Köz qaras Mädeniet Qazaq dästüri
ÄYELDE QAYIN JWRT BOLMAYDI!
Qazaq Wlttıq Ädet-ğwrıp, salt-dästür Akademiyası tüsindiredi:
ÄYELDE QAYIN JWRT BOLMAYDI!
Bügin, 22-qaraşa küni tañerteñ «Şalqar» radiosınan «Äyeldiñ qanşa jwrtı boladı?» degen taqırıpta jürgizilgen pikirtalas kezinde saualğa jauap bergenderdiñ birqatarı dwrıs oy aytqanmen köpşiligi jañılıs wğımda jürgendigi bayqaldı. Osı sebepti bwl saualğa tübegeyli jauap beru wyğarıldı.
Er adamnıñ da, äyel adamnıñ da üş jwrtı boladı. Er adamnıñ öz jwrtı (äkesi jağınan), nağaşı jwrtı (anası jağınan), üylengen soñ qayın jwrtı (äyeli jağınan) boladı. Äyel adamnıñ da üş jwrtı: öz jwrtı (kelgen jeri, küyeuiniñ eli), törkin jwrtı (äkesi jağınan), nağaşı jwrtı (anası jağınan) boladı!
Bwl jerde qız bala men äyel degen wğımdardı şatastırmau kerek. Qız – äli twrmısqa şıqpağan oñ jaqta otırğan qız bala. Qazaq «qız bala – jat jwrttıq» dep qız balanıñ jwrtın tügendemegen. Ol küyeuge tigen soñ ğana öz jwrtın taptı dep esepteledi.
Kelin qay eldiñ otın jağıp, qay jerdiñ tütinin tütetse – sol kelgen jeri öz jwrtı bolıp tabıladı. «Barğan jeriñe suday siñip, tastay bat!» dep beriletin bata da osını meñzeydi.
Kelinge küyeuiniñ ağası – qaynağa, inisi – qaynı, qarındası – qayınsiñli atalğanımen kelgen jeri qayın jwrt bolmaydı! Küyeuiniñ äkesi – qayın ata emes Ata dep, anası -qayın ene emes – Ene dep ataladı. Äyel kelgen jeriniñ otın jağıp, balasın tauıp, keyin sol eldiñ Anasına aynaladı.
Äyeldiñ elin swrağanda küyeuiniñ (marqwm bolsa da) elin aytpay törkin jwrtın aytuı körgensizdik bolıp tabıladı.
Öz jwrtım dep törkinin aytqan äyel ajırasqan äyel bolıp tabıladı. Öytkeni, ajırasqan jağdayda törkin jwrtın öz jwrtım dep aytuına qaqılı. Bwdan keyin basqa jigitke twrmısqa şıqqan jağdayda küyeuiniñ jwrtı avtomattı türde öz jwrtına, öz jwrtı (äkesiniñ eli) törkin jwrtına aynaladı.
Sonımen qayın jwrt tek er adamda ğana boladı eken. Äyelde qayın jwrt bolmaydı!
Pikir qaldıru