|  | 

كوز قاراس

قازاق قىزدارىنىڭ وزگە ۇلت وكىلدەرىنە تۇرمىسقا شىعۋىنا “بويكوت” جاريالايمىن!

 

  • قارلىعاش نۇربايقارلىعاش نۇرباي

ۇلتتىڭ جامانى جوق. الايدا، ءاربىر ۇلتتىڭ ءوز ۇستانىمى، ءدىلى مەن ءدىنى، ادەت-عۇرپى، سالت-ءداستۇرى بار. ءجۇز جەردەن ماحاببات پەن تۇسىنىستىك بولعاننىڭ وزىندە ۇلتتىق بولمىسى جاعىنان ءبىر-بىرىنەن ەرەكشەلەنىپ، كوزقاراس ەكىگە بولىنەدى. بىرەۋدىڭ قاتەلىگىن كورىپ، ادام ونى قايتالاماۋعا تىرىسۋى تيic.
ءبىر بەيتانىس قىزدىڭ اڭگىمەسى ءالى ويىمنان كەتەر ەمەس. ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانىپ، ەرتەگىدەگى حانشايىمداي ءومىر سۇرەمىن دەپ ويلاپ، اراب اراب جىگىتىنە تۇرمىسقا شىعادى. ءسويتىپ ونىمەن بىرىككەن اراب امىرلىگىنە كەتە بارادى. وندا بارعاندا كۇيەۋى قارا حيدجاپ كيگىزىپ، ۇيدە قاماپ ۇستايدى. وزىنەن باسقا تاعى ءۇش اراب ايەلى بار ەكەن. ول اراب جىگىتىنە تۇرمىسقا شىققانىنا قاتتى وكىنەدى. مۇندا نەگە كەلدىم دەپ جىلاۋمەن كۇندەرى وتەدى. ارمانى كوز الدىنان بال-بۇل ۇشادى. قاشۋدىڭ امالىن قاراستىرادى. بالالى بولادى. ەكى رەت قاشقاندا كۇيەۋى ۇستاپ الىپ، قۇجاتتارىن تارتىپ الىپ، ەلدەن شىعارمايتىنداي ەتەدى، قارا تىزىمگە ەنگىزەدى.
كۇيەۋى باسقا ەلگە ىسساپارعا كەتكەنىن پايدالانىپ، ۇيدە تىعۋلى قۇجاتتى تاۋىپ الىپ، بالاسىمەن قاشادى. قازاقستانعا باراتىن اقشاسى بولماعاندىقتان جول-جونەكەي كولىك توقتاتىپ، قايىر سۇراپ العا جىلجىپ وتىرعان. ەلشىلىكتەن كومەك سۇراپ، ەلگە ورالعان. اراب جىگىتىنە تۇرمىسقا شىققانىنا وكىنەتىنىن قايتا-قايتا ايتىپ، قازاق قىزدارىنىڭ باسقا ۇلت وكىلىنە تۇرمىسقا شىعۋىنا كەڭەس بەرمەيتىنىن، وعان قارسى ەكەنىن ءبىلدىردى. تانىمى مەن بولمىسى بولەك، كوزقاراستارى ءارتۇرلى بولعاندىقتان اركىم ءوز ۇلتىنا ۇيلەنگەنى دۇرىس ەكەن دەيدى ومىردەن تاياق جەگەن قۇربىم.
قىزدار، قۇلاقتارىڭىزعا «التىن سىرعا»، ەشقاشان، قانداي جاعداي بولماسىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە تۇرمىسقا شىعۋعا قىزىقپاڭىزدار! وزگە ۇلتقا تۇرمىسقا شىعىپ، شەكەسى قىزىپ جۇرگەن ىلۋدە ءبىر كەزدەسەر، ياعني 10 قىزدىڭ بىرەۋى عانا. ال قالعانى تۋعان-تۋىسىنان اجىراپ، توتىقۇستاي توردا ءومىر ءسۇرىپ،ەشقانداي بايلىق تا، باقىت تا جوق ەكەنىن ءبىلىپ، وكىنىپ جاتقاندارى بارشىلىق. بەيحابار كەتكەن قانشاما قازاق قىزدارى دا بار.
«باقىت وڭاي سيپاتپايدى بۇرىمىن» دەپ م.شاحانوۆ اعامىز ايتقانداي، باقىتتى الىستان ىزدەمەي، جانىڭىزدان ىزدەسەڭىز تابىلادى. سوندىقتان پاتەردەن پاتەرداى جاعالاسا دا قازاقتىڭ جىگىتىنىڭ ەتەگىنەن ۇستاعان دۇرىس. كەيبىر ادامدار ىشكىش، جالقاۋ قازاق جىگىتتەرىنە تۇرمىسقا شىققانشا، جاعدايى جاقسى وزگە ۇلتقا كەتكەن دۇرىس دەپ اقىل ايتادى. بىزدە باي بولسا بولدى، ۇلتىنا قاراماي كەتە بەر دەگەن قاعيدا پايدا بولا باستادى. تۇرمىسقا شىققىڭ كەلسە، شەتەلگە بارىڭدار، ول جاقتا ەركەكتەر كوپ دەيتىن پىكىرلەردى فەيسبۋكتەن وقىپ قالدىم.
بىردە تاكسيگە بىرگە مىنگەن قىزدىڭ جانىنداعى جىگىت تۇرىك ەكەن. ودان «بۇعان نەسىنە قىزىقتىڭ، قازاق جىگىتتەرى قۇرىپ قالدى ما» دەپ سۇرادىم. ول: «قازاقتىڭ جىگىتتەرى دورەكى، جالقاۋ، تۇرىكتىڭ جىگىتتەرى سياقتى قىزعا قاتتى كوڭىل بولمەيدى» دەدى. مىنە، وسىلاي ءبىر كىز باسقا ۇلتقا تاعى كەتتى. ال ولاردىڭ ءوز ەلدەرىندە ايەلى مەن بالا-شاعالارى بار. نە دەيمىز، وزگە ۇلتقا تۇرمىسقا شىعىپ قويعاندارعا باقىت تىلەيمىز. ال ءالى تۇرمىس قۇرماعان قىزدارعا وزگە ۇلت وكىلدەرىنە قۇمار بولماڭىزدار دەيمىز. قازاقستاندا قىزدار كوپ، جىگىتتەر از دەگەنمەنەن ۇيلەنەتىن جىگىتتەر بارشىلىق.
قورىتا ايتقاندا، قازاقتىڭ قانى بۇزىلماسىن، قازاق قىزدارى تەك قازاق جىگىتتەرىنە تۇرمىسقا شىقسىن!
قارلىعاش نۇرباي
Facebook-تەگى پاراقشاسىنان

Alashainasy.kz 

 

Related Articles

  • قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟

    Zhalgas Yertay         قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ ءۇشىن قاتاڭ شەشىمدەرگە بارعىسى كەلمەيدى دەيىك. بىراق قازىرگى زاڭناما اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى قالاي دامىتۋعا بولادى؟ سونى ويلانىپ كورەيىك. قازاق ءتىلىن دامىتۋ جايىن ايتقان كەزدە قازاقستان بيلىگى قوعامدى ەكىگە بولەدى. ءبىرى – ءتىلدى دامىتۋدىڭ راديكال شەشىمدەرىن ۇستانادى، ەكىنشى جاعى – قازىرگى ستاتۋس-كۆونى ساقتاعىسى كەلەدى، ياعني ەشتەڭە وزگەرتپەي-اق قويايىق دەيدى. بىراق ەكى جولدى دا تاڭداماي، ورتاسىمەن ءجۇرۋدى ۇسىنىپ كورسەك قايتەدى!؟ باتىل قادامدارعا بارايىق، بىراق ول راديكال جول بولماسىن. قازاق ءتىلىن كۇشپەن ەمەس، ورتانى دامىتۋ ارقىلى كۇشەيتسەك بولادى. ياعني ادامدار ءتىلدى ۇيرەنىپ اۋرە بولماي-اق، حالىق جاي عانا قازاق ءتىلى اياسىندا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەنسىن. نەگىزگى وي وسى. ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن ادامدار ورتانى

  • ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    ەلدەس وردا، تاريحشى: «تۇركىستان» اتاۋىن قولدانۋ – ايماقتاعى جۇمساق كۇش پوزيتسياسىن نىعايتۋ ءتاسىلى

    فوتو اشىق دەرەككوزدەردەن الىندا وتكەن اپتادا تۇركيانىڭ ۇلتتىق ءبىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ باعدارلاماسىنا «تۇركىستان» دەگەن تەرميندى ەنگىزگەن ەدى. شەتەل باسىلىمدارىنىڭ جازۋىنشا، بۇل اتاۋ ەندى «ورتالىق ازيا» ۇعىمىنىڭ ورنىنا قولدانىلماق. ءبىلىم ءمينيسترى يۋسۋف تەكين جاڭا اتاۋ تۇركى الەمىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، ۇكىمەت وقۋ باعدارلاماسىنان يمپەريالىق ماعىناسى بار گەوگرافيالىق اتاۋلاردى الىپ تاستاماقشى. ەڭ قىزىعى، «تۇركىستان» اۋماعىنا قازاقستاننان بولەك، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستان جاتادى ەكەن. سونداي-اق كەيبىر باسىلىمدار بۇل تەرميننىڭ قىتايدىڭ باتىسىندا ورنالاسقان شىڭجان ولكەسىنە قاتىسى بارىن دا اتاپ ءوتتى.  كەيبىر عالىمدار «ورتالىق ازيا» تەرمينى كولونياليزمنەن قالعانىن ءجيى اتاپ ءجۇر. حح عاسىرداعى الەمدىك اكادەميالىق عىلىمدى سول كەزدەگى ءىرى يمپەريالار قالىپتاستىرعاندىقتان، بۇگىندە مۇنداي تەرميندەر مەن اتاۋلار حالىق ساناسىنا ابدەن ءسىڭىپ

  • اباق انا جانە تاسبيكە انا

    اباق انا جانە تاسبيكە انا

    ءمامي بي جۇرتبايۇلىنىڭ شەجىرەسىندە ايتىلۋىنشا كەرەي ۇلىسىنىڭ ارعى تەگى – شەپ، سەپ، بايلاۋ، قويلاۋ، ەلدەي، كولدەي، يزەن، جۋسان سەكىلدى تايپالاردان تارالادى ەكەن. اتالعان تايپالاردىڭ ءبىرازى ەسكى تاريح بەتتەرىنەن كەزدەسسە، ەندى ءبىر ءبولىمى قازىرگە دەيىن كەرەي رۋىنداعى اتالاردىڭ ەسىمى رەتىندە اتالىپ كەلەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبىن ارعى تاريحتاعى اتالاردىڭ اتى وشپەسىن دەپ كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اتالار اتىن قايتا جاڭعىرتىپ قويعان داستۇرىنەن قاراۋ كەرەك. اباق اتاۋىنا كەلسەك، ارىدا كەرەي حانزادالارى مەن حانىشالارىنىڭ اراسىندا اباق، اباقبەردى، اباحان، اباقتاي، اباقاي، اباق بيكە سىندى ەسىمدەر بولعان. سول اتا-اپالارىنىڭ جولىن جالعاعان، توزىپ كەتكەن كەرەي ەلىنىڭ باسىن قوسىپ، وعان ءاز انا بولعان اباق ەسىمدى قاسيەتتى انا ومىردە بولعان ادام. قازاق تاريحىندا رۋ اتىنا اينالعان ءاز انالار از بولماعان. كورنەكتى جازۋشى،

  • تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

    تاريح عىلىمى قازىر ەزوتەريكالىق توپتاردىڭ  مەنشىگىندە

         شىعىستانۋشى-تاريحشى ءومىر تۇياقبايدىڭ بۇرىندا دا «قازاققا قانداي تاريح كەرەك؟ تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە جاسالعان تاريحي ميستيفيكاتسيالار حرونيكاسى» دەپ اتالاتىن ماقالاسىن  (22.05. 2025. Zhasalash.kz) وقىپ ەم. ريزا بولعام. جاقىندا ءو. تۇياقبايدىڭ «قازاقستاندا تاريحي بۇرمالاۋلار مەن ميفتەرگە توسقاۋىل قويۋدىڭ جولدارى» (02.10. 2025. Zhasalash.kz) اتتى تاعى ءبىر ماقالاسىمەن جانە تانىستىق. وتە وزەكتى ماسەلەنى كوتەرىپتى. تاريحتا ورىن الىپ جۇرگەن جاعىمسىز جايتتار تۋراسىندا وي تولعاپتى. جۋرناليستەردى، بلوگەرلەردى ايىپتاپتى. تاريحتان ارنايى كاسىبي دايىندىعى جوق، ءبارىن ءبۇلدىرىپ بولدى دەپ.  كەلەڭسىزدىكتى توقتاتۋدىڭ ناقتى جولدارىن ۇسىنىپتى. بۇعان دا كوڭىلىمىز بەك تولدى. ايتسە دە تاريحتى بۇرمالاۋعا، ءوز وتىرىكتەرىن ناسيحاتتاۋعا تەك جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر عانا ەمەس، «ارنايى كاسىبي دايىندىعى بار» «تاريحشىلاردىڭ» دا «زور ۇلەس» قوسىپ جاتقانىن بايانداپ، ايتىلعان پىكىردى ودان ءارى ءوربىتىپ، جالعاستىرايىق.

  • جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

    جالبىرۇلى قويباس جايىنداعى كۇماندى كوڭىرسىك اڭگىمەلەر

                          1. اماندىق كومەكوۆتىڭ ايتىپ جۇرگەنى – ايعاقسىز بوس سوزدەر        قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا عۇمىر كەشكەن ونەرپازدىڭ ءبىرى – جالبىرۇلى قوجانتاي  جايلى سوڭعى كەزدە قيسىنى كەلىسپەيتىن نەشە ءتۇرلى اڭگىمەلەر ءورىپ ءجۇر. مۇنىڭ باسىندا تۇرعانداردىڭ ءبىرى – اماندىق كومەكوۆ. بۇرىندا دا ونىڭ، باسقا دا كىسىلەردىڭ ەلدى اداستىراتىن نەگىزسىز سوزدەرىنە بايلانىستى ناقتى دالەلدەر كەلتىرىپ، «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇرباقا قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن اتاۋمەن تۇزگەن سىن ماقالامىزدى رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتى (28.09. 2023 جىل) ارقىلى جۇرت نازارعا ۇسىنعانبىز-دى. الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات بيتان ەسىمدى بلوگەردىڭ جۋىردا جاريالاعان ۆيدەو-تۇسىرىلىمىندە ا. كومەكوۆ ءوزىنىڭ سول باياعى «الاۋلايىنە» قايتا باسىپتى. ءسوزىن ىقشامداپ بەرەيىك، بىلاي دەيدى ول: «1934 الدە 1936 جىلى (؟) ماسكەۋدە وتكىزىلەتىن

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: