|  |  | 

كوز قاراس سپورت

سوۆەت جانكۇيەرلەرى “بۇكىل الەم سسسر قۇراماسى ءسۇرىنىپ كەتسە ەكەن دەپ تەلەۆيزورعا تەلمىرىپ وتىرادى” دەپ ويلايتىن.

66EF19A3-E331-4B36-8832-ACFE1BAD105A_cx0_cy18_cw0_w650_r1قىسقى وليمپيادا كەزىندە ۇلتتىق قۇرامالارىنىڭ ناتيجەسىنە كوڭىلدەرى تولماي كۇيىنىپ جاتقان پوست-سوۆەتتىك ەلدەردەگى دوستارىم، بۇل – جەكەلەگەن سپورتشىلاردىڭ كۇش-قۋات, قارىم-قابىلەتى سىنالاتىن جارىس. سسسر كەزىندە پارتيا مەن ۇكىمەت مۇنداي حالىقارالىق جارىستاردى يدەولوگيالىق جوباعا اينالدىرىپ، “كۇللى كاپيتاليستىك الەمنىڭ ءىشىن كۇيدىرەيىك، مىسىقتىلەۋ يمپەرياليستەردىڭ بەتىن ايمانداي ەتىپ، سوتسياليزم قۇرىلىسشىلارىنىڭ سپورت باسەكەسىندە دە مىقتى ەكەنىن دالەلدەيىك” دەپ ابدەن ساياسيلاندىردى. سول سەبەپتى سوۆەت سپورتشىلارى الاڭعا جاۋعا شاپقانداي تۇرمەن شىعاتىن. سوۆەت جانكۇيەرلەرى “بۇكىل الەم سسسر قۇراماسى ءسۇرىنىپ كەتسە ەكەن دەپ تەلەۆيزورعا تەلمىرىپ وتىرادى” دەپ ويلايتىن. ءتىرى مىسالدارى ءالى بار عوي، سولتۇستىك كورەيا سياقتى.

ال شىنىن ايتار بولساق، باتىستا ەكى وليمپيادا دا سپورتشىلاردىڭ باسەكەسى سياقتى قابىلدانادى. اشىلۋ، يا جابىلۋ سالتاناتى بولماسا، قالعان جارىستاردى تۇرعىنداردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى عانا كورەدى. بۇل تاراپتا كوگىلدىر ەكرانعا كەكتەنە ءتونىپ وتىرعان ەشكىم جوق، شەتتە تۇرىپ جاتقان كرەملدىڭ مۇريدتەرى بولماسا  ;)  وليمپيادا جاپپاي تالقىلانبايدى، كۇندەلىكتى اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبىرىنشى بەتىنە شىعىپ كەتپەيدى. ەگەر اتلەتتەرى جۇلدە الىپ جاتسا، البەتتە، اتاپ وتەدى، ماقالا جازادى، سۇحبات الادى. ونىڭ وزىندە كوبىنە سپورتتىق باق تۇرلەرى. مىسالى، ءداستۇرلى تۇردە ءوتىپ جاتاتىن كۋلينارلار جارىسى، يا ونەر فەستيۆالدارىن دا حالىقتىڭ ءبارى ەمەس، بەلگىلى ءبىر بولىگى عانا كورىپ، تالقىلايدى عوي. سول سياقتى. باتىس ەلدەرىندە “بيىل ءتورت جىل بۇرىنعىدان از مەدال الىپ قالدىق، ماسقارا، ۇلتتىق نامىسىمىز قورلاندى، ەلدىگىمىز كورىنبەدى” دەپ جاتقان جانە ەشكىم جوق. ناتيجە ايتارلىقتاي تىم قاتتى ناشارلاپ كەتسە، سپورت توڭىرەگىندەگى توپتار، ساياساتكەرلەر مەن دەپۋتاتتار جەكە تالقىلاپ جاتادى. جاپپاي تراگەديا جاسامايدى. “نەگە ولەرمەندىك قىلمادى؟ نەگە وكپەسى وشكەنشە جارىسپادى؟ وڭشەڭ جانىن اياعان قۋ!” دەپ جانىقپايدى. ويتكەنى سپورتشى ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى فاكتور – دەنساۋلىعى. سپورتشى دا تەلەديدار قاراپ، ديۆاندا جامباستاپ جاتقان جانكۇيەر سياقتى جانىن كۇتەدى. پوست-سوۆەتتىك ۇكىمەت قانشا جەردەن ساياسي ۇپاي جيناعىسى كەلىپ شەتەلدە جاتتىقتىرسا دا، پرەزيدەنت ستيپەندياسىن تاعايىنداسا دا، ۇلتتىق كومپانيانى سپونسور قىلىپ قويسا دا، سپورتشى الەۋەتى جەتەتىن جەرگە دەيىن عانا جارىسا الادى.

باتىستا مىقتى سپورتشى جالپى مەكتەپتىڭ تەگىن، يا جەكەمەنشىك مەكتەپتىڭ ەليتالىق سپورت سەكتسياسى مەن ۋنيۆەرسيتەت، يا جەكەمەنشىك سپورت كلۋبتارىنان سۇرىپتالىپ، شىڭدالىپ شىعادى. ۇكىمەت جالپى مەكتەپ دەڭگەيىندەگى سەكتسيالارعا قارجى اۋدارادى، بىراق جەكەلەگەن سپورتشىلارعا ءبىر تيىن بولمەيدى. كەيبىرى ءتىپتى وليمپيادا چەمپيوندارىنا ءبىر تيىن سىياقى تولەمەيدى. ۇكىمەت جالپى حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋعا كۇش سالادى. تۇرمىسى تۇزەلگەن ەلدىڭ تۇرعىندارى سپورتپەن شۇعىلدانۋعا ۋاقىت تا، جاعداي دا تابادى. “بۇقارالىق سپورت تۇرالاپ جاتىر” دەپ ەشكىم اتتاندامايدى. اربىردەن سوڭ “بۇقارالىق سپورت” (“ماسسوۆىي سپورت”) دەگەن تىم سوۆەتتىك تۇسىنىك. وتە-موتە دەرەكسىز، ابستراكتىلى ۇعىم. “بۇقارالىق سپورتقا” بيۋدجەتتەن اقشا ءبولۋ” دەگەن ءتىپتى بۇلىڭعىر نارسە. “بۇقارالىق سپورتقا، يا تالانتتى سپورتشىلارعا اقشا ءبولۋ” دەگەن جەلەۋمەن بيۋدجەتتى تالان-تارجىعا سالۋ، كاسىبي سپورت كلۋبتارىن مەملەكەت بيۋدجەتىنەن قارجىلاندىرۋ باتىستا قيسىنسىز كورىنەر ەدى.

كەيبىر پوست-سوۆەتتىك ەلدەردەگى جانكۇيەر دوستارىم سپورتشىلاردى كىنالاعانشا، ورتا مەكتەپ دەڭگەيىندەگى سپورت سەكتسيالارىن جەتكىلىكتى تۇردە جابدىقتاي الماي وتىرعان، حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى اپتاسىنا بىرنەشە مارتە سپورتپەن شۇعىلداناتىنداي تۇرمىس دەڭگەيىن وسىرە الماي وتىرعان، كاسىبي سپورت كلۋبتارى اشىق باسەكەگە ءتۇسىپ، ۇلتتىق قۇراماعا كىمنىڭ كىرەتىنىن شەنەۋنىكتەر ەمەس، تاۋەلسىز فەدەراتسيالار شەشەتىندەي احۋال قالىپتاستىرا الماي وتىرعان ۇكىمەتتى جازعىرسىن.

Galym Bokashتىڭ پاراقشاسىنان الىندى

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: