|  |  | 

جاڭالىقتار قازاق شەجىرەسى

11-12 ميلليونعا ارەڭ جەتكەن قازاقتى قىرىق رۋعا بولسەك، بىت-شىت بولامىز – نازارباەۆ

قر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ مەملەكەتتىڭ دامۋى ءۇشىن حالىقتىڭ بىرلىگى بولۋى كەرەك ەكەنىن قاداپ ايتتى.، – دەپ حابارلايدى Tengrinews.kzءتىلشىسى.

بەيسەن قۇرانبەك پرەزيدەنتتەن رۋىنىڭ اتىن كيىمىنە، كولىگىنە جازىپ الاتىندار جايلى نە ويلايتىنىن سۇرادى. ەلباسى ءتىلشىنىڭ سۇراعىنا قايتارا سۇراق قويدى: “سەن ءوزىڭ قالاي ويلايسىڭ، ايتشى، كانە؟ ءوزىڭنىڭ ويىڭدى ايتشى ماعان”، – دەدى نازارباەۆ. وعان ءتىلشى “مەن بىلاي ويلايمىن. قازاق رۋعا بولىنبەيدى، قازاق رۋدان قۇرالادى. ياعني ول ءبىزدى قۇراستىرۋعا قىزمەت ەتەدى”، – دەپ جاۋاپ قاتتى سول كەزدە ءتىلشى. وسى ساتتە پرەزيدەنت ء“يا” دەپ، ونىڭ ويىنا قوسىلدى. سونىمەن قاتار، بەيسەن قۇرانبەك “الگىندەي قيسىق ارەكەتتەر قوعامداعى قيسىق اينا ءتارىزدى”، – دەدى.

“مەن مۇنى جاقتامايمىن، – دەپ قولداۋ ءبىلدىردى ءتىلشىنىڭ سۇراعىنا ەلباسى. – ءبىز ات توبەلىندەي قازاقپىز، ءبىز 80 ميلليون ەمەسپىز، تۇرىك سياقتى، 140 ميلليون ەمەسپىز ورىستار سياقتى، ميلليارد تا ەمەسپىز، ەۋروپانىڭ كوپ ەلىنەن ازبىز. ەگەر 11-12 ميلليونعا ارەڭ جەتكەن قازاقتى قىرىق رۋعا بولەتىن بولساق بىت-شىت بولامىز. رەسەيدىڭ تاريحىندا، ارحيۆىندە قازاقتى قالاي جاۋلاپ العانى، جاتىر ءبارى. كوپ تاريحشىلار بىلەدى، قازاقتى رۋعا ءبولىپ-جارىپ جەڭگەن بولاتىن. قازاق بىرىككەندە اڭىراقايدا ەڭ قاۋىپتى جاۋىنا سوققى بەرگەن. نەگە جەڭدى؟ بىرىككەندە جەڭدى. باسى بىرىككەندە. ول جەردە “سەن قاي جاقتانسىڭ” دەپ ايتقان جوق. ابىلايحاننىڭ جان-جاعىندا ءار جاقتىڭ باتىرلارى بولدى. ەگەر ءبىز مۇنداي ناۋقاسقا ىلىنەتىن بولساق، اناۋ قازىرگى ليۆياعا ۇقساپ بىت-شىت بولىپ كەتەمىز. تايپا دەيدى، “پلەمەنا” دەپ جاتىر عوي. “پلەمەنا” دەگەن ءبىزدىڭ رۋ بولىپ كەتسە نە بولادى سوندا، نە بولامىز؟ بىت-شىت بولىپ، كىم بولسا سونىڭ اۋزىندا كەتەمىز، قايتادان بودان بولامىز. ەل بولايىق دەسەك، بىرىگۋ كەرەك”، – دەدى نازارباەۆ.

سونىمەن قاتار، نازارباەۆ مىسالعا ۆەتنام ەلىن كەلتىردى. “كەزىندە ۆەتنامداردى الپاۋىت قۇراما شتاتتارى الا المادى قانشا سوعىسسا دا. بىرلىگى مىقتى، سودان كەيىن رۋحى كۇشتى ەل. ءبىز ەل بولامىز دەسەك، كەلەر ۇرپاقتىڭ جولىن اشامىز دەسەك، مۇنداي ناۋقاستان ايىرىلعىمىز كەلسە، اسىرەسە زيالى قاۋىم وكىلدەرى قولعا الۋى كەرەك”، – دەدى ەلباسى.

