|  |  |  | 

مادەنيەت رۋحانيات ادەبي الەم

كىتاپقۇمار جاسقا تەگىن وقۋ باقىتى بۇيىردى

454716327_1877241566085579_2390164402611445048_n
ادامزات كىتاپقا عۇمىر بويى قارىزدار. كىتاپسىز كەلەشەكتىڭ التىن
كىلتىن ەشكىم قولىنا مىقتاپ ۇستاي الماعان. ماردان راحماتۋللا –
كىتاپقۇمار ون جەتى جاسار جىگىتتىڭ بويىندا ءوز قاتارلاستارىنىڭ
بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ۇلى قاسيەت بار. ول – كىتاپقا دەگەن ماحاببات.
بۇل ماحابباتتىڭ ءسات ساناپ ارتۋىنىڭ دا سىرى بار. ماردان – اسىلى
وسمان، دارحان قىدىرالى سىندى بۇگىنگى قازاق رۋحانياتىنىڭ تىرەگى

سانالاتىن ازاماتتار تۋعان توپىراقت تۋىپ-وسكەن.

توپىراقتىڭ كيەسىن ءدال وسى كەزدە ەرىكسىز مويىنداي تۇسەسىڭ. قوعامداعى
«جاستار كىتاپ وقىمايدى» دەگەن قاساڭ پىكىردى جوققا شىعارۋعا تىرىسقان
جاستاردىڭ دا سانى باسىم. كۇن ساناپ ولاردىڭ سانى ارتىپ، كىتاپتىڭ
قۇدىرەتىن جەر-جەردە دالەلدەپ باعۋدا. كىتاپقا جانى قۇمار جان ءبىر كۇنىن
كىتاپسىز ەلەستەتە المايدى. عۇمىرى كىتاپپەن ەتەنە بايلانعان، وقۋ
عۇمىرىنىڭ مانىنە اينالعان جاستاردى قولداۋدىڭ سان ءتۇرى بار.
ءبىلىمدى جاستارعا مىڭداعان وقۋ گرانتى بەرىلۋدە. سونىڭ بىرەگەيى — كىتاپقا
دەگەن مازداعان ماحابباتى مەن كىتاپتى قازىنا دەپ بىلگەنى ءۇشىن بەرىلگەن
گرانت. العاش بۇل وقۋ گرانتىن ەستىگەن شاقتا سەنۋ قيىن بولدى. اقپاراتى ءسات
الماسىپ، كوبى تەلەفونعا تەلمىرۋدەن ءارى اسا الماي ۋاقىتتا كىتاپ وقىپ گرانت
يەلەنگەن جاندى كورگىم كەلدى. كوردىم! سۇڭعاق بويلى، ەڭبەككە ابدەن
شىنىققان ءوز-وزىنە سەنىمدى جاسپەن تانىستىم.
ويى ۇشقىر،ارمانى زاڭعار ازامات توعىز جاسىنان تۇرىك، ورىس، قازاق تىلدەرىن
جەتىك سويلەپ، سول حالىقتاردىڭ كوركەم ادەبيەتىن وقۋعا داعدىلانىپ العان
جانمەن سويلەسۋ قيىنعا سوقپادى. جاس بۇتاقتاي ەندى ومىرگە توسەلە باستاعاندا
الدىندا ونەگە بولماسا — جاس كوڭىل تۋرا جول دەپ كوپ اداسادى. ماردانعا
كىتاپ وقۋ ادەبىن ۇيرەتىپ ۇلگى كورسەتكەن اتاسى — اليەۆ راحماتۋللا. ءوز
زامانىنىڭ بەلدى وقىعان ازاماتى بولعان قاريا ءالى كۇنگە دەيىن ەلدىڭ جوعىن
جوقتاپ، بارىنا بولىسىپ اۋىل ءبيى رەتىندە حالىققا پايداسىن تيگىزۋدە.
اتاسىنىڭ تالىمىمەن ءجۇرىپ كىتاپ كەمىرۋدى سانالى تۇردە قولعا العان جاسقا
وقۋ گرانتىن تاعايىنداعان تۇركىستان جانە شىمكەنت قالالارىنىڭ مىڭداعان
جاستارىنا ءبىلىم بەرىپ وتىرعان زاماناۋي جوعارعى وقۋ ورنى – اكادەميك
ءابدىمۇسا قۋاتبەكوۆ اتىنداعى حالىقتار دوستىعى ۋنيۆەرسيتەتى.
«دوستىقتىڭ التىن كوپىرى» دەگەن اتقا يە اتالىمىش جوعارعى وقۋ ورنىندا
بۇگىنگى تاڭدا ون ءۇش مىڭنان استام ستۋدەنت كەلەشەگىنە داڭعىل جول سالۋ ءۇشىن
ءبىلىم جيۋدا. وتكەن اپتادا تاعايىندالعان رەكتور گرانتى جونىندە
ۋنيۆەرسيتەتتىڭ رەكتورى رابيعا قۋاتبەكوۆا جانە راحماتۋللا ماردانمەن
تىلدەسۋدىڭ دە ءساتى ءتۇستى.
رابيعا قۋاتبەكوۆا:
– جاستاردىڭ وقۋ-بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ – بۇگىنگى اقپارات زامانىندا
وتكىر ماسەلە. مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆتىڭ وقيتىن ۇلتتى قۇرۋ يدەياسىن
ىسكە اسىرۋعا بارشامىز مۇددەلىمىز. بۇگىنگى كىتاپ وقىعان ازامات – ەرتەڭگى
ەلدىڭ تۇتقاسىن ۇستانعان ازامات. 2011 جىلى قازاقستان حالىقتار دوستىعى
ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ءابدىمۇسا مۇراتۇلى العاش كىتاپقا قۇمار
جاستاردى قولداۋ ءۇشىن ارنايى ءوز قارجىسىنان وقۋ گرانتىن تاعايىنداۋ
جۇمىسىن باستاعان بولاتىن. «جاقسىنىڭ اتى — عاسىرلىق، جاقسىنىڭ ءىسى –

