“دوساەۆ، كەت!”، “شال، كەت!” قاڭتار وقيعاسىنان كەيىنگى الماتىداعى العاشقى ميتينگ

5 اقپاندا الماتىدا ەربولات دوساەۆتىڭ قالا اكىمى رەتىندە تاعايىندالۋىنا قارسى رۇقسات ەتىلگەن ميتينگ ءوتتى. اكتسيا قارساڭىندا الەۋمەتتىك جەلىدە “دوساەۆ وزىنە قارسى ميتينگىگە ءوزى رۇقسات ەتتى” دەگەن قالجىڭ دا ايتىلدى. قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەرگە مۇنداي قىلىق ءتان ەمەستەي كورىندى، سول سەبەپتى قولدانۋشىلار: دوساەۆ نە وسىنداي “ستاندارتتى ەمەس جولمەن” ازاماتتار اراسىنداعى ءوزىنىڭ تانىمالدىعىن ارتتىرۋعا تىرىسىپ جاتىر نەمەسە جوعارى جاقتان ميتينگىگە رۇقسات ەتۋ تۋرالى بۇيرىق العان بولۋى مۇمكىن دەپ بولجادى. قالاي بولعان كۇندە ميتينگ ءوتتى، ەشكىم ۇستالعان جوق جانە قانداي دا ءبىر ارانداتۋ ارەكەتتەرى دە بايقالمادى.

5 اقپاندا عىلىم اكادەمياسى عيماراتىنىڭ الدىنا اقپارات قۇرالدارى مەن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىن ەسەپتەمەگەندە جۇزدەن استام ادام جينالدى. جۇرت ەربولات دوساەۆتىڭ وتستاۆكاسىن تالاپ ەتىپ، اكىمدەردى تىكەلەي سايلاۋ قاجەتتىگىن ايتتى. قازىر رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار، استانا مەن وبلىس باسشىلارىن پرەزيدەنت تاعايىندايدى.

رۇقسات ەتىلگەن اكتسيا بولسا دا، وندا بيلىككە كوپ سىن ايتىلدى: جۇرت قاڭتار وقيعاسىن تالقىلاپ، قۇربانداردى ەسكە الدى، ۇستالعانداردى بوساتۋدى تالاپ ەتتى، “شال كەت!” دەپ ايقايلادى.

كەيبىرى قاڭتار قانتوگىسىنە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتى كىنالاپ، وتستاۆكاسىن تالاپ ەتتى. تارتىپسىزدىك كەزىندە توقاەۆ توتەنشە جاعداي رەجيمىن جاريالاپ، “ەسكەرتۋسىز وق اتۋعا” بۇيرىق بەردى. “شەتەلدە دايىندىقتان وتكەن تەرروريستەردىڭ” شابۋىلى تۋرالى ايتتى. “مەملەكەتتىك توڭكەرىس” جاساماق بولعانىن جەتكىزدى. بىراق وعان ەش دالەل كەلتىرگەن جوق.

پوليتسەيلەر ميتينگىنى سىرتتان باقىلاپ تۇردى جانە وقيعانىڭ بارىسىنا كەدەرگى كەلتىرگەن جوق. جۇرت اراسىندا ازاماتتىق كيىم كيگەن كۇشتىك قۇرىلىم وكىلدەرى كوپ بولدى. ولار ادەتتەگىدەي مىنبەرگە شىققان ازاماتتاردى تىڭداپ، وقيعانى سمارتفونعا جانە شاعىن ۆيدەوكامەرالارىنا ءتۇسىردى.

مىنبەرگە Liberty قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى، قۇقىق قورعاۋشى عالىم اعەلەۋوۆ شىقتى. ول بيلىكتەن قاڭتار وقيعاسى كەزىندە قازا بولعان ازاماتتاردىڭ بارلىعىنىڭ اتى-ءجونىن جاريالاۋعا شاقىردى. پروكۋراتۋرا قازا بولعانداردىڭ كەيبىرىنىڭ عانا اتى-ءجونىن اتاعان. رەسمي مالىمەت بويىنشا، كەمىندە 227 ادام قازا بولعان. قانشا بەيبىت تۇرعىننىڭ قازا بولعانى بەلگىسىز.

—بارلىق قازا بولعانداردىڭ اتى-ءجونىن اتاۋ كەرەك. تەك سول كەزدە عانا مەموريال كەشەنىن تۇرعىزۋعا بولادى. بىزگە ءادىل سايلاۋ كەرەك، بىزگە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ، جىمقىرمايتىن، ازاپتامايتىن اكىمدەر كەرەك. بيلىك بەيبىت ميتينگىنى قالىپتى ازاماتتىق اكتسيا رەتىندە قابىلداۋى ءتيىس. وعان رۇقسات قاجەت بولماۋى ءتيىس، تەك ەسكەرتسە عانا جەتكىلىكتى بولۋى كەرەك. سول كەزدە عانا قازاقستان ەركىن ەل اتانادى، – دەدى عالىم اعەلەۋوۆ.

ميتينگىدە سويلەگىسى كەلگەندەر كوپ، بىراق رەگلامەنت بويىنشا شەكتەۋ بولدى. ايتپەسە ميتينگ قاس قارايعانعا دەيىن جالعاسار ەدى. بىراق قاتىسۋشىلار قاراسى كوبەيمەدى.

ميتينگىگە ايەلدەر قۇقىعى مەن گەندەرلىك تەڭدىك ماسەلەلەرىن كوتەرىپ جۇرگەن “فەمينيتا” باستاما توبىنىڭ مۇشەلەرى كەلدى. ولار دا اكىمدى تىكەلەي سايلاۋ قاجەتتىگىن ايتتى.

—تاعايىنداۋلاردان، ونىڭ ۇستىنە بەدەلىنە نۇقسان كەلگەن ەسكى قالىپتاعى ەر ادامداردان شارشاعاننان كەيىن وسىندا كەلدىك. ءبىزدىڭ اكىمدەردى سايلاۋعا قۇقىعىمىز بار. بىزگە ايەل اكىم كەرەك! ءبارىمىز وزگەرىسكە قول جەتكىزە الامىز دەپ سەنەمىن. ول ءۇشىن قاڭتار وقيعاسىنان قورىقپاي، كوشەگە شىعۋ كەرەك. سەبەبى بيلىك قان توكپەۋى ءتيىس. ولار ءبىزدى قورقىتپاق بولدى. ءوز باسىم 20 مىڭ تەرروريست دەگەنگە سەنبەيمىن. ارانداتقانداردىڭ بارلىعى ۇقك “شاكىرتتەرى”. ال ءبىز، ازاماتتار، كوشەگە شىعىپ، ءوز قۇقىقتارىمىزدىڭ ساقتالۋىن تالاپ ەتۋگە ءتيىسپىز، – دەدى بەلسەندى جانار سەكەرباەۆا.

ميتينگىگە شىققاندار اكىمدەر سايلاۋىن عانا ەمەس، جالپى دەموكراتيالىق وزگەرىستەردى دە تالاپ ەتتى. جۇرت “شال كەت!” دەپ ايقايلاپ، جوعارى بيلىكتە وتىرعاندار وتستاۆكاعا كەتۋى ءتيىس دەدى. 2016 جىلعى جەر ميتينگىلەرىن مەڭزەپ، ەربولات دوساەۆتى “بۇلىكشى” دەپ اتادى. بەس جىل بۇرىن دوساەۆ جەتەكشىلىك ەتكەن ەكونوميكا مينيسترلىگى اۋىل شارۋاشىلىق جەرلەرىن اۋكتسيونعا قويىپ، ساتۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن. قازاقستاننىڭ بارلىق ءوڭىرىن قامتىعان جەر ميتينگىلەرىنەن كەيىن بيلىك بۇل وزگەرىستەرگە ۋاقىتشا موراتوري جاريالاعان.

جۋىردا “نۇر وتان” پارتياسىنان شىققان ەكونوميست راقىم وشاقباەۆ دەموكراتيالىق وزگەرىستەر قاجەتتىگىن العا تارتتى.

—مەنىڭ ويىمشا، 21 عاسىردا حالىققا اكىمدى سايلاۋ قۇقىعى بەرىلۋى ءتيىس جانە سول ءۇشىن ميتينگىگە شىعۋعا ءتيىسپىز. ءبىزدى “ازىرگە ەرتە” دەپ بوس ۋادەلەرمەن تويدىرادى. قالايشا ەرتە؟ قالا، وبلىس اكىمدەرىن سايلاۋ – ءبىزدىڭ اجىراماس قۇقىعىمىز. بىزگە ءوزىمىز سەنەتىن سايلاۋ جۇيەسى كەرەك. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، مەن ەكونوميستپىن. ال ەكونوميكادا ساياساتتان ۇلكەن پروبلەما جوق. قازىر شەشىم قابىلدايتىن تۇلعالار سايلاۋشىلارعا تاۋەلدى بولماعاندىقتان وليگارحاتتىڭ مۇددەسىنە قاراي شەشىم قابىلداپ جاتىر، – دەدى ول.

اكىمدەر سايلاۋىن تالاپ ەتكەن ميتينگ شامامەن ءۇش ساعاتقا سوزىلىپ، بەيبىت تۇردە اياقتالدى. تۇستەن كەيىن جۇرت تارقادى. كوبى بيلىك حالىقتىڭ تالاپ-تىلەگىن ەسكەرىپ، اكىمدەردى سايلاۋعا مۇمكىندىك بەرەر دەگەن ۇمىتپەن تارادى.

ازات ەۋروپا / ازاتتىق راديوسى