جاۋابىنىڭ سوڭىندا قر پرەزيدەنتى قازاق جاستارىنا كەڭەسىن ايتتى. ايتۋىنشا، ەڭ ناعىز جولداسىڭ، سۇيەنەتىن دوسىڭ، اعايىنىڭ – ەڭبەكتى بىرگە ىستەپ، قايناسىپ، قيىنشىلىق پەن قۋانىشتى بىرگە كورەتىن جانىڭداعى قىزمەتكەر دوسىڭ بولىپ شىعادى. “كىم بولسا – ول بولسىن. نەگىزى جوق بولسا، ونداي ادامداردان اۋلاق بولۋ كەرەك. مەن اعايىن-تۋعاننان الىس ءجۇر دەپ ايتپايمىن، قازاق بولعاننان كەيىن جەتى اتامىزدى بىلەمىز، اعايىن-تۋعانىمىزدى بىلەمىز، ولاردى سىيلايمىز، شۇيىركەلەسەمىز، توي-تومالاقتا دا كەزدەسەمىز، تۋىسقاندارىمىز انا دۇنيەگە كەتكەندە دە كەزدەسەمىز، شىلدەحانادا دا كەزدەسەمىز. بۇل بويىمىزعا سىڭگەن جاقسى قاسيەت. بىراق ودان ارى بارماۋ كەرەك. ابايدىڭ ء“بىرىڭدى قازاق، ءبىرىڭ دوس، كورمەسىڭ ىستىڭ ءبارى بوس”، – دەگەن ءسوزى بار. مەن ىلعي ايتىپ جۇرەمىن. ءار جەردە، ءار اۋىلدا وسى ءسوزدى جازىپ قويۋ كەرەك. ءبىز شىلبىر-تىزگىندى قولىمىزعا العان حالىقپىز، ءولىپ-ءوشىپ وسىعان جەتتىك. تاريحىمىزدا ەشۋاقىتتا مۇنداي زامان بولعان جوق. قازاق ءوزىن-ءوزى يگەرىپ، مىناداي كولەمدە، مىناداي شەكارادا تۇرعان جوق. (…) مەنىڭ ايتاتىنىم، ءبىزدى سىرتتان الاتىن جاۋ جوق. بىرلىگىمىز بولسا قازاق ەشكىمگە بوي بەرمەيدى. ءبىز سونداي ءور وسكەن حالىقپىز، نامىستى حالىقپىز، قولدان بەرمەيتىن، “ارىم جانىمنىڭ ساداعاسى” دەگەن حالىقپىز. سوندىقتان اتا-بابامىزدىڭ قالدىرعان سالت-ءداستۇرى مەن اماناتتى ساقتاۋ ءۇشىن ءبىز ءبىر بولۋىمىز كەرەك”، – دەي كەلە ەلباسى قىزمەت الۋ ءۇشىن كونكۋرستان ءوتۋ كەرەك ەكەنىن، ءبىلىمدى كورسەتۋ كەرەك ەكەنىن، جوعارىلاۋ ءۇشىن بارلىق ساتىدان ءوتۋ كەرەك ەكەنىن ايتىپ، كەڭەس بەردى. “مەريتوكراتيا دەگەن، مىسالى، اۋدان اكىمى بولۋ ءۇشىن ءبىرىنشى اۋىل اكىمى بولىپ الۋ كەرەك. وبلىس اكىمىنە جاقىنداۋ ءۇشىن قالا مەن اۋدان اكىمى بولۋ كەرەك. ەشكىم اعايىن-تۋعانمەن جۇرە المايدى. مىسالى نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىن باسقارىپ وتىرعان جاپون عالىمىن ايتايىق، ونىڭ “بلات-سۆات” دەگەنى جوق. وندا 10 مىڭ بالا تاپسىرادى، ون مىڭنىڭ 500-ءى عانا بىلىمىمەن تۇسە الادى. وسىنداي بولاتىن بولساق، ءبىلىمىمىز وركەندەيدى. ناعىز ءبىلىمدى، قولىنان جۇمىس كەلەتىن ادامدار بيلىككە كەلەدى. بىزگە سول كەرەك”، – دەپ اياقتادى جاۋابىن ەلباسى.

Related Articles

  • حالقىمىزدىڭ جۇلدىزدىق تۋرالى كوزقاراسى

      حالقىمىزدىڭ جۇلدىزدىق تۋرالى بىلىمدەرى ارابتىڭ «جۇلدىزناماسىنىڭ» مازمۇنىنان پارىقتى. «جۇلدىزناما» اراب ەلىندە يسلام دىنىنەن بۇرىن جازىلعان بولجام كىتاپ. «جۇلدىزنامادا» اسپانداعى جۇلدىزدار مەن ادام سانى تەڭ. ءبىر نارەستە تۋىلعاندا اسپاندا ءبىر جۇلدىز پايدا بولماق. پايدا بولعان جۇلدىز سول بالاعا تاۋەلدى بولىپ، مەيلى كارتەيىپ، مەيلى تۋىلا سالىپ ءولسىن سول ادام ولگەندە اعىپ تۇسپەك. سوندىقتان ءتىرى ادامزات پەن كوكتەگى جۇلدىز سانى تەڭ. جۇلدىزداردىڭ كۇندىز كورىنبەۋى – جەردەگى ادامداردىڭ سورىن جاسىرىپ، سەزدىرگىسى كەلمەگەندىگى. تۇندە كورىنۋ باعىڭ جانادى، دەمىڭدى ال، دەپ ادام پەندەسىنە دەم بەرگەندىگى. ادامزات جۇلدىزداردىڭ ءبولىنىپ ورنالاسۋىنا ساي ورنالاسقان. ءبىز ورتا جۇلدىزداعى ادامدارمىز، سوندىقتان بەلبەۋىمىزدى بەلۋاردان بۋىنامىز. جەر استى جۇلدىزدارىنداعى ادامدار بەلبەۋىن بالتىرىنان بۋىنباق. ءتۇس كورۋ سول پەندەنىڭ كورەتىن كورگىلىگىنەن ارۋاقتاردىڭ، جىنداردىڭ ادامدارعا

  • سارباس رۋى جانە سارتوقاي باتىر

    تاريحتى تۇگەندەۋ، وتكەننىڭ شەجىرەسىن كەيىنگە جالعاۋ – اتادان بالاعا جالعاسقان ەجەلگى ءداستۇر. شەجىرە، ۇلت-رۋ، تايپا تاريحى – اتانى ءبىلۋ، ارعى تاريحتى ءبىلۋ بولىپ قالماستان ۇلتتىڭ ۇلت بولىپ قالىپتاسۋى جولىنداعى باستان كەشكەن سان قيلى وقيعالارى مەن اۋىر تاعدىرىنان دا مول دەرەك بەرەدى. شەجىرە – تۇتاس حالىق تاريحىنىڭ ىرگەتاسى عانا ەمەس، ۇلت پەن ۇلىس تانۋدىڭ الىپپەسى  سانالادى. «قازاق حالقى 200-دەن اسا رۋدان قۇرالسا دا ءار رۋدىڭ ءوز شەجىرەسى بولعان. شەجىرەشىلەر ءجۇز، تايپا، رۋ، اتا تاريحىن تەرەڭ تالداي بىلگەن»(1). پاتشالىق رەسەيدىڭ داۋرەنى اياقتالار تۇستا قازاقتىڭ مەملەكەتتىگىن قالپىنا كەلتىرۋدى ماقسات تۇتقان الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان (1866-1937) العاشقى بولىپ قازاق تاريحىنىڭ قاجەتتىلىگىن العا تارتىپ، باشقۇرتتىڭ ايگىلى عالىمى ءۋاليدي توعانمەن كەزدەسىپتى. ءۋاليدي توعان ءوزىنىڭ ەستەلىگىندە: «مەن بىرنەشە

  • ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ءىلىندى. تەڭگە مەن قازاقستان بيرجاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟

    حاديشا اقاەۆا قازاقستاندىق قور بيرجاسى يەلەرىنىڭ ءبىرى – ماسكەۋ بيرجاسى رەسەيدىڭ اسكەري اگرەسسياسى سالدارىنان اقش سانكتسياسىنا ىلىكتى. بۇل قازاقستانداعى قور جانە ۆاليۋتا نارىعى مەن تەڭگە باعامىنا قالاي اسەر ەتەدى؟ اقش وسى ايدا رەسەيدەگى ءىرى بيرجا حولدينگىنە سانكتسيا سالدى. امەريكانىڭ قارجى مينيسترلىگى ماسكەۋ بيرجا ارقىلى اسكەري ماقساتقا كاپيتال تارتقان، رەسەي ازاماتتارى مەن “دوس مەملەكەتتەر” “روستەح”، “ۆەرتولەتى روسسي” سياقتى قورعانىس كاسىپورىندارىنىڭ قۇندى قاعازدارىن ساتىپ الىپ، ينۆەستيتسيا قۇيعان دەپ ەسەپتەيدى. رەسەيگە قارسى سانكتسيالار قازاقستانعا دا اسەر ەتەدى. ويتكەنى استانا رەسەي ەكونوميكاسى باسىمدىققا يە ەۋرازيا ەكونوميكا وداعىنا مۇشە. ماسكەۋ – استانانىڭ نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. رۋبل يۋانعا تاۋەلدى. تەڭگەنىڭ جايى نە بولادى؟ ماسكەۋ بيرجاسى سانكتسياعا ىلىنگەننەن كەيىن دوللار جانە ەۋرومەن ساۋدا جاساۋدى توقتاتتى. قازىر

  • گەرب اۋىستىرۋ ماسەلەسى نەمەسە «تەرىستەۋ سيندرومى» قالاي پايدا بولدى؟!

    ەلىمىزدىڭ گەربىن اۋىستىرۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى (و باستا ۇسىنىس سۋرەتشى-ديزاينەر مامانداردان شىققان سياقتى) تۇتاس قوعامدا بولماعانمەن، الەۋمەتتىك جەلىلەردە اجەپتاۋىر قارسىلىق تۋدىردى. بىراق، بايىپتاپ قاراساق، بۇل قارسىلىقتىڭ قازىرگى گەربتىڭ قازاق ءۇشىن ەرەكشە قاستەرلى نەمەسە ەستەتيكالىق تۇرعىدان ءمىنسىز بولۋىنا ەش قاتىسى جوقتىعىن اڭعاراسىز. سوڭعى ۋاقىتتارى، اۋىر ىندەتپەن قاتار كەلگەن قاڭتار تراگەدياسىنان باستاپ، حالىق ايتارلىقتاي كۇيزەلىسكە ۇشىرادى. قازاقستاننىڭ ەركىنەن تىس، سوعىسقا، باسقا دا سەبەپتەرگە بايلانىستى بولىپ جاتقان ەكونوميكالىق قيىندىق سالدارىنان حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تومەندەدى. وسىنىڭ ءبارى قازىر قوعامدا بايقالىپ قالعان «تەرىستەۋ سيندرومىنا» تۇرتكى بولدى. «تەرىستەۋ سيندرومى» – دۇرىستى دا بۇرىسقا شىعاراتىن، قانداي باستاماعا بولسىن قارسى رەاكتسيا شاقىراتىن قۇبىلىس. الەۋمەتتىك پسيحولوگيانى زەرتتەۋشىلەردىڭ پايىمداۋىنشا، وسى قۇبىلىستى بارىنشا كۇشەيتىپ تۇرعان فاكتور – الەۋمەتتىك جەلىلەر. ياعني، الداعى ۋاقىتتا

  • الماتىدا اياۋسىز سوققىعا جىعىلعان جىگىتتىڭ ۆيدەوسى: كۇدىكتى ۇستالدى

    ۆيدەو كادرى قازنەتتە اياۋسىز سوققىعا جىعىلعان جىگىتتىڭ ۆيدەوسى تارادى، – دەپ حابارلايدى Tengrinews.kz . ۆيدەودا بەلگىسىز ادام جىگىتكە بىرنەشە سوققى جاسايدى. ديالوگتان جابىرلەنۋشىنىڭ قانداي دا ءبىر قارجىلىق قارىزى بار ەكەنى بەلگىلى بولادى. كادر سىرتىنداعى داۋىس ونىڭ باسىنان ۇرماۋدى سۇرايدى. سكرينشوت الماتى پوليتسياسى كۇدىكتىلەردى ۇستادى. “زورلىق-زومبىلىقپەن وزىنشە بيلىك ەتۋ دەرەگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. كۇدىكتى ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى. سونىمەن قاتار، قىلمىسقا قاتىسقانى ءۇشىن ۆيدەوعا تۇسىرگەن ەكىنشى ادام دا ۇستالىپ، ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىنا قامالدى. تەرگەۋ جالعاسىپ جاتىر”، – دەدى الماتى پد ءباسپاسوز قىزمەتى.

پىكىر قالدىرۋ

ەلەكتورندى پوشتاڭىز سىرتقا جاريالانبايدى. بەلگى قويىلعان ءورىستى تولتىرۋ مىندەتتى *

اتى-ءجونى *

Email *

سايتى

Kerey.kz/كەرەي.كز

ءبىز تۋرالى:

تەل: +7 7071039161
Email: kerey.qazaq@gmail.com

Kerey.kz ءتىڭ بۇرىنعى نۇسقاسىن http://old.kerey.kz تەن وقي الاسىزدار!

KEREY.KZ

سايت ماتەريالدارىن پايدالانعاندا دەرەككوزگە سىلتەمە كورسەتۋ مىندەتتى. اۆتورلار پىكىرى مەن رەداكتسيا كوزقاراسى سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. جارناما مەن حابارلاندىرۋلاردىڭ مازمۇنىنا جارناما بەرۋشى جاۋاپتى.

سايت ساناعى: