| Nov 22, 2019 | 831 views

Qwday bwyırtsa, wlı jazuşı Mwhtar Mağauin ağamız kelesi jılı mereyli seksen jasqa toladı. Arqalı aqın Ğalım Jaylıbay ağamız külli qazaq elin qwdiretti qalamımen tamsandırıp kele jatqan qabırğalı qalamgerge mınanday jır joldarın joldaptı. SÖYLE, QOBIZ! Mwhtar Mağauinge – Söyle, Mwhtar Mağauin! Qaraşanıñ ızğarı – nwrı tayğan qaraşıq. Kisinep twr besti ayğır üyirinen adasıp. Qara qobız sarını mwhittarğa janasıp, Altı qırıñ beride. bes qwrılıqtan äri asıp… Azınasa qu taqtay jürekke wğar til berdi, Şıñğıs hannıñ qwyqası şımır etip ülgerdi… … Armandınıñ armanın zamandardan zarlatıp – Jalğan künniñ jalğanın Sizden özge kim kördi?! Toğız qanat aq orda qoñır salqın dep qaldım, Qaraşanıñ ızğarı qay jağımnan kep qaldıñ?.. İşigiñiz, ağatay, Handar kier bwlğınnan –
165
Tarih

DÄSTEM SAL QARABASWLI

kerey.kz
| Oct 2, 2019 | 1,147 views

Elbası Nwrswltan Äbişwlı biılğı jıldıñ säuir ayında elimizdiñ bas gazeti «Egem- endi Qazaqstan» gazetinde jariyalağan maqalasında tuğan jer tarihın, onıñ täuel-sizdigi men bostandığı üşin küresken twlğalar esimin qayta jañğırtudı wsındı. Osı rette bügingi qazaq eliniñ soltüstiginde ömir sürgen ru-taypalar tarihı osı kün- ge deyin maman-tarihşılar nazarınan tıs qalıp kele jatqandığ belgili. Bügingi jastar tügil aqsaqaldardıñ özi eldiñ keşegisi tural jarıtıp eşteñe ayta almaydı. Oğan olardı kinalaudıñ özi qiın siyaqtı. Keşegi keñes ükimeti zamanındağı qısañ sayasat ötkenimizdi biluge mwrşa bermegendin qalay jasıra alamız. Qazaqstannıñ soltüstigi men Batıs Sibir ölkesi orta ğasırda biriñğay sayasi-etnika- lıq aumaq bolğan. Kereydiñ taypasınıñ Taybwğa äuleti negizin qalağan, tarihta «Sibir handığı» dep atalatın memleket aumağında tek kereyler
253
Ruhaniyat

Abaydıñ Mäşhür Jüsipke qoyğan swrağı

kerey.kz
| Sep 18, 2019 | 992 views

Tobıqtınıñ eline saparlap şıqqan Mäşhür Jüsip birer kisimen aqınnıñ üyine kirip kelgende Abay oğan äldeneşe tosın saual qoyıp: – Aqımaq basqa adırayıp köz bitedi, dualı auızğa sıldırlağan söz bitedi. Kelbetsiz emes ekensiñ. Aytşı, qwday qayda? Jwmaq pen tozaq qayda? – depti. Sonda Mäşhür irkilmesten: – Abaydıñ qwdayı qayda ekenin bilmeymin. Meniñ qwdayım, mine, jüregimde twr. Jwmaq pen tozaq ärkimniñ öz üyinde, qatınıñ aqıldı bolsa – jwmaq, aqımaq bolsa – tozaq, – degen eken. Abay sonda: «Mäşhürim, dese degendey ekensiñ, törge şıq» – dep qwrmet körsetipti. *** Aq neke Wrpaq! Perzent! Jan bitkenniñ kökiregin äp-sätte izgi sezimge, maqtanışqa, quanışqa toltıratın qayran jalğız auız qasietti söz! Seniñ atıñ da, zatıñ da mäñgilik.
230
Ädebi älem

Babalar sözi:

kerey.kz
| Sep 18, 2019 | 807 views

Tağbaş halqınıñ aldauına sengendikten, Arbauına köngendikten, İnili-ağanıñ daulasqanınan, Bekti halıqtıñ jaulasqanınan, Türki halqı eldigin joydı …. Türki bekteri türki atın joğaltıp, Tağbaş atın twtınıp … Mine, Türki halqınıñ joğalu tarihı qayda jatır? *** Arab basqınşılığı: Arabtar kelgenimen tek kelmedi, Bas boldı at artına böktergeni. Sıntastıñ jazuların qırıp tastap, Tarihqa qiyanat qıp öktemdedi … Keşegi oyma jazu orınına Jılanday ireleñdep ärip mindi, – Z. Rüstembekov *** Edildi tartıp alğanı, Etekke qoldı salğanı. Jayıqtı tartıp alğanı, Jağağa qoldı salğanı. Oyıldı tartıp alğanı, Oydağısı bolğanı, Qonıstıñ bar ma qalğanı? – Mwrat Möñkewlı *** Köşpendi el qazaqqa jer joq desip, Qazaq jerin mwjıqqa berdi kesip. Şariatsız, nizamsız zorlıqpenen, Auır taudı moynına ildi tesip …
191
Ädebi älem

Eskendir Zwlqarnayın, Lwqpan Hakim jäne Äplätön

kerey.kz
| Sep 11, 2019 | 832 views

Platon meniñ dosım – biraq şındıq bärinen qımbat Aristotel' Eskendir Zwlqarnayınnıñ (Aleksandr Makedonskiy) zamanında ömir sürgen eki oyşıl-ğwlama Äplätön (Platon) men Lwqpan Hakim (Aristotel') turalı añız äñgimelerdi bala kezimizde auılımızdıñ köne köz aqsaqaldarınan estuşi edik. Batıs pen Şığıstıñ köneden kele jatqan añız-äñgimelerin auıl-aymağımızdıñ ardaqtı aqsaqalı, «jien ağamız» Omar Sansızbaywlı Äbil molda Quanışwlı men Saduaqas Twrabaywlınıñ auzınan bala kezinde köp estigenin aytıp otıruşı edi. Belgili memleket jäne qoğam qayratkeri Smağwl Saduaqasov alğaş eskişe bilim alıp, aldın körgen Äbil moldadan wl bala bolğan joq, Hadişa esimdi jalğız qızı ğana boldı. Soğıstan keyingi jıldarı Ombı oblısınıñ Lyubin audanında Omar atamızben birge şaruanıñ malın bağısıp qasında bolğan jäne añız-äñgimelerin tıñdap, köptegen ğibrattı sözderin
239
Ädebi älem

QARABAY

kerey.kz
| Aug 18, 2019 | 732 views

…Moñğoliya qazaqtarı arasında atı añızğa aynalğan bir kisi ötti, esimi Qarabay,tegi (tek öziniñ aytuı boyınşa Nayman) soyı beymälim. Öte jwmbaq jan desedi.Töbesine kötergen bir kep jügi bar,köbi kitaptar deydi. Kelgen jağı – Ör Altay, Sarısümbe. Arğı jağı köne Qwljağa qaray swlbalap kelgen izi jatır. Türli añız, äñgimeler boyınşa – Qarabay 1935 jılı Sovetter tarapınan stalindik sayasi näubet qudalauğa iligip, atu jazasına kesilgen qwrban. Sodan Ör Altayğa qaşıp bas sauğalağan. Qasında Ğwbaydolda Sadıq degen jora – joldası bolıptı. Dos bolatwra ekeui ünemi qajaqtasıp jüretin körinedi. Bwlar Moñğolda Berdiqoja Joltaev, Jağıpar Tinälin qatarlı Qazaqstandıq top ağartuşılarmen äriptes jäne solardan arnayı qoldau tauıp Qobda betine eki dürkin kelip, ketken. Qaşıp jürip Qwljada, soñıra
237
Swhbattar

Mwhtar Mağauin. “Añız adam” jurnalına swhbat

kerey.kz
| Aug 9, 2019 | 1,497 views

– Ämirhan, köpke mağlwm, öziñ de bilesiñ, men swhbat bergendi jaqsı körmeymin, öytkeni özim jazatın adammın. Ekinşiden, swhbat alğan adamdar sözdi bwrmalap jiberedi. 1990 jılı Sovet ökimeti qwlamay twrıp, Mäskeuden jañadan şığıp jatqan orıs gazetiniñ tilşisi arnayı kelip swhbat aldı, biraq sözimniñ bärin basqaşa bwrmalap jiberipti, sonan keyin eşqayda «swhbat bermeymin» dep şeştim. Qazaqtardan da swhbat alğandar, meniñ äñgimemdi tıñdağandar basqaşalap jatadı. Bwdan soñ, jiırma bes jıldıñ işinde eki-üş ret qana swhbat berippin. Sağan köñilim tüsip otırğanı – qazaqqa paydalı, äri tanımal basılımğa qızmetke kelipsiñ, jaqsı köretin, bilgir inimsiñ, meseldeñ qaytpasın dedim. Onıñ üstine, mağan körsetuge «Añız adam» jurnalınıñ birneşe sanın äkelipsiñ: Şıñğıs han, Abılay han, Abay, Şoqan, Älihan
409
Ädebi älem

Talasbek Äsemqwlov. Swlulıqta oyanu

kerey.kz
| Jul 31, 2019 | 641 views

Osı, öleñ degen ne? Talğam degen ne? Jaña örnek, jañalıq degen ne? Kvanttıq fizikanıñ payğambarları S.Vaynberg, S.Hoking, «Ğılım aqır-soñında jaratılıstıñ barlıq sırın tüsindirip bere alatın birtwtas, bir ğana teoriyağa keledi» degen pikir aytadı. «Osıdan keyin adam şın mänisinde bolmıstıñ ämirşisine aynaladı. Osıdan keyin bizdiñ örkenietti eşqanday apat küyrete almaydı». Är sözine jauap beretin wlı ğalımdardıñ pikiri osılay. Men de armandadım. Önerdegi türli ağımdardı, türli tüsinikterdi tatulastırıp, basın qosıp, aqırında eşkim kümän keltire almaytın, mädeniettiñ, önerdiñ barlıq qwbılıstarın tüsindirip bere alatın bir ğana teoriya jasalsa dep armandadım. Köp oqıdım. Wqqanım, är ğasırdıñ, är qoğamnıñ, är qabilanıñ öner, mädeniet jayındağı özine ğana tän tüsinikteri boladı eken. Jıljıp uaqıt ötti. Eseydim. Osı kezde
146
Ädebi älem

Baqıtbek Bämişwlınıñ “Altın Araldıñ Arğımaqtarı” attı şığarmaşılıq keşi ötedi.

kerey.kz
| Jun 14, 2019 | 1,001 views

Biıl Ospan batırdıñ tuğanına 120 jıl toluına baylanıstı “Er Jänibek batır” atındağı halıqaralıq qoğamdıq qorı jıl basınan beri Qazaqstan Jazuşılar odağımen birlesip birqatar mädeni is-şaralar ötkizip keledi. Aldağı künderi qor wjımı Jazuşılar odağımen birlesip, atalmış şaralardıñ köşin jalğastırıp, öner süyer jwrtşılıqtı mausımnıñ 19 küni ötetin belgili aqın-jazuşı, publicis, audarmaşı, filrlrgiya ğılımdarınıñ kandidatı, Qazaqstan Jazuşılar odağınıñ jäne Qazaqstan Jurnalister odağınıñ müşesi Baqıtbek Bämişwlınıñ şığarmaşılıq keşine şaqıradı. Ötetin orını: Almatı Wlttıq kitaphanası. Uaqıtı: 19 mausım, sağat 16:00 de. Baqıtbek Bämişwlı: Bayan-Ölgey aymağınıñ Bwlğın swmınında Ülken Temirtiniñ Nortı jaylauında 1958 jılı 25 mamırda düniege kelgen. 1975 jılı Bwlğın swmındıq 8 jıldıq, 1977 jılı Wlanbatır qalasında Hose Marte atındağı 52- şi on jıldıq orta mektepti bitirgen.
277