|  |  |  |  | 

مادەنيەت سۋرەتتەر سويلەيدى تاريح قازاق ءداستۇرى

قۇنانبايدىڭ ساپارعا اتتانار الدىندا ۇلجانعا ايتقانى:

324017642_740895467476920_8449378410853885280_n
بايبىشە، ءۇي سەرىگىم عانا ەمەس، ءومىر سەرىگىم ەدىڭ. ۇزاق كەشكەن تىرلىكتە قاي بەلدىڭ استىندا جۇرسەم دە، ارتىمدا وتىرعان ءبىر بەل ءوزىڭ ەدىڭ. وزىمە تاعدىر باق بەرگەن جانمىن دەۋشى ەم. ايتىسپاساق تا، جەر تانىتىپ وتىراتىن قاباق پەن جۇرەك بار ەدى، سوعان سەنۋشى ەم دە، كەيدە شالكەس، كەيدە قيا دا باسىپ كەتە بەرۋشى ەم. باعىما ماسايىپ ەركەلەگەنىم بولسا كەرەك. ەندى قاي ءدوڭنىڭ باسىندا قالارمىز، كىم بىلەدى. سەنىڭ ايتار كىناڭ بولسا دا، مەنىڭ ساعان ارتار ءبىر تۇيىردەي نازىم جوق. ادال جۇرەك، اق بەيىلىڭ ءۇشىن بالالارىڭنىڭ باعى اشىلسىن. مەن ايتاردى ءوزىڭ ايتىپسىڭ. مەنىڭ ارمانىمدى ءوز ارمانىڭ ەتىپسىڭ. – دەدى بۇل – جۇرەر الدىنداعى قۇنانبايدىڭ ۇل­جانعا ايتقان ءسوزى. قالىڭ تۋىس، ءۇيىرلى اعايىن، شوعىرلى بالا-شاعا، دوس-جاران، تا­مىر-تانىس، نەشەمە ايەلدەر ىشىنەن جالعىز ۇلجانمەن ارىزداستى.
ۇلجاننىڭ نۇرلى بىتكەن اقشىل-قىزعىلت ءجۇزى ءىشىن توڭازىتقان سەزىمنەن كوكشىل تارتىپ، قاتتى وزگەردى. بىراق كوپكە شەيىن ۇندەمەي وتىرىپ، جۇرەك توقتاتتى:
- مىرزا، اتالىق ارمانىڭدى اقتار بالاڭ بولسىن. سەن ءۇشىن دە، ءوزىم ءۇشىن دە تىلەر بار تىلەگىم وسى عانا! مىناداي ساپارىڭا كىنا تۇگىل، ناز ەرتسەم، ونىم بىلمەستىك بولار ەدى. مەنى دارداي ەتىپ كوتەرىپ ايتتىڭ. بىراق مەن ونداي ەمەسپىن عوي. ءار كەزدەگى ءىسىمدى ويلاسام، ءوزىمنىڭ دە كىنام كوپ. ءجون بە، تەرىس پە، بىلمەيمىن، مىرزا، – دەپ كۇيەۋىنىڭ بەتىنە سالماقپەن قارادى.”
مۇحتار اۋەزوۆ،
“اباي جولى”

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

  • ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    ستالين اجال اۋزىنا تاستاعان قازاقتىڭ اتتى اسكەرى

    وسى ۋاقىتقا دەيىن قۇپيا ساقتالىپ كەلگەن 106-قازاق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ دەرەكتەرى ەندى بەلگىلى بولا باستادى. 1942 جىلى ديۆيزيا اقمولادا جاساقتالىپتى. اسكەري شالا دايىندىقپەن جاساقتالعان ديۆيزيا 1942 جىلدىڭ مامىرىندا، حاركوۆ تۇبىندەگى قورشاۋدى بۇزىپ شىعۋعا بۇيرىق بەرەر الدىندا، 4091 ساربازعا 71مىلتىق، ياعني 7 ادامعا ءبىر مىلتىق جانە بارىنە 3100 جارىلعىش وق ء–دارى ءبارىلىپتى. قازاق بوزداقتارىن قارۋسىز جالاڭ قىلىشپەن ولىمگە جۇمساۋى – «گيتلەرمەن سالىستىرعاندا ستالين سولداتتاردى ولىمگە 8 ەسە كوپ جۇمسادىنىڭ» ايعاعى (ميحايل گارەەۆ، اسكەري اكادەميادان.2005 جىل). ء“تورتىنشى بيلىك» گازەتىنىڭ 2016 – جىلعى مامىردىڭ 28-جۇلدىزىنداعى سانىندا شەتەلدىك ارحيۆتەردەن الىنعان ۆيدەوسيۋجەتتەگى 106-اتتى اسكەر ديۆيزياسى جونىندەگى نەمىس وفيتسەرىنىڭ ايتقانى: «نە دەگەن قىرعىز (قازاق) دەگەن جان كەشتى باتىر حالىق، اتقا ءمىنىپ، اجالعا قايمىقپاي جالاڭ قىلىشپەن تانكتەرگە

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: