قاراعاندىدا ورىن العان قىلمىستىڭ باستى سەبەپتەرى نەدە؟ قوعامنىڭ نارازىلىق تانىتۋىنا قانداي ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە يدەولوگوگيالىق العىشارتتار يتەرمەلەدى؟ بيلىك پەن قۇقىق قورعاۋ ورىندارى بۇدان قانداي ساباق الۋى كەرەك؟ وسى دا باسقا سۇراقتارعا ءامىرجان قوسانوۆ، ايدوس سارىم جانە راسۋل جۇمالى جاۋاپ ىزدەيدى.
جاڭاوزەن قالاسىنا تابىستالدى ايتا كەتۋ كەرەك، «ادال جول» مارافونى ءساۋىر ايىندا اقتاۋ قالاسىنان باستاۋ العان بولاتىن. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى شارا وسىعان دەيىن تۇپقاراعان، ماڭعىستاۋ، بەينەۋ، قاراقيا اۋداندارىندا بولىپ، ەندى مىنە جاڭاوزەن شاھارىنا تابىستالدى. قاراقيا اۋدانىنىڭ ورتالىعى قۇرىق اۋىلىندا وتكەن شارا كەزىندە قر مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قايرات بايگەباەۆ جانە قاراقيا اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەرجان كۇمىسقالي ءسوز سويلەپ،ءىس-شارانىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالىپ ءوتتى. «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى تۇرۋ بارشامىزعا ورتاق پارىز. مارافون جوعارى دەڭگەيدە وتكىزىلىپ كەلەدى. بارلىق اۋداندار بارىن سالۋدا. ەندى الدا مۇنايلى اۋدانى كۇتىپ تۇر. «ادال جول» كىتابىنا وزدەرىڭىزدىڭ ۇسىنىستارىڭىز نەمەسە تىلەكتەرىڭىزدى قالدىرا الاسىزدار. مۇنىڭ تاربيەلىك ءمانى زور، اسىرەسە جاستار ءۇشىن.
سايراگۇل اپايدىڭ جەڭىسىن شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىن. سوت شەشىمىنەن كەيىنگى قۋانىشتى بەينەسىن قايتا قايتا كورىپ قاتتى قۋاندىم. قۋانباعان جۇرت جوق ەكەن سول ماڭدا. سايراگۇل اپايدىڭ بەينەسىنە قاراپ سان ويعا باتتىم… قىتاي قازاقتارىنىڭ ماسەلەسى تۋرالى وسىعان دەيىن دە ازاماتتىق پىكىرىمدى ايتقامىن، پوست تۇر. مەنىڭ جەكە پىكىرىمشە قىتاي قازاقتارىنىڭ ماسەلەسى “سايراگۇلگە دەيىن جانە سايراگۇلدەن كەيىن” دەپ ءداۋىر بولگىشتىك سيپاتقا وزگەرۋى مۇمكىن. قازىر، ءبىزدىڭ جۇرت تەك عانا قۋانىشتى قۇتتىقتاپ تويلاۋمەن ابىگەر بوللىپ جاتىر ەكەن بىراق ماسەلەگە ۇلكەن ماشتابتان قاراپ ستراتەگيالىق تالداۋ ساراپتاۋ جاساۋ جاعى جەتپەي تۇر. قىتايدان زاڭسىز شەكارا بۇزىپ ءوتۋ وقيعاسى سايراگۇلگە دەيىن دە بولعان (مەنىڭشە سايراگۇلدەن كەيىن دە بولادى…), سابەت-قىتاي اراسىنداعى قىرعيقاباق كەزىندە قىتايداعى سابەتشىل قازاق ۇلتشىلدارى مەن جاس زيالىلاردىڭ ءبىرازى زاڭسىز
«رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى «وتان – وتتان دا ىستىق» جوباسىنىڭ ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزەدى. بۇل جوبا اياسىندا وتانىنا ورالعان قانداستارىمىزعا زاڭنامالىق كومەك رەتىندە «جەدەل جەلى» قىزمەتى ىسكە قوسىلادى. «قانداستار» (http://qandastar.kz/) سايتى ارقىلى دا سۇراق-جاۋاپ رەتىندە زاڭنامالىق كومەك كورسەتىلەتىن بولادى. ءباسپاسوز ءماسليحاتىنىڭ ماقساتى – «وتان – وتتان دا ىستىق» جوباسىن حالىققا تانىستىرۋ. ءباسپاسوز ءماسليحاتىنا قۇقىقتانۋشىلار، باق وكىلدەرى، كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جونىندەگى ماماندار، قوعام قايراتكەرلەرى مەن عالىمدار جانە تانىمال ۇەۇ وكىلدەرى قاتىسادى. «كەش» قۇقىق قورعاۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى – كامشات ەسمۇحامبەتقىزى; كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جونىندەگى مامان – ءاسيما سۇلتان; ورىس ءتىلىنىڭ مامانى – ءاليا مۇحامەتكارىمقىزى سىندى عالىمدار بايانداما وقيدى. ۇيىمداستىرۋشىلار: الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسى
نۇرتاي لاحانۇلى وڭتۇستىك كورەيانىڭ پۋسان قالاسىندا تۇراتىن قازاقستاندىق ورازحان نۇرماحان. (سۋرەت ورازحاننىڭ رۇقساتىمەن جەكە مۇراعاتىنان الىندى) پوستسوۆەتتىك كەزەڭدە باسقا ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا جاقىن جانە الىس شەت ەلدەردە قازاقستاندىق ەڭبەك ميگرانتتارى ازىراق كوزگە شالىنادى. بىراق كوبىرەك تابىسقا ۇمتىلعان مىڭداعان قازاقستاندىق ءۇشىن وڭتۇستىك كورەيا تارتىمدى ەڭبەك نارىعىنا اينالىپ تۇر. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى كەنتاۋ قالاسىنىڭ 27 جاستاعى تۋماسى ورازحان نۇرماحان 2017 جىلى جەلتوقسان ايىندا وڭتۇستىك كورەياعا تۋريستىك ساپارمەن بارىپ، قالىپ قويعان. قازىر پۋسانداعى كومپانيالاردىڭ بىرىندە كۇننەن قۋات وندىرەتىن قۇرىلعىلاردى ورناتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيدى. – كورەياداعى جۇمىس تۋرالى بارىپ-قايتقانداردان ەستىپ جۇردىك. ويتكەنى ول جاققا كەتكەن تانىستارىم دا، دوستارىم دا بولدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن كەتۋدى ويلاستىرعان ەدىم. بىراق ءساتى وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا كەلدى،
ءالى سوۆەتشە ويلايتىن، اسكەري مەديتسينا مەنتاليتەتىنەن اجىراماعان دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ مەنەدجەرلەرى ءبىر جايتتى ءتۇسىنۋى ءتيىس: ەرتە زاماندا دا، ورتا عاسىرلاردا دا، قازىرگى كەزدە دە اۋىر ناۋقاستار مەن مۇگەدەكتەر سانى جالپى حالىق سانىنا شاققاندا ءبىر مولشەردىڭ توڭىرەگىندە تۇرا بەرەدى. ددۇ-نىڭ مالىمەتىنشە، بۇل مولشەر – 15 پايىز. مۇنىڭ سەبەبىن ەشكىم انىق ءتۇسىندىرىپ بەرە المايدى. كەيبىر گۋمانيست اتەيستەر “ادام بالاسىنىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن قامقورلىق سەزىمىن كۇشەيتۋ ءۇشىن تابيعي سۇرىپتالۋدىڭ ءبىر شارتى” دەپ قابىلداسا، ەۆگەنيكا جاقتاستارى (مىسالى، ناتسيستەر) “تابيعي سۇرىپتالۋ كەزىندە گەندى تازارتۋ ءۇشىن مۇنداي السىزدەردى قىرىپ تاستاۋ كەرەك” دەپ شاتىلدى. ءدىندار گۋمانيستەر “مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردى كۇتۋ – ساۋاپ جيناۋ مەن قۇدايدىڭ راقىمىنا بولەنۋ” دەپ بىلسە، ۋلترا-كونسەرۆاتيۆتىك دىنشىلدەر “اۋىر ناۋقاس پەن مۇگەدەكتىك – قۇدايدىڭ جازاسى”
مەنىڭ ۇلىم – ەرسۇلتان 7 جاستا. ۇلىم سيرەك كەزدەسەتىن Spina bifida اۋرۋىنا شالدىققان. وسى دەرتتىڭ سالدارىنان ۇلىمنىڭ ۋاقىت وتكەن سايىن قيمىل-قوزعالىسى قيىنداپ، جان شىداتپايتىن اۋىرسىنۋدى تۋعىزىپ وتىر.باۋىرلار، ءبىز كومەككە مۇقتاجبىز! مەديتسينا ورتالىقتارىندا وتا جاساتىپ بالامدى دەرتتەن ساۋىقتىرۋعا بولادى. الايدا ونىڭ قۇنى ءبىز ءۇشىن تىم قىمبات. وتا جاساتۋعا 54 000 $ قاجەت. قاراجاتتىڭ جەتىسپەۋىمەن قاتار، بىزدە ۋاقىتتا شەكتەۋلى. ماۋسىم ايىندا وتا جاسالۋى ءتيىس.اعايىن، باۋىرلار، قاسيەتتى رامازان ايىندا بىزگە كومەك كورسەتۋىڭىزدى سۇرايمىن. اللاحتىڭ قالاۋىمەن ءبارى جاقسى بولارىنا ءۇمىت ەتەمىن. باۋىرلار، كومەكتەسىڭىزدەر!كەنجەبەك اقتايلاقوۆ
قاراعاندى قالاسىنداعى «جاڭا ەكولوگيالىق قاۋىپسىز تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ورتالىعى» قوعامدىق قورى گەرمانيانىڭ NABU تابيعاتتى قورعاۋ جانە بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ وداعىنىڭ قارجىلاي قولداۋىمەن «كيىكتەردىڭ ءۇستىرت پوپۋلياتسياسىن ساقتاۋ بويىنشا جەرگىلىكتى قوعامداستىقتاردى جۇمىلدىرۋ» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدى باستادى. ال ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە ساراپشىلىق قولداۋدى «قاراعاندى وبلىسىنىڭ ەكولوگيالىق مۇراجايى» قوعامدىق بىرلەستىگى جانە «قولداۋ- قازاقستان» كوممەرتسيالىق ەمەس حولدينگى ءوز موينىنا الىپ وتىر. بۇل تۋرالى جوبا ۇيلەستىرۋشىسى ادىلبەك قوزىباقوۆ ايتىپ بەردى. ەلىمىزدە اقبوكەننىڭ ءۇش ءتۇرى مەكەندەيدى، اتاپ ايتقاندا – بەتپاقدالا، ورال جانە ءۇستىرت پوپۋلياتسيالارى. وسىدان ءۇش جىل بۇرىن بەتپاقدالادا مەكەندەيتىن اقبوكەندەر جاپپاي قىرىلعاندىعى بەلگىلى. ول كەزدە مامانداردىڭ ەسەبى بويىنشا 90 پايىزى قىرىلعان دەسەدى. بۇل رەتتە قوعام ەندىگى جەردە ەڭ الدىمەن اقبوكەننىڭ وسى پوپۋلياتسياسىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جاۋاپتى ورگاندار بارىن سالادى
رۋحاني جاڭعىرۋ اتامەكەنگە اق شاشۋ… جۇيرىكتەن جۇيرىك وزدى جارىسقاندا باعزى زاماننان بەرى بابالارىمىزدىڭ جەڭىسى دە جەتىستىگىدە جىلقىمەن ولشەنگەن عوي، سوندىقتان بولار «اتتى ەر ساقتايدى، ەردى ەل ساقتايدى» دەپ دانىشپان حالقىمىز بەكەر ايتپاعان. ەر جىگىتتىڭ بەس قارۋىنىڭدا ءبىرى دە وسى ات، كەزىندە اقان سەرىنىڭ قۇلاگەرى، قابانبايدىڭ قۋباس اتى، جانىبەكتىڭ كوك دونەنى، مارعابىلدىڭ قارا قاسقاسى دا وسىعان دالەل. بىلاي ايتقاندا قازاقتى اتتان ءبولىپ قاراۋدىڭ ءوزى كۇنا سەكىلدى. كەزىندە ات قۇلاعىندا ويناپ، بىردە كوكپار تارتسا، بىردە بايگەگە اتتارىن قوسىپ، ءتورت ماۋسىم بويى جەلدىڭ وتىندە، مالدىڭ شەتىندە، اتتىڭ جالىندا، تۇيەنىڭ قومىندا كوشىپ جۇرگەن كوشپەندىلەردىڭ ۇرپاعىمىز دەيتىنىمىز دە سودان. قازاق قاي جەردە بولسا دا قازاقتىعىن ىستەيدى دەمەكشى، شەت ەلدەن اتامەكەنىن اڭساپ كەلگەن، اسىرەسە
26.03.2017ج. اقتاۋ قالاسى ماڭعىستاۋ وبلىسى اقتاۋ قالاسىنداعى № 26 «قارلىعاش» بوبەكجايىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى وزدەرىنىڭ كوشەتتەرىن وتىرعىزدى. بۇل شارا استانا قالاسىنىڭ 20 جىلدىعى جانە اقتاۋ قالاسىنىڭ 55 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلدى. وعان اتا-انالار مەن تاربيەشىلەردە بەلسەندى قاتىستى. قازاقتا «اتاڭنان مال قالعانشا، تال قالسىن» دەگەن اتالى ءسوز بار. بوبەكجاي اۋلاسىن تازا ۇستاۋ مەن كوگالداندىرۋدى جۇيەلەندىرۋ ماقساتىندا وسىنداي شارالاردى وتكىزۋ ورىندى. كوشەت وتىرعىزۋدى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ باستاعان «بالداۋرەن» توبىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى بولدى، ولاردىڭ قاتارىندا 4 جاستاعى نۇرساۋلە قارجاۋباي بار. «ءبىزدىڭ بوبەكجايدا تابيعاتتى قورعاۋ تۋرالى كوپ ايتىلادى. بىزدەر اعاشتاردى سىندىرمايمىز، كەرىسىنشە سۋ قۇيىپ وتىرۋ كەرەكتىگىن بىلەمىز. مەن ءبىزدىڭ توپتاعى بالالارمەن بىرگە اعاش وتىرعىزدىم، ماعان اكەم، انام جانە ءىنىم نۇرسۇلتان كومەكتەستى. الداعى ۋاقىتتا ونى باپتاپ، كۇتەتىن بولامىن.