ىزگىلىك» دەگەن الىشەر ناۋايدىڭ ءسوزىن ءجيى ايتاتىن. بۇل ۇلكەن – سەنىم. مەنىڭ
عانا ەمەس، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ سەنىمى. سونداي ۇلكەن سەنىمگە يە بولعان بولاشاق
ستۋدەنتىمىز – ماردان قاناتۇلى. «تۇلكىباس اۋدانىنىڭ ۇزدىك وقىرمانى-
2023» اتانعان. رەسپۋبليكاداعى ۇزدىك ءجۇز وقىرماننىڭ ءبىرى. ونىڭ تاڭداعان
ماماندىعى – دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت. مىقتى سپورت پەن ءبىلىمدى قاتار
الىپ جۇرەتىن ستۋدەنت رەتىندە ءوزىن دالەلدەيتىنىنە سەنىم ارتامىن!
— مەن ومىردە بارلىق جەتىستىكتى، جاقسىلىقتى كىتاپپەن
بايلانىستىرامىن. جەتىستىككە ءالى دە باستاي بەرەتىنىنە سەنەم.
كىتاپحانانى ءسۇيۋدى اتام ۇيرەتتى. قۇداي قوسقان كورشىمىز – تاماشا
وسمانوۆا مەن بيىل اياقتاعان ولەگ كوشەۆوي جالپى ءبىلىم بەرەتىن ءبىلىم
مەكەمەسىنىڭ كىتاپحاناشىسى. وتە بىلىكتى مامان. كىتاپقا قول جەتكىزۋ سول
ءۇشىن ماعان جيىرما ءتورت ساعات بويى قول جەتىمدى بولدى. اۋىلدىق
كىتاپحانادا وقىرمانعا ءىلتيپات پەن ماحابباتپەن قىزمەت كورسەتەدى.
قولدايدى. ءتۇرلى تانىمدىق ءىس-شارالار ۇيىمداستىرادى. ماعان بىلىممەن
بۇدان ارى جەتىلۋگە ۇلكەن مۇمكىندىك سىيلاعان اكادەميك ءابدىمۇسا
قۋاتبەكوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى رابيعا ابدىمۇساقىزىنا ۇلكەن

العىسىمدى بىلدىرەمىن!

ءبىزدىڭ تاستۇمسىق اۋىلدىق كىتاپحانامىزدا وقىرماندى شىڭداۋ ءۇشىن بار
جاعداي جاسالعان. سوڭعى وقىعان كىتابىم – سەيداحمەت بەردىقۇلوۆتىڭ
تاڭدامالى شىعارمالار جيناعى، – دەيدى ماردان راحماتۋللا.
ماردان قولىنا تۇسكەن كىتاپتى وقي بەرمەيدى. تالعام بار. قولىنا تۇسكەن
كىتاپتىڭ ەكى بەتىن وقىپ قاراپ، مازمۇنى ۇناسا، وقي جونەلەتىن قاسيەتى بار.
«كىتاپحاناعا قۇرمەتى بيىك ادامنىڭ مارتەبەسى بيىك بولماسا، تومەندەمەيدى»
دەگەن وسى ويعا مىقتاپ بەكىنگەن. ماردانداي ماقساتى ايقىن جاستاردى قولداۋ
– وقيتىن ۇلتتى قۇرۋدىڭ باستى قاعيداسى. قۇر سوزدەن ادا، ناقتى ىسپەن كىتاپ
قۇمار جاستاردىڭ جولىن اشۋعا تىرىسقان جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ نەگىزگى
ماقساتى – تالعامى بيىك جاس وقىرمانداردىڭ سانىن ارتتىرۋ. ءوزىنىڭ بەگزادا
بولمىسىمەن دارالانعان ماردان بالامىزدىڭ بولاشاعى جارىق كۇندەي
جارقىن بولسىن! كىتاپتى تاڭداپ ءحام تالعاپ وقيتىن جاستاردىڭ سانى ارتۋىنا
كۇللى قوعام مۇددەلى.

دەمەت بايراموۆا،
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Related Articles

  • تۇرسىن جۇمانباي ء«ۇيسىنباي كىتابى»

    تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»

    بۇل داعاندەل، باقاناس ولكەسىنەن شىققان بي ءۇيسىنباي جانۇزاقۇلى حاقىندا قۇراستىرىلىپ جازىلعان كىتاپ. تىڭ تولىقتىرىلعان ەڭبەكتە بولىس الدەكە كۇسەنۇلى، داعاندەلى بولىسىنىڭ باسشىلارى مەن بيلەرىمەن قاتار ءابدىراحمان ءالىمحانۇلى ءجۇنىسوۆ سىندى ايتۋلى تۇلعالار جايلى اڭگىمە قوزعالعان. ولاردىڭ ەل الدىنداعى ەڭبەكتەرى، بيلىك، كەسىم – شەشىمدەرى، حالىق اۋزىندا قالعان قاناتتى سوزدەرى مەن ءومىر جولدارى، اتا – تەك شەجىرەسى قامتىلعان. سونىمەن قاتار مۇراعات دەرەكتەرىندەگى مالىمەتتەر كەلتىرىلگەن. كىتاپقا ەسىمى ەنگەن ەرلەردىڭ زامانى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى تۋرالى جازىلعان كەي ماقالالار، جىر –داستاندار، ۇزىندىلەر ەنگەن. كىتاپ قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. تۇرسىن جۇمانباي «ءۇيسىنباي كىتابى»، - جەبە باسپاسى، شىمكەنت قالاسى.134 بەت تولىق نۇسقاسىن تومەندەگى سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز. ءۇيسىنباي كىتاپ kerey.kz

  • «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    «العاشقى كىتاپ» دەرەكتى بەينەفيلمى

    قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مادەنيەت كوميتەتىنە قاراستى ۇلتتىق كينونى قولداۋ مەملەكەتتىك ورتالىعىنىڭ تاپسىرىسىمەن «JBF company» كومپانياسى سەمەي قالاسىندا، شىڭعىستاۋ وڭىرىندە، الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىندا  «العاشقى كىتاپ» اتتى دەرەكتى بەينەفيلم تۇسىرۋدە. دەرەكتى فيلم ابايدىڭ 1909 جىلى سانكت پەتەربۋرگتەگى يليا بوراگانسكي باسپاسىندا باسىلعان العاشقى شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە ارنالادى. ۇلى اباي مۇراسىنىڭ قاعاز بەتىنە تاڭبالانۋ تاريحىن باياندايدى. قازىرگى ادامدار بۇرىنعى ۋاقىتتىڭ، اباي زامانىنىڭ ناقتى، دەرەكتى بەينەسىن، سول كەزدەگى ادامداردىڭ الپەتىن، كيىم ۇلگىسىن كوز الدارىنا ەلەستەتۋى قيىن. كوپشىلىكتىڭ ول ۋاقىت تۋرالى تۇسىنىگى تەاتر مەن كينوفيلمدەردەگى بۋتافورلىق كيىمدەر مەن زاتتار ارقىلى قالىپتاسقان. الايدا اباي ۋاقىتىنداعى قازاق تىرشىلىگى، قازاقتاردىڭ بەت-الپەتى، كيىم كيىسى، ءۇي – جايى، بۇيىمدارى تاڭبالانعان مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ساقتالعان. بۇلار رەسەي، تۇركيا، ۇلىبريتانيا

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

  • جارايسىڭدار، ازەربايجان

    جارايسىڭدار، ازەربايجان

    ولار قر ۇلتتىق قورعانىس ۋنيۆەرسيتەتىندە ورىس تىلىندە وقۋدان باس تارتقان. نەگە سولاي ؟ ويتكەنى ولار قازاق ءتىلىن تاڭداعان! قازىر ۋنيۆەرسيتەتتە قازاق ءتىلى كۋرستارى اشىلىپ جاتىر. ايتقانداي، ازەربايجاندارعا ءتىلىمىزدى قولداعانى ءۇشىن قۇرمەت پەن قۇرمەت. ولار ناعىز باۋىرلاس حالىق ەكەنىن كورسەتتى. بىراق قازىر ءبىزدىڭ قورعانىس مينيسترلىگىنە سۇراقتار تۋىندايدى. بۇعان دەيىن بارلىق شەتەلدىكتەردى ورىسشا ۇيرەتىپ پە ەدى؟ بىرەۋ نە سۇرايدى؟ ايتەۋىر، ءبىلىم – قازاق ءتىلىن ناسيحاتتاۋدىڭ ەڭ جاقسى ءتاسىلى. ال نەگە ورىس تىلىندە وقىتادى؟ ال كىم ءۇشىن؟ ەڭ قىزىعى، وسىنىڭ ءبارىن تەك ازەربايجانداردىڭ ارقاسىندا عانا بىلەتىن بولامىز. ال نەگە بۇرىن قازاقشا وقىتپاعان، ەڭ بولماسا كەيبىر ەلدەردە. نەگە سول قىتاي ءتىلىن ورىسشا ۇيرەتەدى؟ رۋسلان تۋسۋپبەكوۆ

  • شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    شوقان ۋاليحانۇلى دەگەن ەكەن..

    ەل اۋزىندا قازاق وقىمىستىلارى ايتتى دەگەن سوزدەر از ەمەس. بەلگىلى عالىم، ەتنوگراف ا. سەيدىمبەك قۇراستىرعان تاريحي تۇلعا، اسقان وقىمىستى شوقان بابامىزدىڭ تاپقىر سوزدەرىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز. * * * ومبىعا وقۋعا جۇرەر الدىندا بالا شوقان اكەسىنىڭ ەل ءىشى ماسەلەسىن شەشۋدەگى كەيبىر وكتەم، وجار قىلىقتارىنا كوڭىلى تولماي، «وقۋعا بارمايمىن» دەپ قيعىلىق سالسا كەرەك. تىپتەن كونبەي بارا جاتقان بالاسىن قاتال شىڭعىس جاردەمشى جىگىتتەرىنە بايلاتىپ الماققا ىڭعايلانىپ: «شىقپاسا كوتەرىپ اكەلىڭدەر، ارباعا تاڭىپ الامىز!» − دەيدى. سوندا دارمەنى تاۋسىلعان شوقان اكەسىنە: «بايلاتپا! ابىلاي تۇقىمىنان بايلانعاندار مەن ايدالعاندار جەتەرلىك بولعان!» − دەپ ءتىل قاتادى. بالا دا بولسا اقيقات ءسوزدى ايتىپ تۇرعان بالاسىنان توسىلعان اكە دەرەۋ شوقاندى بوساتتىرىپ جىبەرەدى. * * * پەتەربۋرگتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: