Cىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس
kerey.kz
كەز كەلگەن وركەنيەتتى قوعام ءۇشىن سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس ەڭ
وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. سىبايلاس جەمقورلىق زامان اعىسىمەن
بىرگە ءوسىپ-وركەندەپ، مول قاراجات جانە قوعامدىق باسەكەلەستىك پايدا بولعان
جەرلەرگە تامىرىن جايىپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جويىلماي وتىرعان كەسەلدىڭ
ءبىرى. بۇل كەسەل دامۋشى ەلدەردەگىدەي ءبىزدىڭ جاس مەملەكەتىمىزگە دە وراسان زور
نۇقسان كەلتىرىپ وتىر. سوندىقتان دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ ءوزىنىڭ سايلاۋالدى تۇعىرناماسىن ىسكە
اسىرۋ جوسپارىندا سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋدى ماڭىزدى باعىتتاردىڭ
ءبىرى رەتىندە ايقىندادى.
«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭ تالابىنىڭ
اياسىندا جەمقورلىققا قارسى ءىس-ارەكەتتەر ءار سالادا جۇزەگە اسىرىلۋدا.
اسىرەسە، حالىق پاراقورلىق دەرتىمەن ءجيى بەتپە-بەت كەلەدى. سىبايلاس
جەمقورلىقپەن كۇرەستى جەكە قاراۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، كەز كەلگەن
ورتادا پارا بەرۋ مەن پارا الۋدىڭ جولىن كەسۋدە قوعام بولىپ بەلسەندىلىك
تانىتۋىمىز قاجەت.
پاراقورلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءتيىستى قىزمەت اتقارۋىنا كەرى
اسەرىن تيگىزىپ، بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى، زاڭدى قاعيدالاردى تەرىسكە
شىعارىپ، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنىڭ
بۇزىلۋىنا تۇرتكى بولادى.
ارينە، سىبايلاس جەمقورلىق ءدارى بەرىپ ەمدەيتىن سىرقات ەمەس.
اينالاسىنداعى سالاۋاتتى، تازا جانە ساۋ ورتانى شارپىپ، تىنىس-تىرشىلىگىن
تارىلتاتىن، زاڭسىز ارەكەتتەرمەن قوعامدىق ورتانىڭ جانە مەملەكەتتىك
ورگانداردىڭ، ۇيىمداردىڭ، دارا كاسىپكەرلەردىڭ، ازاماتتاردىڭ قىزمەت ەتۋىنە
قاتەر توندىرەتىن قاۋىپتى دەرتتى بولدىرماۋدىڭ تەتىگى حالىقتىڭ وزىندە. بۇل
دەرتتىڭ الدىن الىپ، قوعامعا تارالۋ جولدارىن كەسىپ، ونىڭ ۇلعايۋىنا جول
بەرمەۋ كەرەك. ول ءۇشىن اتالعان دەرتكە بولىپ، ات سالىسىپ، قارسى
جۇيىلۋىمىز قاجەت. سوندا عانا ەل مۇددەسى ءۇشىن زور ۇلەس قوساتىنىمىز جانە
حالىق سەنىمىنەن شىعاتىنىمىز انىق.
سىبايلاس جەمقورلىق ارەكەتتەرى بويىنشا الدىن-الۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى
ادىستەرىنىڭ ءبىرى – ناقتى «پروبلەمالىق باعىتتارعا» كوڭىل ءبولۋ جانە ولاردى
شەشۋ بولىپ تابىلادى.
الايدا، كوپشىلىككە ءمالىم، بۇگىندە ەلدەگى جولداردىڭ ساپاسى
«پروبلەمالىق ايماقتا» جانە ۇنەمى حالىقتىڭنازارىندا.
سوڭعى بەس جىلدىڭ وزىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە سايكەس اۆتوموبيل
جولدارىن سالۋعا، قايتا قۇرۋعا جانە كۇتىپ ۇستاۋعا شامامەن 1,8 ترلن. تەڭگە
بولىنگەن (2014 جىلى – 286 ملرد. تەڭگە، 2015 ج. – 347 ملرد. تەڭگە، 2016 ج. -
389 ملرد. تەڭگە، 2017 ج. – 434 ملرد. تەڭگە، 2018 ج. – 378 ملرد. تەڭگە).
سونىمەن بىرگە، وسى باعىتتاعى مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ بارلىق
شارالارىنا قاراماستان،ولاردىڭ ءىس جۇزىندە ىسكە ءاسىرىلۋىاردايىم ۇمىتكە
ساي ەمەس.
ناتيجەسىندە، دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ 2018 جىلعا
ارنالعان جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك رەيتينگىسىنە سايكەس قازاقستان جول
ساپاسى بويىنشا الەمنىڭ 140 ەلىنىڭ ىشىندە تەك 106 ورىندى يەلەندى. (2015 ج.
- 107/140, 2016 ج. – 108/138, 2017 ج. – 115/137).
بۇل جاعداي وسى سالادا جوبالىق باسقارۋ پرينتسيپتەرىن ەنگىزۋدى قاجەت
ەتتى.
وسىعان وراي، قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى
ءىس-قيمىل اگەنتتىگىمەن «ساپالى جول – ادالدىق الاڭى» جوباسى ىسكە
قوسىلدى. جوبانىڭ ماقساتى – جول سالۋ، رەكونسترۋكتسيالاۋ، جوندەۋ جانە
كۇتىپ ۇستاۋ كەزىندە سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ، سونداي-اق، جۇمىستار مەن
ماتەريالداردىڭ ساپاسىن زەردەلەۋ، باعالاۋ بولىپ تابىلادى.
بۇل رەتتە قر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ
(سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت) اتىراۋ وبلىسى بويىنشا
دەپارتامەنتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى مەن "جول اكتيۆتەرىنىڭ ساپاسى بويىنشا
ۇلتتىق ورتالىعى" رمك اتىراۋ وبلىستىق فيليالىنىڭ ماماندارى
رەسپۋبليكالىق، قالالىق ماڭىزى بار جولداردى زەردەلەۋ ماقساتىندا رەيدتىك
شارا ۇيىمداستىردى.
اتاپ ايتقاندا، اعىمداعى جىلدىڭ 3 قازان كۇنى قۇرمانعازى كوشەسىندە
ورنالاسقان قالالىق ماڭىزى بار جولىنىڭ ساپاسىن تەكسەرۋ شاراسى ءوتتى.
ناتيجەسىندە بىرقاتار كەمشىلىكتەر انىقتالدى.
جۇرگىزىلەتىن جۇمىستارعا تاپسىرىستى بەرۋشى – اتىراۋ قالالىق
"جولاۋشىلار تاسىمالى جانە اۆتوكولىك جولدارى ءبولىمى" مەملەكەتتىك
مەكەمەسى، ال ازىرلەۋشى – «ايس» جشس. مونيتورينگ نىساندى تەكسەرۋ جانە
گەومەتريالىق پارامەترلەرىن ءىشىنارا ولشەۋ جولىمەن جۇرگىزىلدى. ماماندار
جولدىڭ ەنىن ولشەپ، قالىڭدىعىن انىقتاۋ جانە ءاسفالتتى-بەتون جابىننىڭ
كولىك جۇرەتىن بولىگىنە ساراپتاما جۇرگىزۋ ءۇشىن ءاسفالتتى-بەتون جابىننان
كەرن الدى. ىرىكتەپ الىنعان كەرن بويىنشا ودان ءارى سىناق جۇمىستارى
جۇرگىزىلىپ، تىعىزدىعىن، سۋعا قانىعۋىن انىقتاۋ كەزىندە نورماتيۆتىك قۇجات
بويىنشا شامادا كورسەتىلگەن 4,5 پايىز كورسەتكىشىنە سايكەس ەمەستىگى
انىقتالدى (ناقتى قورىتىندىسى – 5,78). سونىمەن قاتار، قالىپقا
كەلتىرىلگەن سۋعا قانىعۋ كورسەتكىشى 5,25 قۇرايتىندىعى انىقتالدى، الايدا
بۇل كورسەتكىش 1,0-4,0 اسپاۋعا ءتيىس، سونداي-اق، تىعىزدىق كوەففيتسيەنتى 0,99
كەم بولماۋعا ءتيىس (ناقتى قورىتىندىلارى بويىنشا 0,97).
انىقتالعان كەمشىلىكتەردى جويۋ بويىنشا ورتالىق جانە دەپارتامەنت
تاراپىنان ءتيىستى حات جولداندى. قازىرگى تاڭدا، كەمشىلىكتەر جويىلىپ،
ازىرلەۋشى – مەردىگەر ۇيىمى ءوز قاراجاتىنا بۇل جولدى قايتا جاڭارتتى.
سونىمەن قاتار، تسيفرلاندىرۋدىڭ قازىرگى زامانعى ۇردىستەرىن نازارعا
الا وتىرىپ، جوبالىق كەڭسەمەن بولاشاقتا بارلىق اۆتواۋەسقويلارعا جول
ساپاسىن جاقسارتۋعا قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءموبيلدى قوسىمشانىڭ
تەستىلىك ۇلگىسى قۇرىلدى.
اتالعان قوسىمشا ازاماتتىق باسقارۋ شەشىمدەر قابىلداۋ ءۇشىن
قوعامدى كەڭىنەن تارتۋ ارقىلى ەلدەگى جولداردىڭ ساپاسى تۋرالى اقپاراتتى
تۇراقتى جيناۋعا جانە تالداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
قوسىمشانىڭ تەستىلىك مودەلى ونلاين تارتىپتە قالالىق جولداردىڭ
ساپاسىن باعالاۋدى قاراستىرادى، ول دەرەكتەردى «ۇلتتىق جول اكتيۆتەرى
ساپاسى ورتالىعى» رمك-نا بەرە وتىرىپ، جول جابىنىنىڭ بارلىق اقاۋلارىن
جانە ولاردىڭ گەوگرافيالىق كوورديناتتارىن اۆتوماتتى تۇردە تىركەيدى
(سمارتفوندارداعى اكسەلەرومەتر جانە GPS ارقىلى).
وسىعان وراي، دەپارتامەنت اتالعان قوسىمشانى جۇكتەۋ بويىنشا
سۇرانىس حاتتى «سمارت اتىراۋ» مەكەمەسىنە جولدادى. ياعني، اۆتوبۋس
جۇرگىزۋشىلەرى ءوز سمارتفونىنا جۇكتەپ، جولداردىڭ ساپاسىن انىقتاپ،
جاقسارتۋ بويىنشا ۇلەسىن قوسا الادى.
وسىلايشا، قوعام مەن مەملەكەت بولىپ جولداردىڭ ساپاسىن
جوعارلاتۋعا، سىبايلاس جەمقورلىق كورىنىستەرىن جويۋعا ۇلەس قوسا الامىز.
قر سىبايلاس جەمقورلىققا
قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ (سىبايلاس
جەمقورلىققا قارسى قىزمەت) اتىراۋ
وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ
الدىن الۋ جانە پاراساتتىلىق
باسقارماسىنىڭ باس مامانى
ا.امانيازوۆانىڭ اۆتورلىق ماقالاسى
پىكىر قالدىرۋ