كوز قاراس مادەنيەت قازاق ءداستۇرى
ايەلدە قايىن جۇرت بولمايدى!
قازاق ۇلتتىق ادەت-عۇرىپ، سالت-ءداستۇر اكادەمياسى تۇسىندىرەدى:
ايەلدە قايىن جۇرت بولمايدى!
بۇگىن، 22-قاراشا كۇنى تاڭەرتەڭ «شالقار» راديوسىنان «ايەلدىڭ قانشا جۇرتى بولادى؟» دەگەن تاقىرىپتا جۇرگىزىلگەن پىكىرتالاس كەزىندە ساۋالعا جاۋاپ بەرگەندەردىڭ بىرقاتارى دۇرىس وي ايتقانمەن كوپشىلىگى جاڭىلىس ۇعىمدا جۇرگەندىگى بايقالدى. وسى سەبەپتى بۇل ساۋالعا تۇبەگەيلى جاۋاپ بەرۋ ۇيعارىلدى.
ەر ادامنىڭ دا، ايەل ادامنىڭ دا ءۇش جۇرتى بولادى. ەر ادامنىڭ ءوز جۇرتى (اكەسى جاعىنان), ناعاشى جۇرتى (اناسى جاعىنان), ۇيلەنگەن سوڭ قايىن جۇرتى (ايەلى جاعىنان) بولادى. ايەل ادامنىڭ دا ءۇش جۇرتى: ءوز جۇرتى (كەلگەن جەرى، كۇيەۋىنىڭ ەلى), توركىن جۇرتى (اكەسى جاعىنان), ناعاشى جۇرتى (اناسى جاعىنان) بولادى!
بۇل جەردە قىز بالا مەن ايەل دەگەن ۇعىمداردى شاتاستىرماۋ كەرەك. قىز – ءالى تۇرمىسقا شىقپاعان وڭ جاقتا وتىرعان قىز بالا. قازاق «قىز بالا – جات جۇرتتىق» دەپ قىز بالانىڭ جۇرتىن تۇگەندەمەگەن. ول كۇيەۋگە تيگەن سوڭ عانا ءوز جۇرتىن تاپتى دەپ ەسەپتەلەدى.
كەلىن قاي ەلدىڭ وتىن جاعىپ، قاي جەردىڭ ءتۇتىنىن تۇتەتسە – سول كەلگەن جەرى ءوز جۇرتى بولىپ تابىلادى. «بارعان جەرىڭە سۋداي ءسىڭىپ، تاستاي بات!» دەپ بەرىلەتىن باتا دا وسىنى مەڭزەيدى.
كەلىنگە كۇيەۋىنىڭ اعاسى – قايناعا، ءىنىسى – قاينى، قارىنداسى – قايىنسىڭلى اتالعانىمەن كەلگەن جەرى قايىن جۇرت بولمايدى! كۇيەۋىنىڭ اكەسى – قايىن اتا ەمەس اتا دەپ، اناسى -قايىن ەنە ەمەس – ەنە دەپ اتالادى. ايەل كەلگەن جەرىنىڭ وتىن جاعىپ، بالاسىن تاۋىپ، كەيىن سول ەلدىڭ اناسىنا اينالادى.
ايەلدىڭ ەلىن سۇراعاندا كۇيەۋىنىڭ (مارقۇم بولسا دا) ەلىن ايتپاي توركىن جۇرتىن ايتۋى كورگەنسىزدىك بولىپ تابىلادى.
ءوز جۇرتىم دەپ توركىنىن ايتقان ايەل اجىراسقان ايەل بولىپ تابىلادى. ويتكەنى، اجىراسقان جاعدايدا توركىن جۇرتىن ءوز جۇرتىم دەپ ايتۋىنا قاقىلى. بۇدان كەيىن باسقا جىگىتكە تۇرمىسقا شىققان جاعدايدا كۇيەۋىنىڭ جۇرتى اۆتوماتتى تۇردە ءوز جۇرتىنا، ءوز جۇرتى (اكەسىنىڭ ەلى) توركىن جۇرتىنا اينالادى.
سونىمەن قايىن جۇرت تەك ەر ادامدا عانا بولادى ەكەن. ايەلدە قايىن جۇرت بولمايدى!
پىكىر قالدىرۋ