11-12 ميلليونعا ارەڭ جەتكەن قازاقتى قىرىق رۋعا بولسەك، بىت-شىت بولامىز – نازارباەۆ
قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ مەملەكەتتىڭ دامۋى ءۇشىن حالىقتىڭ بىرلىگى بولۋى كەرەك ەكەنىن قاداپ ايتتى.، – دەپ حابارلايدى Tengrinews.kzءتىلشىسى.
بەيسەن قۇرانبەك پرەزيدەنتتەن رۋىنىڭ اتىن كيىمىنە، كولىگىنە جازىپ الاتىندار جايلى نە ويلايتىنىن سۇرادى. ەلباسى ءتىلشىنىڭ سۇراعىنا قايتارا سۇراق قويدى: “سەن ءوزىڭ قالاي ويلايسىڭ، ايتشى، كانە؟ ءوزىڭنىڭ ويىڭدى ايتشى ماعان”، – دەدى نازارباەۆ. وعان ءتىلشى “مەن بىلاي ويلايمىن. قازاق رۋعا بولىنبەيدى، قازاق رۋدان قۇرالادى. ياعني ول ءبىزدى قۇراستىرۋعا قىزمەت ەتەدى”، – دەپ جاۋاپ قاتتى سول كەزدە ءتىلشى. وسى ساتتە پرەزيدەنت ء“يا” دەپ، ونىڭ ويىنا قوسىلدى. سونىمەن قاتار، بەيسەن قۇرانبەك “الگىندەي قيسىق ارەكەتتەر قوعامداعى قيسىق اينا ءتارىزدى”، – دەدى.
“مەن مۇنى جاقتامايمىن، – دەپ قولداۋ ءبىلدىردى ءتىلشىنىڭ سۇراعىنا ەلباسى. – ءبىز ات توبەلىندەي قازاقپىز، ءبىز 80 ميلليون ەمەسپىز، تۇرىك سياقتى، 140 ميلليون ەمەسپىز ورىستار سياقتى، ميلليارد تا ەمەسپىز، ەۋروپانىڭ كوپ ەلىنەن ازبىز. ەگەر 11-12 ميلليونعا ارەڭ جەتكەن قازاقتى قىرىق رۋعا بولەتىن بولساق بىت-شىت بولامىز. رەسەيدىڭ تاريحىندا، ارحيۆىندە قازاقتى قالاي جاۋلاپ العانى، جاتىر ءبارى. كوپ تاريحشىلار بىلەدى، قازاقتى رۋعا ءبولىپ-جارىپ جەڭگەن بولاتىن. قازاق بىرىككەندە اڭىراقايدا ەڭ قاۋىپتى جاۋىنا سوققى بەرگەن. نەگە جەڭدى؟ بىرىككەندە جەڭدى. باسى بىرىككەندە. ول جەردە “سەن قاي جاقتانسىڭ” دەپ ايتقان جوق. ابىلايحاننىڭ جان-جاعىندا ءار جاقتىڭ باتىرلارى بولدى. ەگەر ءبىز مۇنداي ناۋقاسقا ىلىنەتىن بولساق، اناۋ قازىرگى ليۆياعا ۇقساپ بىت-شىت بولىپ كەتەمىز. تايپا دەيدى، “پلەمەنا” دەپ جاتىر عوي. “پلەمەنا” دەگەن ءبىزدىڭ رۋ بولىپ كەتسە نە بولادى سوندا، نە بولامىز؟ بىت-شىت بولىپ، كىم بولسا سونىڭ اۋزىندا كەتەمىز، قايتادان بودان بولامىز. ەل بولايىق دەسەك، بىرىگۋ كەرەك”، – دەدى نازارباەۆ.
سونىمەن قاتار، نازارباەۆ مىسالعا ۆەتنام ەلىن كەلتىردى. “كەزىندە ۆەتنامداردى الپاۋىت قۇراما شتاتتارى الا المادى قانشا سوعىسسا دا. بىرلىگى مىقتى، سودان كەيىن رۋحى كۇشتى ەل. ءبىز ەل بولامىز دەسەك، كەلەر ۇرپاقتىڭ جولىن اشامىز دەسەك، مۇنداي ناۋقاستان ايىرىلعىمىز كەلسە، اسىرەسە زيالى قاۋىم وكىلدەرى قولعا الۋى كەرەك”، – دەدى ەلباسى.
جاۋابىنىڭ سوڭىندا قر پرەزيدەنتى قازاق جاستارىنا كەڭەسىن ايتتى. ايتۋىنشا، ەڭ ناعىز جولداسىڭ، سۇيەنەتىن دوسىڭ، اعايىنىڭ – ەڭبەكتى بىرگە ىستەپ، قايناسىپ، قيىنشىلىق پەن قۋانىشتى بىرگە كورەتىن جانىڭداعى قىزمەتكەر دوسىڭ بولىپ شىعادى. “كىم بولسا – ول بولسىن. نەگىزى جوق بولسا، ونداي ادامداردان اۋلاق بولۋ كەرەك. مەن اعايىن-تۋعاننان الىس ءجۇر دەپ ايتپايمىن، قازاق بولعاننان كەيىن جەتى اتامىزدى بىلەمىز، اعايىن-تۋعانىمىزدى بىلەمىز، ولاردى سىيلايمىز، شۇيىركەلەسەمىز، توي-تومالاقتا دا كەزدەسەمىز، تۋىسقاندارىمىز انا دۇنيەگە كەتكەندە دە كەزدەسەمىز، شىلدەحانادا دا كەزدەسەمىز. بۇل بويىمىزعا سىڭگەن جاقسى قاسيەت. بىراق ودان ارى بارماۋ كەرەك. ابايدىڭ ء“بىرىڭدى قازاق، ءبىرىڭ دوس، كورمەسىڭ ىستىڭ ءبارى بوس”، – دەگەن ءسوزى بار. مەن ىلعي ايتىپ جۇرەمىن. ءار جەردە، ءار اۋىلدا وسى ءسوزدى جازىپ قويۋ كەرەك. ءبىز شىلبىر-تىزگىندى قولىمىزعا العان حالىقپىز، ءولىپ-ءوشىپ وسىعان جەتتىك. تاريحىمىزدا ەشۋاقىتتا مۇنداي زامان بولعان جوق. قازاق ءوزىن-ءوزى يگەرىپ، مىناداي كولەمدە، مىناداي شەكارادا تۇرعان جوق. (…) مەنىڭ ايتاتىنىم، ءبىزدى سىرتتان الاتىن جاۋ جوق. بىرلىگىمىز بولسا قازاق ەشكىمگە بوي بەرمەيدى. ءبىز سونداي ءور وسكەن حالىقپىز، نامىستى حالىقپىز، قولدان بەرمەيتىن، “ارىم جانىمنىڭ ساداعاسى” دەگەن حالىقپىز. سوندىقتان اتا-بابامىزدىڭ قالدىرعان سالت-ءداستۇرى مەن اماناتتى ساقتاۋ ءۇشىن ءبىز ءبىر بولۋىمىز كەرەك”، – دەي كەلە ەلباسى قىزمەت الۋ ءۇشىن كونكۋرستان ءوتۋ كەرەك ەكەنىن، ءبىلىمدى كورسەتۋ كەرەك ەكەنىن، جوعارىلاۋ ءۇشىن بارلىق ساتىدان ءوتۋ كەرەك ەكەنىن ايتىپ، كەڭەس بەردى. “مەريتوكراتيا دەگەن، مىسالى، اۋدان اكىمى بولۋ ءۇشىن ءبىرىنشى اۋىل اكىمى بولىپ الۋ كەرەك. وبلىس اكىمىنە جاقىنداۋ ءۇشىن قالا مەن اۋدان اكىمى بولۋ كەرەك. ەشكىم اعايىن-تۋعانمەن جۇرە المايدى. مىسالى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىن باسقارىپ وتىرعان جاپون عالىمىن ايتايىق، ونىڭ “بلات-سۆات” دەگەنى جوق. وندا 10 مىڭ بالا تاپسىرادى، ون مىڭنىڭ 500-ءى عانا بىلىمىمەن تۇسە الادى. وسىنداي بولاتىن بولساق، ءبىلىمىمىز وركەندەيدى. ناعىز ءبىلىمدى، قولىنان جۇمىس كەلەتىن ادامدار بيلىككە كەلەدى. بىزگە سول كەرەك”، – دەپ اياقتادى جاۋابىن ەلباسى.
پىكىر قالدىرۋ